Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa

Obecny stan prawny
Uprawnienia pracownicze związane z pełnieniem funkcji rodzicielskich są
regulowane przepisami działu ósmego Kodeksu pracy „Uprawnienia pracowników
związane z rodzicielstwem". Obejmują one prawo do urlopu macierzyńskiego (urlopu na
warunkach urlopu macierzyńskiego), dodatkowego urlopu macierzyńskiego
(dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego), urlopu ojcowskiego, a
także urlopu wychowawczego. W pierwszym okresie życia dziecka pracownicy mogą
korzystać z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu
ojcowskiego, w czasie których przysługuje im, na podstawie przepisów ustawy z dnia 25
czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa, zasiłek macierzyński w wysokości 100%. W okresie do
ukończenia przez dziecko 4 roku życia można także korzystać z bezpłatnego urlopu
wychowawczego.

Urlop macierzyński
Zgodnie z przepisami art. 180 § 1 - 3 Kodeksu pracy, pracownicy przysługuje urlop
macierzyński w wymiarze: 20 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy
jednym porodzie, 31 tygodni, w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
33 tygodni, w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, 35 tygodni, w przypadku
urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie i 37 tygodni, w przypadku urodzenia
pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Co najmniej 2 tygodnie urlopu
macierzyńskiego mogą przypadać przed przewidywaną datą porodu. W przypadku
wykorzystywania urlopu macierzyńskiego przed porodem, po porodzie przysługuje urlop
niewykorzystany przed porodem, aż do wyczerpania pełnego wymiaru urlopu
macierzyńskiego.

Przepisy art. 180 § 4 - 7 Kodeksu pracy określają przypadki, w których z urlopu
macierzyńskiego lub jego części korzysta lub może korzystać pracownik-ojciec wychowujący
dziecko. Chodzi tu o następujące przypadki:
a) rezygnację pracownicy z korzystania z pełnego wymiaru urlopu macierzyńskiego, co
może mieć miejsce, po wykorzystaniu przez nią po porodzie co najmniej 14 tygodni takiego
urlopu; w takim przypadku dalszej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi-
ojcu wychowującemu dziecko,
b) niemożność sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem przez pracownicę, której
stan zdrowia wymaga hospitalizacji; w takim przypadku po wykorzystaniu przez
pracownicę po porodzie urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni, pracownik-
ojciec wychowujący dziecko może korzystać z części urlopu odpowiadającej okresowi
pobytu pracownicy w szpitalu,
c) zgon pracownicy w czasie urlopu macierzyńskiego; w takim przypadku
pracownikowi -ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do niewykorzystanej
części tego urlopu.

Dodatkowy urlop macierzyński

Zgodnie z przepisami art. 182 § 1 Kodeksu pracy, a także z przepisami ustawy z dnia
6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz.U. Nr 237, poz. 1654), pracownica ma
prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego, którego wymiar wynosi: w 2012 i 2013 r. -
do 4 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i do 6 tygodni, w
przypadku porodu mnogiego; od 2014 r. wymiar tego urlopu ma natomiast wynosić - do
6 tygodni, w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i do 8 tygodni, w
przypadku porodu mnogiego.
Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany na wniosek pracownicy,

jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po
wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Nie jest możliwe wykorzystywanie tego urlopu w
częściach. Korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego można łączyć z
wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, w wymiarze nie
wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Zarówno wniosek o udzielenie
dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jak i wniosek o podjęcie pracy podczas korzystania z
takiego urlopu - są dla pracodawcy wiążące (art. 182' § 2-5 Kodeksu pracy).
Przepisy art. 1822 Kodeksu pracy określają przypadki, w których z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego może korzystać pracownik-ojciec wychowujący dziecko.
Chodzi tu o następujące przypadki:
a) wykorzystanie urlopu macierzyńskiego przez pracownicę; w takim przypadku
bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego przez pracownicę pracownik-
ojciec wychowujący dziecko może korzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego,
b) korzystanie przez pracownika-ojca wychowującego dziecko z części urlopu
macierzyńskiego w razie podzielenia się tym urlopem przez pracownicę (art. 180 § 5
Kodeksu pracy).

Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
Zgodnie z przepisami art. 183 § 1 i 2 Kodeksu pracy, pracownik, który przyjął dziecko
na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie
postępowania- wsprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie
jako rodzina zastępcza z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu
na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze: 20 tygodni, w przypadku przyjęcia
jednego dziecka, 31 tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci, 33
tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci, 35 tygodni, w przypadku
jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci i 37 tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia
pięciorga i więcej dzieci - nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w
przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie
dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia. Pracownik, który przyjął dziecko w wieku
do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu
obowiązku szkolnego, do 10. roku życia - ma prawo do urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego w wymiarze do 9 tygodni.
Drugi z przyszłych rodziców adopcyjnych może korzystać z części urlopu na
warunkach urlopu macierzyńskiego na takich samych zasadach, jak pracownik-ojciec
wychowujący dziecko w razie dzielenia się urlopem macierzyńskim z matką dziecka,
hospitalizacji matki dziecka albo śmierci matki dziecka korzystającej z urlopu
macierzyńskiego (odpowiednie stosowanie art. 180 § 5-7 Kodeksu pracy).
Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego
Zgodnie z przepisami art. 183 § 3 Kodeksu pracy, a także z przepisami ustawy z
dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz.U. Nr 237, poz. 1654) -
pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z
wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął
dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej,
ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, którego wymiar wynosi: w 2012
i 2013 r. – do 4 tygodni, w przypadku przyjęcia jednego dziecka, do 6 tygodni, w przypadku
jednoczesnego przyjęcia więcej niż jednego dziecka, do 2 tygodni, w przypadku przyjęcia
starszego dziecka; od 2014 r. wymiar tego urlopu ma natomiast wynosić - do 6 tygodni, w
przypadku przyjęcia jednego dziecka, do 8 tygodni, w przypadku jednoczesnego przyjęcia
więcej niż jednego dziecka, do 3 tygodni, w przypadku przyjęcia starszego dziecka.

Drugi z przyszłych rodziców adopcyjnych może korzystać z dodatkowego
urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w przypadku hospitalizacji albo zgonu
przyszłego rodzica adopcyjnego korzystającego z takiego urlopu (odpowiednie stosowanie
art. 180 § ó'-7 Kodeksu pracy).
Urlop ojcowski
Zgodnie z przepisami art. 182' Kodeksu pracy, pracownik-ojciec wychowujący
dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do
ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia albo do upływu 12 miesięcy od dnia
uprawomocnienia siępostanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do
ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto
decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Urlop ojcowski jest udzielany na wniosek pracownika-ojca wychowującego
dziecko, który jest dla pracodawcy wiążący (art. 182' § 2 Kodeksu pracy;.
Urlop wychowawczy
Zgodnie z przepisami art. 186 Kodeksu pracy - pracownik zatrudniony co najmniej
6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu
sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4.
roku życia.
Urlop może być wykorzystywany jednorazowo albo nie więcej niż w czterech częściach,
na wniosek pracownika, który jest wiążący dla pracodawcy.
Pracownik może także skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat,
nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia, jeżeli z powodu stanu
zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności
dziecko wymaga osobistej opieki pracownika. Taki urlop może być udzielony niezależnie od
urlopu przysługującego na dziecko w wieku do 4 lat.
Proponowane zmiany
Projekt przewiduje wprowadzenie zmian w przepisach dotyczących
dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego, a także przewiduje wprowadzenie nowej instytucji, tj. urlopu rodzicielskiego.
W projekcie proponuje się nie wprowadzać zmian w obecnie obowiązujących
rozwiązaniach prawnych zawartych w Kodeksie pracy dotyczących urlopu
macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego