Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

rodziców opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego nie wyższe niż
w przedszkolach publicznych prowadzonych przez gminę;
2) umożliwienie gminom organizowania dowozu do publicznego przedszkola,
publicznej innej formy wychowania przedszkolnego, niepublicznego przedszkola, o
którym mowa w art. 90 ust. 1b ustawy o systemie oświaty również w sytuacji, gdy
odległość, jaką musi pokonać dziecko z domu do przedszkola, innej formy
wychowania przedszkolnego lub szkoły jest mniejsza niż określona ustawie;
3) umożliwienie gminom zwalniania rodziców w całości lub części z opłat za
korzystanie przez ich dzieci z wychowania przedszkolnego.
Dostrzegając ogromne znaczenie wczesnej edukacji dla rozwoju dziecka, wśród
priorytetów rządu już kilka lat temu umieszczono upowszechnienie wychowania
przedszkolnego. Nie ulega wątpliwości, że tylko zmiany systemowe mogą skutecznie
przyczynić się do wyrównania szans edukacyjnych dzieci, poprzez zapewnienie
wszystkim dzieciom w wieku 3 i 4 lat miejsc wychowania przedszkolnego (pięciolatki
mają już je zapewnione).
Podejmowanie pracy przez młodych rodziców powoduje konieczność maksymalnego
umożliwienia ich dzieciom korzystania z edukacji przedszkolnej połączonej z opieką
i wychowaniem. Funkcje i zadania jednostek prowadzących wychowanie przedszkolne
są ukierunkowane na wychowanie oraz prawidłowy i wszechstronny rozwój dziecka.
Proponowane w projekcie zmiany mogą mieć pozytywny wpływ na zwiększenie
udziału kobiet w rynku pracy, a w dalszej perspektywie mogą korzystnie wpłynąć na
poprawę wskaźników demograficznych.
Miernikiem określającym stopień realizacji celu opisanego w drugim akapicie
uzasadnienia, zgodnie z dyspozycją art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r.
o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.), będzie udział dzieci
w wieku 3, 4 i 5 lat w edukacji przedszkolnej wyrażony wskaźnikiem procentowym
w stosunku do populacji danego rocznika, według stanu na dzień 30 września 2017 r.
Przewiduje się osiągnięcie wskaźnika co najmniej 83% udziału w wychowaniu
przedszkolnym dzieci w wieku 3 lat, co najmniej 90% – dzieci w wieku 4 lat i co
najmniej 97% – dzieci w wieku 5 lat. Tym samym oczekuje się, że wskaźnik
upowszechnienia wychowania przedszkolnego dzieci w wieku 3–5 lat osiągnie poziom
co najmniej 90%.

3

W Europie Zachodniej 80–100% dzieci w wieku 3–5 lat uczęszcza do różnych form
wychowania przedszkolnego, np. we Francji i Włoszech – ponad 90%.
W Polsce wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego wzrósł znacząco
w ostatnich czterech latach. W roku szkolnym 2012/2013
wychowaniem
przedszkolnym jest objętych ogółem 70% dzieci w wieku 3–5 lat. Na wsi odsetek ten
wynosił 51%. Dla porównania w roku szkolnym 2006/2007 wskaźnik upowszechnienia
wychowania przedszkolnego wynosił 44,6%, a na wsi 21,4%.
Tabela 1. Upowszechnienie wychowania przedszkolnego
Wskaźnik liczby dzieci
Wskaźnik liczby dzieci
Liczba dzieci
w wieku 3–5 lat uczęszczających
uczęszczających do placówek
w placówkach wychowania
do placówek wychowania
Rok szkolny
wychowania przedszkolnego
przedszkolnego∗
przedszkolnego do ogólnej liczby
do ogólnej liczby dzieci
(w tys.)
dzieci
w wieku 3–6 lat w %
w wieku 3–5 lat w %

