Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

szkolnego, w tym podziału rocznika dzieci urodzonych w 2008 r. KWRiST negatywnie
zaopiniowała propozycję obligatoryjnego określenia górnej granicy liczebności
oddziałów klas I–III.
Projektowane zmiany ustawy zostały z satysfakcją przyjęte przez Rzecznika Praw
Dziecka, który zauważył, że zmiany te są zgodne z wcześniejszymi wnioskami
kierowanymi przez Rzecznika do Ministra Edukacji Narodowej. Poparcie dla
propozycji zawartych w projekcie wyraziła również Rada Główna Szkolnictwa
Wyższego oraz Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich. Projektowane
rozwiązania ustawowe pozytywnie ocenił Związek Województw Rzeczypospolitej
Polskiej (województwo lubuskie), Zarząd Główny Społecznego Towarzystwa
Oświatowego (który jednakże wskazał na możliwość zwiększenia części oświatowej
subwencji ogólnej).
Pozytywne stanowisko w kwestii idei obniżenia wieku szkolnego wyraziła Rada Języka
Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Rada w pełni poparła ustawowe
ograniczenie liczebności oddziałów klas I–III szkoły podstawowej, ale z rezerwą
odniosła się do projektowanych przepisów dotyczących rozpoczynania spełniania
obowiązku szkolnego przez dzieci sześcioletnie i siedmioletnie w latach szkolnych
2014/2015 i 2015/2016.
Uwagi przedstawili: Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych, Sekcja Oświaty
i Wychowania
Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”, Komitet Nauk
Pedagogicznych PAN, Polskie Towarzystwo ADHD, Stowarzyszenie i Fundacja
Rzecznik Praw Rodziców, Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej
(województwo opolskie i województwo warmińsko-mazurskie).
Do projektowanych art. 13d i art. 13e ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy
o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw, zawierających rozwiązania
dotyczące zakończenia procesu obniżania wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego,
odnieśli się: Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych, Stowarzyszenie i Fundacja
Rzecznik Praw Rodziców, Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej
(województwo opolskie i województwo warmińsko-mazurskie).
Stowarzyszenie i Fundacja Rzecznik Praw Rodziców wskazały na niezgodność
z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej (art. 32 i art. 48) zarówno rozwiązania
8

proponowanego w art. 13d i art. 13e, jak i rozwiązania dotyczącego spełniania
obowiązku szkolnego przez dzieci, które nie ukończyły siódmego roku życia.
Wątpliwości dotyczące niezgodności projektowanych przepisów z Konstytucją są
nieuzasadnione. Data obligatoryjnego rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego
przez dzieci sześcioletnie (1 września 2014 r.) pozostaje niezmieniona, natomiast
wprowadza się określony sposób realizacji tego obowiązku poprzez jego odroczenie
w stosunku do dzieci urodzonych w drugiej połowie 2008 r. Dzieci te mają prawo do
edukacji szkolnej, jeśli tak zdecydują rodzice.
Kolejną kwestią poruszoną przez Stowarzyszenie i Fundację Rzecznik Praw Rodziców
jest nieprzygotowanie szkół do pracy z dzieckiem sześcioletnim.
Uwaga powyższa jest niezasadna. Przygotowując obniżenie wieku szkolnego,
zmieniono podstawę programową wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego
w celu dostosowania jej do możliwości i dojrzałości dzieci sześcioletnich. Zgodnie
z obowiązującymi przepisami nauczyciele mający kwalifikacje do pracy w klasach I–III
szkoły podstawowej i w przedszkolu są przygotowani do pracy z dzieckiem w wieku
3–10 lat, tj. na obu tych etapach edukacyjnych.
Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych podniosło, że rozwiązania proponowane
w projektowanych art. 13d i art. 13e spowodują zerwanie więzi emocjonalnych, które
powstały między dziećmi uczęszczającymi do jednej grupy przez okres trzech lat.
Proponowane przepisy nie stwarzają wymogu dzielenia grup, w których dzieci
odbywały kształcenie do tej pory. Rolą szkoły i organu prowadzącego jest stworzenie
korzystnych
dla dziecka warunków rozwoju społecznego, emocjonalnego
i poznawczego. Ponadto rodzice dzieci sześcioletnich mogą zdecydować, kiedy ich
dziecko rozpocznie spełnianie obowiązku szkolnego, a zatem mają wpływ na
kształtowanie więzi swoich dzieci.
Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych podniosło również problem braku miejsc
w szkołach i przedszkolach przy jednoczesnym braku środków budżetowych na
tworzenie nowych miejsc szkolnych i przedszkolnych.
Stwierdzenie należy uznać za nieuzasadnione. Środki budżetowe na rozwój
wychowania przedszkolnego zostały zagwarantowane w obecnie procedowanym
w Sejmie rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz
9

