Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

wydanie nieruchomości lub opróżnienie lokali i innych pomieszczeń. Ponadto
w projektowanym przepisie, analogicznie jak w przepisie art. 16 ust. 3,
zaproponowano, aby postępowanie egzekucyjne mające na celu objęcie
nieruchomości w posiadanie było przeprowadzane w terminie 30 dni od dnia
otrzymania wniosku właściwego zarządcy drogi. Ma to na celu przyspieszenie
prowadzenia postępowań egzekucyjnych, które w chwili obecnej stanowią
poważną barierę w szybkiej realizacji inwestycji.
Kolejną bardzo istotną zmianę zawiera proponowany art. 18. Zaproponowano
w nim, aby wysokość odszkodowania za nieruchomości przejęte pod drogi
odpowiadała przesłance „słusznego odszkodowania” określonej w art. 21 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Związane jest to m.in. z dotychczasowym
orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, w którym podnoszono, że słuszne
odszkodowanie powinno mieć charakter ekwiwalentny do wartości
wywłaszczonego dobra. Innymi słowy oznacza to, że odszkodowanie powinno
dawać właścicielowi bądź użytkownikowi wieczystemu możliwość odtworzenia
analogicznego stanu, jaki miał przed pozbawieniem praw do nieruchomości.
Gwarancji takiej nie daje natomiast ustalenie wysokości odszkodowania na
poziomie równym jedynie wartości wywłaszczonego prawa określonej przez
rzeczoznawcę majątkowego. Jednocześnie, mając na uwadze główny cel
projektowanej ustawy (znaczne przyspieszenie realizacji inwestycji drogowych),
zaproponowano połączenie wypełnienia przesłanki „słusznego odszkodowania”
ze stworzeniem „zachęty” dla dotychczasowego właściciela bądź użytkownika
wieczystego do wcześniejszego niż określony w decyzji o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej wydania nieruchomości lub opróżnienia lokali
i innych pomieszczeń. W związku z tym w zmienianym art. 18 zaproponowano,
aby wysokość odszkodowania za przejęte nieruchomości była powiększana
każdorazowo o kwotę równą 5 % ustalonego odszkodowania, w przypadku gdy
dotychczasowy właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości wyda tę
nieruchomość lub opróżni lokal i inne pomieszczenia niezwłocznie, lecz nie
później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna, albo od dnia doręczenia
zawiadomienia o nadaniu tej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności, albo
9
od dnia doręczenia postanowienia o nadaniu decyzji o zezwoleniu na realizację
inwestycji drogowej rygoru natychmiastowej wykonalności.
Ponadto biorąc po uwagę fakt, że wydanie nieruchomości zabudowanej
budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym wydzielony został lokal
mieszkalny, będzie wiązało się z poniesieniem dodatkowych kosztów
związanych z przeprowadzką zaproponowano, aby wysokość odszkodowania
za prawo własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości przysługująca
dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu
zamieszkałemu w tym budynku albo lokalu była powiększana o kwotę równą
10 000 zł w odniesieniu do tej nieruchomości.
Jednocześnie w projektowanym przepisie doprecyzowano kwestie związane
z
ustalaniem odszkodowania z tytułu wygaśnięcia ograniczonych praw
rzeczowych. W szczególności wskazano, że jeżeli na nieruchomościach
przeznaczonych pod budowę dróg zostały ustanowione ograniczone prawa
rzeczowe, wysokość odszkodowania przysługującego dotychczasowemu
właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu zmniejszana jest o kwotę równą
wartości tych praw. Ponadto zaproponowano, aby kwota ta była wypłacana na
rzecz osób, którym przysługują ograniczone prawa rzeczowe – jako
odszkodowanie z tytułu wygaśnięcia tych praw. Dodatkowo jednoznacznie
wskazano,
że suma wysokości odszkodowania przysługującego
dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu wraz
z
odszkodowaniem z tytułu wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych
ustanowionych na tej nieruchomości lub na prawie użytkowania wieczystego nie
może przekroczyć wartości nieruchomości lub wartości prawa użytkowania
wieczystego. Jednocześnie biorąc pod uwagę pojawiające się wątpliwości
związane z zasadami ustalania odszkodowania za wygaśniecie hipoteki
zaproponowano, aby było ono ustalane, w wysokości świadczenia głównego
wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, wraz z odsetkami zabezpieczonymi tą
hipoteką, jednakże nieprzekraczającego wartości nieruchomości lub wartości
prawa użytkowania wieczystego. Odszkodowanie to będzie zaliczane na spłatę
świadczenia głównego wierzytelności zabezpieczonej hipoteką wraz
z odsetkami.