Ogółem
Miasto
Wieś
Ogółem
Miasto
Wieś
Ogółem
Miasto
Wieś
2005/2006
840,0
590,4
249,6
57,1
72,5
38,0
41,0
58,4
19,1
2006/2007
862,7
610,7
252,0
60,0
75,9
39,7
44,6
63,0
21,4
2007/2008
871,9
622,6
249,3
61,6
77,9
40,4
47,3
65,7
23,1
2008/2009
919,1
652,3
266,8
64,9
80,8
43,9
52,7
70,6
28,5
2009/2010
994,1
693,2
301,0
69,2
83,8
49,4
59,7
75,9
37,5
2010/2011
1059,3
733,1
326,1
69,8
84,8
50,0
64,6
80,4
43,1
72,9
86,5
54,8
69,2
84,0
49,3
2011/2012
1160,5
787,2
373,3
(75,5)**
(88,3)**
(57,9)**
(72,0)**
(86,3)**
(52,1)**
2012/2013
1216,5
824,8
391,7
73,5
86,6
55,8
69,8
83,5
51,0
Dane z Systemu Informacji Oświatowej
* Przez placówki wychowania przedszkolnego należy rozumieć: przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach
podstawowych oraz inne formy wychowania przedszkolnego.
** Dane w nawiasach pochodzą z wyliczeń upowszechnienia wychowania przedszkolnego na podstawie bieżących
bilansów ludności (przed spisem powszechnym 2011 r.). Dane główne pochodzą z wyliczeń z uwzględnieniem liczby
ludności podanej przez GUS po spisie powszechnym 2011 r.

Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do poszczególnych roczników. W roku
szkolnym 2012/2013 52,3% trzylatków, 66,4% czterolatków i 92,1% pięciolatków jest
objętych wychowaniem przedszkolnym. Tymczasem w 2007 r. wychowaniem tym było
objęte tylko 36,1% trzylatków, 48,1% czterolatków i 57,8% pięciolatków.



4

Tabela 2. Dzieci wg wieku objęte wychowaniem przedszkolnym w latach 2006–2012 (ogółem)



2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Liczba dzieci kończących w danym roku
404 481
432 167
348 685
353 771
362 235
372 669
433 729
3 lata
(386 872)
(414 706)
Ile spośród nich we wrześniu było objęte 115 558
127 567
148 985
170 256
192 588
220 681
226 794
wychowaniem przedszkolnym
% trzylatków objętych wychowaniem
47,6%
51,1%
33,1%
36,1%
41,1%
45,7%
52,3%
przedszkolnym
(49,8%)**
(53,2%)**
Liczba dzieci kończących w danym roku
384 161
404 475
352 075
348 504
353 607
362 221
432 147
4 lata
(372 689)
(386 866)
Ile spośród nich we wrześniu było objęte 156 482
167 519
188 263
215 230
238 982
264 928
286 799
wychowaniem przedszkolnym
% czterolatków objętych wychowaniem
62,2%
65,5%
44,4%
48,1%
53,2%
59,4%
66,4%
przedszkolnym
(64,1%)**
(68,5%)**
Liczba dzieci kończących w danym roku
369 986
384 092
362 119
351 867
348 311
353 515
404 455
5 lat
(362 139)
(372 620)
Ile spośród nich we wrześniu było objęte
202 348
203 196
223 243
264 465
293 486
359 445
372 562
wychowaniem przedszkolnym
% pięciolatków objętych wychowaniem
79,3%
93,6%
55,9%
57,7%
64,1%
74,8%
92,1%
przedszkolnym
(81,0%)**
(96,5%)**
Liczba dzieci kończących w danym roku
358 261
369 872
375 994
361 873
351 653
348 169
384 072
6 lat
(353 438)
(362 025)
Liczba dzieci sześcioletnich objętych
366 193
343 430
332 377
317 423
306 402
281 762
298 109
wychowaniem przedszkolnym
Liczba
dzieci
sześcioletnich
uczęszczających do szkół podstawowych
2 771
2 979
3 433
14 812
33 190
70 361
65 769

Liczba dzieci spełniających obowiązek
przedszkolny lub szkolny w inny



4 142
4 618
7 632
6 000
sposób*
% sześciolatków w systemie oświaty
96,1%
97,3%
96,3%

98,1%
95,7%
95,5%
96,6%
(97,4%)**
(99,4%)**

Dane o liczbie dzieci wg wieku i liczbie wychowanków przedszkoli wg wieku dla lat 1998–2010 na
podstawie danych GUS („Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII …..”,
„Oświata i wychowanie w roku szkolnym….”). Liczba dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego
na podstawie danych SIO, wg stanu na dzień 30.09.2011 r. v. 5 – dane wstępne.

