Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

Pracownik może także skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie
dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia, jeżeli z powodu stanu
zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu
niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika. Taki urlop może być
udzielony niezależnie od urlopu przysługującego na dziecko w wieku do 4 lat.
Proponowane zmiany
Projekt przewiduje wprowadzenie zmian w przepisach dotyczących dodatkowego
urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
a także przewiduje wprowadzenie nowej instytucji, tj. urlopu rodzicielskiego.
Przewiduje się także dokonanie jednej zmiany dotyczącej urlopu macierzyńskiego –
dotyczy ona wymiaru tego urlopu, jaki można wykorzystać przed przewidywaną datą
porodu.
W projekcie proponuje się nie wprowadzać zmian w obecnie obowiązujących
rozwiązaniach prawnych zawartych w Kodeksie pracy dotyczących urlopu na
warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu wychowawczego oraz
urlopu macierzyńskiego (poza jedną zmianą, o której mowa wyżej). Pracownicy, także
po dniu wejścia w życie projektowanej ustawy, korzystaliby zatem z powyższych
urlopów – na obecnie obowiązujących zasadach.
Projektowane zmiany mają umożliwić sprawowanie opieki nad małym dzieckiem
w okresie pierwszego roku jego życia, poprzez umożliwienie pracownicy-matce dziecka
i pracownikowi-ojcu dziecka korzystania z urlopu macierzyńskiego i dodatkowego
urlopu macierzyńskiego oraz z nowej instytucji urlopu rodzicielskiego. Łączny wymiar
tych urlopów wyniesie 52 tygodnie, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy
jednym porodzie, natomiast w przypadku porodów mnogich wymiar ten wyniesie od
65 do 71 tygodni, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.
Proponuje się przyjęcie takich rozwiązań prawnych, które – w większym niż dotychczas
stopniu – umożliwią rodzicom dziecka dzielenie się uprawnieniem do dodatkowego
urlopu macierzyńskiego, a także dzielenie się nowym uprawnieniem, tj. urlopem
rodzicielskim. Taka regulacja powinna sprzyjać częstszemu podejmowaniu
obowiązków związanych z opieką nad małym dzieckiem przez ojca dziecka, zgodnie
z decyzją obojga rodziców, podejmowaną z uwzględnieniem ich sytuacji rodzinnej,
a także zawodowej. Wydłużenie okresu płatnych urlopów związanych z opieką nad
małym dzieckiem nie służy zatem wydłużeniu okresu nieobecności w pracy
5

pracownicy-matki dziecka, ale przede wszystkim ma umożliwić rozłożenie w dłuższym
okresie czasu obowiązków rodzicielskich na oboje rodziców dziecka.
W projekcie proponuje się także przyznanie pracownicy prawa do zadeklarowania, nie
później niż 14 dni po porodzie, że zamierza ona korzystać, bezpośrednio po urlopie
macierzyńskim, z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze,
a bezpośrednio po takim urlopie, z urlopu rodzicielskiego, także w pełnym wymiarze.
W przypadku takiej deklaracji udzielano by, na podstawie jednego wniosku, urlopu na
łączny okres obejmujący urlop macierzyński, dodatkowy urlop macierzyński i urlop
rodzicielski.
Zmiana w zakresie urlopu macierzyńskiego
Jedyną zmianą, jaką proponuje się wprowadzić w zakresie urlopu macierzyńskiego, jest
zmiana w zakresie wymiaru tego urlopu, który można wykorzystać przed porodem.
Ze względu na dość powszechną krytykę obecnego rozwiązania w tym zakresie,
proponuje się aby w przepisach określić maksymalny (a nie jak to jest obecnie
minimalny) wymiar tego urlopu możliwy do wykorzystania przed porodem. Proponuje
się zatem, aby nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego mogło przypadać przed
przewidywaną datą porodu. Takie rozwiązanie lepiej odpowiada potrzebom praktyki
oraz zapewnia odpowiedni wymiar urlopu po porodzie, czego nie czynią obecne
przepisy, pozwalające na wykorzystanie nawet pełnego wymiaru urlopu jeszcze przed
porodem.
(art. 180 § 3 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 2 projektowanej ustawy)
Zmiany w zakresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego
1. Proponuje się podwyższyć, od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, tj. od
dnia 17 czerwca 2013 r., wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego i określić
go na poziomie, który miałby obowiązywać, zgodnie z obecnym stanem prawnym,
dopiero od dnia 1 stycznia 2014 r.
W tym celu proponuje się, aby wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego
wynosił: do 6 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym
porodzie i do 8 tygodni, w przypadku porodu mnogiego.
(art. 1821 § 1 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 3 projektowanej ustawy)
2. Proponuje się przyznać obojgu rodzicom prawo do skorzystania z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego.