10
Jednocześnie zaproponowano uchylenie art. 18a. Przepis ten został
wprowadzony ustawą z dnia 18 października 2006 r. o zmianie ustawy
o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg
krajowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Wprowadzenie tego
przepisu miało na celu zabezpieczenie interesu właścicieli, którzy z mocy prawa
zostają pozbawieni praw do nieruchomości, a wysokość odszkodowania za nie
ustalana była w drodze decyzji administracyjnej, której termin wydania nie był
określony. W związku z proponowanym rozwiązaniem polegającym na zmianie
art. 12 oraz art. 18, w szczególności dotyczącym powiększania wysokości
odszkodowania, omawiany przepis stał się zbędny.
Zmiany brzmienia art. 19-20 mają charakter zmian porządkujących
polegających na zmianie nazwy decyzji regulowanej nowelizowanymi
przepisami oraz będących konsekwencją wcześniejszego uregulowania kwestii
związanych z ograniczonymi prawami rzeczowymi.
Z kolei proponowane brzmienie dodanego art. 20a reguluje kwestie związane
z zajęciem terenu wód płynących oraz linii kolejowych. Z dotychczasowych
doświadczeń wynika bowiem, że w sytuacji gdy projektowane przedsięwzięcie
wymaga przejścia przez te tereny, często dochodzi do trudności
w
uzgodnieniach warunków zajęcia tego terenu. Zatem proponowane
rozwiązanie, przez wskazanie jednolitego trybu, przyczyni się do przyspieszenia
realizacji inwestycji drogowych. Zgodnie z przyjętymi założeniami właściwy
zarządca drogi byłby uprawniony do nieodpłatnego zajęcia tego terenu na czas
realizacji inwestycji. Jednakże należy mieć również na uwadze, że zajęcie tego
terenu, w szczególności terenów linii kolejowych, może generować pewne
koszty czy nawet straty dla podmiotów władających tymi nieruchomościami.
Z tego też powodu zaproponowano, aby właściwy zarządca drogi pokrywał
koszty i straty związane z zajęciem terenu na czas realizacji inwestycji ustalane
na zasadach ogólnych. W przypadku linii kolejowych będą to w szczególności
koszty opracowania tymczasowego regulaminu prowadzenia ruchu kolejowego,
koszty komunikacji zastępczej czy koszty opracowania nowego rozkładu jazdy
pociągów.
Z kolei projektowany art. 20b formułuje obowiązek Państwowego Gospodarstwa
Leśnego Lasów Państwowych zarządzających nieruchomościami na podstawie
11
ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach do dokonania nieodpłatnej wycinki
drzew i krzewów oraz ich uprzątnięcia. W celu wyeliminowania nadmiernego
obciążenia Lasów Państwowych zaproponowano, aby drewno pozyskane z tej
wycinki stawało się nieodpłatnie własnością Lasów Państwowych.
Zmiana brzmienia art. 21, art. 31-32 oraz art. 43 ma, analogicznie jak zmiana
brzmienia art. 19-20, charakter zmian porządkujących.
Z kolei uchylenie art. 24 oraz art. 28-30 jest konsekwencją zastąpienia decyzji
o ustaleniu lokalizacji drogi i decyzji o pozwoleniu na budowę jedną decyzją
o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej.