* Poza przedszkolem lub szkołą na podstawie decyzji dyrektora, poprzez udział w zajęciach
rewalidacyjno-wychowawczych, w placówkach przy polskich przedstawicielstwach i ambasadach za
granicą, w placówkach w Polsce przy obcym przedstawicielstwie i ambasadzie, w szkołach i
przedszkolach w innym kraju.
** Dane w nawiasach pochodzą z wyliczeń upowszechnienia wychowania przedszkolnego na podstawie
bieżących bilansów ludności (przed spisem powszechnym 2011 r.). Dane główne pochodzą z wyliczeń z
uwzględnieniem liczby ludności podanej przez GUS po spisie powszechnym 2011 r.

W liczbach bezwzględnych dynamika wzrostu liczby dzieci objętych wychowaniem
przedszkolnym przedstawia się w sposób następujący: w roku szkolnym 2006/2007
wychowaniem przedszkolnym było objętych 862,7 tys. dzieci, natomiast w roku
5

szkolnym 2007/2008 – 871,9 tys. dzieci (przyrost o 9,2 tys. dzieci), a w roku szkolnym
2008/2009 – 919,1 tys. dzieci (przyrost o 47,2 tys. dzieci). W kolejnym roku szkolnym
2009/2010 liczba ta wzrosła do 994,1 tys. dzieci (przyrost o 75 tys. dzieci). W roku
szkolnym 2010/2011 liczba ta osiągnęła wielkość 1 059,3 tys. (przyrost o kolejne 65,2
tys. dzieci). W roku szkolnym 2011/2012 liczba ta wynosiła 1 160,5 tys. dzieci, co
oznacza kolejny przyrost o blisko 101 tys. dzieci.
Z danych Systemu Informacji Oświatowej wynika, że od roku 2008 powstało 1 511
publicznych i niepublicznych punktów przedszkolnych oraz zespołów wychowania
przedszkolnego (w tym na wsi 983). W 2010 r. placówek tych było ogółem 1 234
(w tym na wsi 877). W 2009 r. było to odpowiednio 819 i 650. Największy przyrost
można odnotować w przypadku punktów przedszkolnych – ich liczba wzrosła do 1 405.
Od 2008 r. liczba przedszkoli (publicznych i niepublicznych) zwiększyła się o 1 313.
W roku szkolnym 2011/2012 ich liczba wynosiła 9 351 (w tym na wsi 3 058).
W 2010 r. było ich 8 808, w tym na wsi 2 901 (w 2009 r. odpowiednio – 8 441 i 2 832).
W tym samym czasie zwiększyła się o 3 001 liczba oddziałów przedszkolnych
w szkołach podstawowych, obecnie jest ich 14 162 (w tym na wsi 9 375). W 2010 r.
było ich 12 560 (w tym na wsi 8 576), w 2009 r. – 11 931 (na wsi 8 215).
Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym
(Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.), do zadań własnych gminy należy
zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie edukacji publicznej, a taką
potrzebą jest m.in. organizacja wychowania przedszkolnego dla dzieci w wieku 3–6 lat.
Przekazując gminom z dniem 1 stycznia 1992 r. zadanie zakładania i prowadzenia m.in.
publicznych przedszkoli, ustawodawca określił jednocześnie, że jest to obowiązkowe
zadanie własne gmin .
Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem jest ważnym czynnikiem ograniczania
częstotliwości przedwczesnego kończenia nauki, zjawiska, które silnie wiąże się
z niekorzystną sytuacją społeczno-ekonomiczną. Powszechny dostęp do wysokiej
jakości wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem może zmniejszyć różnice w rozwoju
społecznym oraz w poziomie umiejętności liczenia, czytania i pisania między dziećmi
ze środowisk w korzystnej i niekorzystnej sytuacji społecznej i w ten sposób przerwać
proces często prowadzący od słabych wyników w nauce i słabego zaangażowania
w uczenie się do przerwania kształcenia, a w konsekwencji do dziedziczenia biedy.
Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem może zagwarantować wszystkim młodym
ludziom dobry start w przyszłość oraz przerwać cykl dziedziczenia niekorzystnej
sytuacji. Istnieją przekonujące dowody na to, że uczestniczenie w wysokiej jakości
systemie wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem skutkuje znacznie lepszymi
wynikami w międzynarodowych badaniach umiejętności podstawowych, takich jak
PISA i PIRLS, odpowiadającymi postępowi osiąganemu w okresie od jednego roku do
dwóch lat nauki. Dzieci, które uczestniczą w wychowaniu przedszkolnym, często są
lepiej przygotowane do podjęcia nauki w szkole. Edukacja przedszkolna jest głównym
elementem wyrównywania szans edukacyjnych wszystkich dzieci, zarówno

w mieście, jak i na wsi.
Proponowane terminy wprowadzenia prawa czterolatków i trzylatków do wychowania
przedszkolnego związane są z objęciem obowiązkiem szkolnym dzieci sześcioletnich, a
także są wynikiem prognoz demograficznych i deklaracji osiągnięcia do 2020 r. co
najmniej poziomu 90% upowszechnienia wychowania przedszkolnego. Należy