niektórych innych ustaw (tzw. ustawa przedszkolna). Natomiast kwestię ewentualnego
braku miejsc w szkołach podstawowych rozwiązują projektowane w niniejszej ustawie
przepisy art. 13d i art. 13e.
Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej (województwo opolskie
i województwo warmińsko-mazurskie) zgłosił zastrzeżenia sugerujące, że rozwiązania
dotyczące obniżenia wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego nie powinny być
zmieniane.
Zastrzeżenia te nie dotyczą rozwiązań zawartych w projektowanych art. 13d i art. 13e.
W niniejszej ustawie nie zmienia się wprowadzenia obligatoryjnego rozpoczynania
edukacji szkolnej przez dzieci sześcioletnie od dnia 1 września 2014 r., a jedynie dąży
się do łagodnego zakończenia rozpoczętego w 2009 r. procesu obniżania wieku
rozpoczynania obowiązku szkolnego.
Do dodawanych w art. 61 ust. 3 i 4 ustawy o systemie oświaty oraz do art. 3
projektowanej ustawy uwagi zgłosili: Sekcja Krajowa Oświaty i Wychowania NSZZ
„Solidarność”, Sekcja Oświaty i Wychowania Regionu Gdańskiego NSZZ
„Solidarność”, Polskie Towarzystwo ADHD, Stowarzyszenie i Fundacja Rzecznik Praw
Rodziców, Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej (województwo warmińsko-
mazurskie).
Wszystkie wyżej wymienione podmioty pozytywnie oceniły ustalenie maksymalnej
liczby uczniów w oddziałach klas I–III szkoły podstawowej. Zastrzeżenia budzi jedynie
górna granica liczby uczniów w oddziale klas I–III, która według tych podmiotów
powinna być niższa.
Uwaga ta nie może zostać przyjęta. Zgłoszone przez poszczególne podmioty propozycje
określenia górnej granicy liczby uczniów w oddziale klas I–III były różnorodne,
w zakresie 20–24. Za najważniejsze należy jednak uznać, że sposób organizowania
procesu dydaktycznego w edukacji wczesnoszkolnej powinien być zbliżony do tego,
z którym dzieci miały do czynienia w wychowaniu przedszkolnym, gdzie maksymalna
liczba uczniów w grupie wynosi 25.
Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej (województwo warmińsko-mazurskie)
zgłosił uwagę, że projektowane rozwiązania dotyczące maksymalnej liczby uczniów
w oddziałach powinny dotyczyć również klas II etapu edukacyjnego.
10

Uwaga dotyczy kwestii nieobjętych projektem ustawy, który reguluje organizację
oddziałów klas I–III, dostosowując ją do poziomu rozwoju psychofizycznego
najmłodszych dzieci.
Pozostałe uwagi zgłoszone przez Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, Polskie
Towarzystwo ADHD, Stowarzyszenie i Fundację Rzecznik Praw Rodziców,
Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych oraz Sekcję Oświaty i Wychowania
Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność” nie odnosiły się do przedmiotu projektu
ustawy, lecz miały charakter uwag ogólnych dotyczących rozpoczynania spełniania
obowiązku szkolnego przez dzieci sześcioletnie.
Uwag nie zgłosili: Związek Nauczycielstwa Polskiego, Polska Konfederacja
Pracodawców Prywatnych „Lewiatan”, Związek Zakładów Doskonalenia Zawodowego,
Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT, Komenda Główna Państwowej
Straży Pożarnej.