Projektowany art. 41 i 45 zakłada przedłużenie działania nowelizowanej ustawy
do 31 grudnia 2020 r. Termin ten związany jest m.in. z zapewnieniem jak
najszerszego wykorzystania funduszy UE z perspektyw finansowych 2007-2013
oraz 2014-2020. Ponadto termin ten wiąże się także z założeniami określonymi
w decyzji nr 1692/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lipca
1996 r. w sprawie wytycznych Wspólnoty dotyczących rozwoju transeuro-
pejskiej sieci transportowej zmienionej następnie przez decyzję
nr 1346/2001/WE z dnia 22 maja 2001 r. oraz decyzją nr 884/2004/WE z dnia
29 kwietnia 2004
r, zgodnie z którymi do roku 2020 planowane jest
zrealizowanie m.in. projektów drogowych pokrywających się z transeuropejską
siecią transportową. Zatem w celu wywiązania się z tego obowiązku zasadnym
jest, aby procedura przygotowania i realizacji inwestycji drogowych pozostała
do tej daty uproszczona, co w konsekwencji przełoży się na szybką i sprawną
realizację zadań przez zarządców dróg.
Proponowane w art. 2 projektu zmiany ustawy – Prawo geologiczne i górnicze
mają na celu przyspieszenie prowadzenia procesu inwestycyjnego przez
wprowadzenie zasady milczącej akceptacji przesłanej do uzgodnień
dokumentacji oraz wskazaniu terminów, w których ta akceptacja ma nastąpić.
Z kolei zaproponowane w art. 3 projektu zmiany w art. 135 ust. 5, 5a i 5b
ustawy – Prawo ochrony środowiska mają na celu doprecyzowanie kwestii
sposobu tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięć
polegających na budowie dróg krajowych. W chwili obecnej przepisy w tym
zakresie są bardzo ogólne, w szczególności nie jest znany zakres
dokumentacji, jaką należy załączyć do wniosku o utworzenie obszaru
12
ograniczonego użytkowania. Zgodnie z art. 135 ust. 5 ustawy – Prawo ochrony
środowiska, obszar ograniczonego użytkowania tworzy się na podstawie
analizy porealizacyjnej. Jednakże jej zakres nie jest w przepisach uregulowany
i wynika obecnie z zapisów decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach lub
decyzji o pozwoleniu na budowę. Zazwyczaj w ww. decyzjach określa się
jedynie zakres pomiarów i obserwacji, jakie powinny być przeprowadzone
w ramach analizy porealizacyjnej – nigdy zaś organ nie określa sposobu
prezentacji wyników. Należy mieć natomiast na uwadze, że kwestia utworzenia
obszaru ograniczonego użytkowania wiąże się z roszczeniami
odszkodowawczymi osób, których nieruchomości zostają objęte obszarem
ograniczonego użytkowania, co może wiązać się z koniecznością dokonywania
wykupów nieruchomości. W związku z powyższym, dokumentacja
przygotowywana na potrzeby utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania
musi być bardzo szczegółowa. Zatem w związku z faktem, że utworzenie
obszaru ograniczonego użytkowania może pociągać za sobą konieczność
poniesienia znacznych wydatków środków publicznych uzasadnione jest, aby
dokumentacja do utworzenia tego obszaru przygotowywana była zgodnie
z
jednolitymi standardami określonymi w proponowanym rozporządzeniu
w
sprawie zakresu dokumentacji do utworzenia obszaru ograniczonego
użytkowania dla drogi krajowej.
Jednocześnie projekt przewiduje w art. 4 dokonanie zmiany w przepisie art. 35
ust. 2a ustawy o ochronie przyrody. Zgodnie z postanowieniami art. 35 ustawy
koszty realizacji kompensacji przyrodniczej ponosi inwestor. Ustawa nie
uregulowała jednak, kto jest odpowiedzialny za utrzymywanie siedlisk
utworzonych w ramach kompensacji. W związku z faktem, że utworzone
siedliska stanowią część obszaru Natura 2000, wskazane jest, aby
gospodarowanie nimi leżało w kompetencjach sprawującego nadzór nad
obszarem Natura 2000, z uwagi na fakt, że jedynie takie rozwiązanie
gwarantuje spójne zarządzanie całym obszarem. Z kolei zarządzającym tym
obszarem na terenie znajdującym się poza obszarem Natura 2000 będzie
wojewoda.
Proponowany art. 5 ma na celu uporządkowanie pojęć dotyczących lokalizacji
dróg i pozwoleń na budowę zawartych w odrębnych aktach prawnych.
13