2 S.W. Barnett, „Maximising returns from prekindergarten education”, (2004) s. 10.
3 Dokument roboczy służb Komisji, „Reducing early school leaving” (Ograniczanie zjawiska
przedwczesnego kończenia nauki), (SEC(2011)96), s. 15.
4 Wyniki badania OECD PISA 2009, Tom 2: Overcoming Social Background (Przezwyciężanie
uwarunkowań społecznych) (2010), s. 97-8; IEA, PIRLS 2006 International Report (Międzynarodowe
sprawozdanie PIRLS 2006), (2007), s. 158
26

podkreślić, że gdyby nawet 100% pomieszczeń, w których były oddziały przedszkolne z
sześciolatkami, wykorzystano w roku szkolnym 2014/2015 na potrzeby uczniów klas
pierwszych, to jak pokazują statystyczne szacunki, miejsc wychowania przedszkolnego
starczyłoby dla ponad 90% populacji dzieci w wieku 3–5 lat.

Ponadto w art. 14 w ust. 1b ustawy o systemie oświaty (art. 1 pkt 4 lit. b projektu),
dookreślono, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach wychowaniem
przedszkolnym może być objęte dziecko, które ukończyło 2,5 roku.
Dotychczasowe brzmienie art. 14 ust. 1b ustawy o systemie oświaty pozwalało jedynie
dyrektorowi przedszkola na przyjęcie (w szczególnie uzasadnionych przypadkach) do
przedszkola dziecka, które ukończyło 2,5 roku. W ten sposób uniemożliwiało się
dzieciom w wieku 2,5 roku korzystanie w szczególnie uzasadnionych przypadkach z
wychowania przedszkolnego w innej formie wychowania przedszkolnego, która
stanowi uzupełnienie sieci publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w
szkołach podstawowych.


5. Dotowanie publicznych przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego
prowadzonych przez osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego i
osoby fizyczne

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 80 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, publiczne
przedszkola i publiczne inne formy wychowania przedszkolnego, prowadzone przez
osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego i osoby fizyczne,
otrzymują na każdego do 5 godzin dziennie.

Punktem wyjścia do określenia skutków finansowych projektowanych zmian były dane
dotyczące sytuacji w zakresie upowszechnienia wychowania przedszkolnego w roku
szkolnym 2012/2013 oraz prognozy na lata następne.

W 1992 r., kiedy przekazywano gminom zadanie prowadzenia przedszkoli,
w placówkach prowadzonych przez te samorządy objętych wychowaniem
przedszkolnym było ponad 1 mln dzieci. W kolejnych latach liczba dzieci
w przedszkolach malała w dużej mierze z powodu zmniejszającej się populacji. Jeszcze
w roku szkolnym 2004/2005 liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym
w placówkach samorządowych zmalała o 1,2% w stosunku do roku poprzedniego. Od
roku szkolnego 2005/2006 liczba dzieci w placówkach gminnych nieustannie wzrasta,
osiągając poziom 993 tys. dzieci w roku szkolnym 2012/2013, a więc niższy niż
w 1992 r., w którym gminy przejmowały zadania związane z prowadzeniem
przedszkoli.
W roku szkolnym 2012/2013 wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego
dla dzieci w wieku od 3 do 5 lat wyniósł 70%. Jest on jednak zróżnicowany,
w szczególności ze względu na typ i wielkość gminy oraz jej zamożność liczoną jako
wskaźnik dochodów podatkowych na mieszkańca.

Jednocześnie zróżnicowany jest też odsetek dzieci, które przebywają w przedszkolach
nie dłużej niż 5 godzin, a więc dzieci, których rodzice nie ponoszą obciążeń
finansowych związanych z opłatami za naukę, wychowanie i opiekę ponad ustawowe
minimum.




5 Przez przedszkola samorządowe należy rozumieć publiczne przedszkola, oddziały przedszkolne
w publicznych szkołach podstawowych oraz publiczne inne formy wychowania przedszkolnego
prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli.
91