3. Wpływ projektowanej ustawy na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa
i budżety jednostek samorządu terytorialnego
Odsetek dzieci sześcioletnich rozpoczynających naukę w klasie I szkoły podstawowej
wzrósł z 4,25% w roku szkolnym 2009/2010 do 17,15% w roku szkolnym 2012/2013.
Obecnie do klasy I w szkołach podstawowych uczęszcza 65 868 dzieci sześcioletnich.
W roku szkolnym 2012/2013 do szkół podstawowych uczęszcza 2 161 tys. uczniów.
Uwzględniając uwarunkowania wynikające z obecnego stanu prawnego (obowiązek
szkolny dla wszystkich dzieci sześcioletnich od dnia 1 września 2014 r.), szacuje się, że
liczba uczniów w szkołach podstawowych w roku szkolnym 2014/2015 wyniosłaby
2 528 tys. Z projektowanej regulacji wynika, że w roku szkolnym 2014/2015 spełnianie
obowiązku szkolnego rozpoczną dzieci sześcioletnie urodzone w okresie od dnia
1 stycznia do dnia 30 czerwca 2008 r. Natomiast dzieci urodzone w okresie od dnia
1 lipca do dnia 31 grudnia 2008 r. na wniosek rodziców mogą rozpocząć spełnianie
obowiązku szkolnego. Według danych GUS, rozkład urodzeń w poszczególnych
kwartałach 2008 r. przedstawia się następująco: I kwartał – 24,0%, II kwartał – 25,2%,
III kwartał – 27,1%, IV kwartał – 23,7%, można zatem przyjąć, że blisko połowa dzieci
urodziła się w pierwszej połowie roku.
11

Zakładając, że w roku szkolnym 2014/2015 naukę w szkole podstawowej rozpocznie
50% dzieci sześcioletnich (ok. 202 tys. dzieci), można szacować, że liczba uczniów
w szkołach podstawowych:
- w roku szkolnym 2014/2015 wyniosłaby 2 326 tys., czyli byłaby o 202 tys. niższa
od liczby uczniów w przypadku, gdyby zachowano termin rozpoczynania spełniania
obowiązku szkolnego przez wszystkie dzieci sześcioletnie, tj. od dnia 1 września
2014 r.,
- w latach szkolnych 2015/2016–2019/2020, 2021/2022 i kolejnych byłaby
identyczna, jak w sytuacji, gdyby wszystkie dzieci sześcioletnie rozpoczynały
realizację obowiązku szkolnego od dnia 1 września 2014 r.,
- w roku szkolnym 2020/2021 liczba uczniów szkół podstawowych byłaby wyższa
o 202 tys. od liczby uczniów w porównaniu z sytuacją, gdyby zachowano termin
rozpoczynania spełniania obowiązku szkolnego przez wszystkie dzieci sześcioletnie,
tj. od dnia 1 września 2014 r.
Wykres 1. Liczba uczniów szkół podstawowych w latach szkolnych
2002/2003–2022/2023


Jednocześnie, przy założeniu, że w roku szkolnym 2014/2015 naukę w szkole
podstawowej rozpocznie 50% dzieci sześcioletnich (ok. 202 tys. dzieci), można
szacować, że liczba dzieci urodzonych w 2008 r., która zostanie objęta edukacją
przedszkolną w roku szkolnym 2014/2015 wyniosłaby maksymalnie 202 tys. Oznacza
to, że liczba dzieci urodzonych w 2008 r., uczęszczających do przedszkoli, oddziałów
12