6

W tym celu proponuje się uchylenie art. 1822 Kodeksu pracy, który obecnie
określa, w jakich przypadkach pracownik-ojciec wychowujący dziecko może
korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz przyjęcie zasady
redagowania przepisów dotyczących dodatkowego urlopu macierzyńskiego
z wykorzystaniem określenia „pracownik”, co przesądza, że projektowane przepisy
będą adresowane zarówno do pracownika-ojca dziecka, jak i pracownicy-matki
dziecka. Taka redakcja przepisów występuje już obecnie w odniesieniu do urlopu
wychowawczego, z którego może korzystać zarówno pracownica-matka dziecka,
jak i pracownik-ojciec dziecka.
(art. 1821 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 3 projektowanej ustawy
art. 1 pkt 5 projektowanej ustawy)
3. Proponuje się zmienić niektóre dotychczasowe zasady korzystania z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego, zachowując regulacje dotyczące możliwości korzystania
z tego urlopu jedynie w terminie przypadającym bezpośrednio po urlopie
macierzyńskim oraz możliwości łączenia korzystania z dodatkowego urlopu
macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego
urlopu.
Dodatkowy urlop macierzyński mógłby być wykorzystywany jednorazowo lub
w częściach, nie więcej niż dwóch, w wymiarze tygodnia lub wielokrotności
tygodnia, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej. Takie zasady
wykorzystywania dodatkowego urlopu macierzyńskiego zapewnią możliwość
sprawowania nieprzerwanej opieki nad małym dzieckiem przez łączny okres
26 tygodni, obejmujący urlop macierzyński w podstawowym i dodatkowym
wymiarze, a w przypadku porodów mnogich – przez łączny okres od 39 do
45 tygodni, także obejmujący urlop macierzyński w podstawowym i dodatkowym
wymiarze. Uelastycznieniu korzystania z dodatkowego urlopu macierzyńskiego
służy natomiast projektowane rozwiązanie, zgodnie z którym dodatkowy urlop
macierzyński mógłby być wykorzystywany w dwóch częściach, co na podstawie
obecnie obowiązujących rozwiązań prawnych nie jest możliwe, a także propozycja
dostępności korzystania z tego urlopu zarówno przez pracownicę-matkę dziecka,
jak i pracownika-ojca dziecka. Możliwe zatem będzie zarówno wykorzystanie
pełnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub tylko jednej jego
części przez jednego z rodziców, jak i podzielenie się tym urlopem między
7

rodzicami dziecka. Proponuje się przy tym zachowanie dotychczasowej zasady,
zgodnie z którą jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, w tym
samym czasie z uprawnienia do dodatkowego urlopu macierzyńskiego może
korzystać tylko jedno z nich.
(art. 1821 § 2 i art. 1891 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 3 i pkt 9 projektowanej ustawy)
W projekcie proponuje się, aby – tak jak dotychczas – dodatkowy urlop
macierzyński był udzielany na pisemny wniosek pracownika, wiążący pracodawcę,
ale składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania
z tego urlopu (w miejsce obecnych 7 dni); ma to na celu ułatwienie pracodawcom
zapewnienia właściwej organizacji pracy w czasie nieobecności pracownika
w pracy z powodu urlopu. W celu zapewnienia realizacji zasady udzielania
dodatkowego urlopu macierzyńskiego wyłącznie w terminie przypadającym
bezpośrednio po urlopie macierzyńskim proponuje się, aby we wniosku
o dodatkowy urlop macierzyński określano termin zakończenia urlopu
macierzyńskiego. Podobnie zachowaniu zasady ciągłości służy propozycja, zgodnie
z którą w przypadku wykorzystywania dodatkowego urlopu w dwóch częściach, we
wniosku należy określić termin zakończenia pierwszej części takiego urlopu.
(art. 1821 § 3 i 4 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 3 projektowanej ustawy)
Proponuje się także uelastycznienie dotychczasowych zasad łączenia korzystania
z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy
udzielającego urlopu. Pracownik mający taki zamiar mógłby, podobnie jak
w obecnym stanie prawnym, podjąć taką pracę składając pracodawcy
udzielającemu dodatkowego urlopu macierzyńskiego pisemny wniosek w tej
sprawie, w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem wykonywania
pracy. We wniosku pracownik wskazywałby wymiar czasu pracy (nie wyższy niż
połowa pełnego wymiaru czasu pracy), a także okres, przez który zamierza łączyć
korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy.
Jednakże ze względu na to, że nie na każdym stanowisku pracy i nie w przypadku
każdego rodzaju pracy możliwa jest praca w niepełnym wymiarze czasu pracy
(np. zatrudnienie pracownika w niepełnym wymiarze czasu pracy pociągałoby za
sobą znaczne problemy w zapewnieniu prawidłowego toku pracy na danym
stanowisku pracy) proponuje się, aby wniosek pracownika nie był bezwzględnie
wiążący dla pracodawcy. Proponuje się zatem, aby pracodawca uwzględniał
8

wniosek pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy
lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. W razie odmowy uwzględnienia
wniosku na pracodawcy spoczywałby jednak obowiązek poinformowania
pracownika o przyczynie odmowy (na piśmie).
(art. 1821 § 5 i 6 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 3 projektowanej ustawy)
Proponuje się zachować obecny katalog przepisów Kodeksu pracy stosowany
odpowiednio w przypadku dodatkowego urlopu macierzyńskiego (art. 45 § 3,
art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177,
art. 180 § 61–7, art. 1801 § 2, art. 1831 § 1), uzupełniając go jedynie o odpowiednie
stosowanie art. 182 zdanie pierwsze Kodeksu pracy, co oznaczałoby, że
w przypadku rezygnacji w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego
z wychowywania dziecka i oddania go innej osobie w celu przysposobienia lub do
domu małego dziecka, pracownikowi nie przysługiwałaby część dodatkowego
urlopu macierzyńskiego przypadająca po dniu oddania dziecka. Nie znajduje
bowiem uzasadnienia korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego
w przypadku zaprzestania sprawowania opieki nad dzieckiem.
(art. 1821 § 7 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 3 projektowanej ustawy)
Zmiany w zakresie dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego
1) Proponuje się podwyższyć, od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, tj. od
dnia 17 czerwca 2013 r., wymiar dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego i określić go na poziomie, który miałby obowiązywać, zgodnie
z obecnym stanem prawnym, dopiero od dnia 1 stycznia 2014 r.
W tym celu proponuje się, aby wymiar dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego wynosił: do 6 tygodni, w przypadku przyjęcia na wychowanie
jednego dziecka, do 8 tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia na
wychowanie więcej niż jednego dziecka i do 3 tygodni, w przypadku przyjęcia na
wychowanie starszego dziecka.
(art. 183 § 3 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 7 lit. a projektowanej ustawy).
2) Proponuje się, aby nadal obowiązywała zasada, że korzystanie z dodatkowego
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego odbywa się na takich samych
zasadach, jak korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
W tym celu proponuje się utrzymanie obecnego katalogu przepisów stosowanych
odpowiednio do dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego
9