Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

realizację inwestycji drogowej, a mianowicie zaproponowano, aby w przypadku
przedsięwzięcia realizowanego na obszarze dwóch lub więcej województw
decyzja ta wydawana była przez wojewodę, na którego obszarze właściwości
znajduje się największa część nieruchomości przeznaczonych pod realizację
inwestycji.
Zaproponowane zintegrowanie dotychczasowych decyzji o ustaleniu lokalizacji
drogi oraz decyzji o pozwoleniu na budowę wymaga określenia załączników do
wniosku o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej oraz
części składowych tej decyzji. Elementy te określa proponowany art. 11d oraz
art. 11f. Przyjęto, że wniosek o wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację
inwestycji drogowej będzie zawierał wszystkie elementy, jakie dotychczas
zawierały wnioski o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi oraz
o pozwoleniu na budowę.
Natomiast decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej oprócz
elementów składających się na dotychczasową decyzję o ustaleniu lokalizacji
drogi oraz decyzję o pozwoleniu na budowę wskazywałaby także oznaczenie
nieruchomości bądź ich części według katastru nieruchomości, które stają się
własnością Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego,
oraz określałaby ograniczenia w korzystaniu w nieruchomości niezbędne do
dokonania przebudowy istniejącej sieci uzbrojenia terenu oraz przebudowy dróg
innych kategorii niż obecnie realizowana i zezwalałaby na dokonanie tej
przebudowy.
Jednoznaczne oznaczenie nieruchomości bądź ich części, które stają się
własnością Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego,
jest szczególnie istotne ze względu na fakt, że nie wszystkie
działki/nieruchomości zawierające się między liniami rozgraniczającymi teren
stają się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwej jednostki
samorządu terytorialnego. Dotyczy to m.in. nieruchomości pod wodami
płynącymi czy nieruchomości, na których przedsięwzięcie realizowane jest
w
formie tunelu drążonego metodą górniczą nienaruszającego struktury
własności tych nieruchomości.
Z kolei określenie ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości innych niż
przeznaczone pod budowę dróg, niezbędnych do dokonania przebudowy
4
istniejącej sieci uzbrojenia terenu oraz przebudowy dróg innych kategorii niż
realizowana przyczyni się do sprawniejszej i szybszej realizacji inwestycji.
Należy bowiem wskazać, że w obecnym systemie prawnym wykonanie tych
czynności wymagało uzyskania odrębnej decyzji administracyjnej, co
niepotrzebnie przedłużało proces inwestycyjny i powiększało jego koszty.
Ponadto w proponowanym art. 11d ust. 5 nałożono na wojewodę bądź starostę
prowadzącego postępowanie w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej obowiązek wysłania zawiadomienia o wszczęciu
postępowania wnioskodawcy oraz właścicielom lub użytkownikom wieczystym
nieruchomości objętych wnioskiem o wydanie decyzji na adres określony
w katastrze nieruchomości. Z kolei pozostałe strony postępowania będą
zawiadamiane w dotychczasowy sposób, a zatem w drodze obwieszczeń.
Z powyższego wynika, że w omawianym postępowaniu będą współistniały dwie
formy zawiadamiania o wszczęciu postępowania, a mianowicie zawiadomienie
przez doręczenie pisma oraz zawiadomienie przez obwieszczenie.
Jednocześnie w ust. 6 tegoż artykułu zaproponowano, aby wojewoda bądź
starosta w zawiadomieniu o wszczęciu postępowania o wydanie decyzji
o
zezwoleniu na realizację przedsięwzięcia zamieszczał m.in. oznaczenie
nieruchomości objętych wnioskiem o wydanie decyzji o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej oraz informację o terminie i miejscu, w którym
strony mogą zapoznać się z aktami sprawy. Jest to związane z koniecznością
zapewnienia stronom czynnego udziału w postępowaniu przed organami
wynikającą z art. 10 § 1 w zw. z art. 8 i art. 15 Kodeksu postępowania
administracyjnego oraz skutecznego powiadamiania stron o wszczęciu
postępowania. Ponadto biorąc pod uwagę fakt, że nie wszystkie strony
postępowania są zawiadamiane o jego wszczęciu w formie pisemnego
zawiadomienia jest wskazane, aby obwieszczenie wyczerpująco
i jednoznacznie informowało o przedmiocie wszczynanego postępowania.
Proponowany art. 11g określa organy odwoławcze od decyzji o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej oraz termin, w których rozpatruje się to
odwołanie, a także termin, w którym rozpatruje się skargę do sądu
administracyjnego.
5
Z kolei projektowany art. 11h przewiduje sankcje karne za niewydanie decyzji
o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Przepis ten, wzorowany na
art. 35 ustawy – Prawo budowlane, ma na celu zobligowanie organu do
szybkiego wydawania decyzji, co jest szczególnie istotne dla zapewnienia
sprawnej realizacji inwestycji drogowych. Obecna praktyka wydawania
pozwoleń na budowę pokazała, że przepis spełnia swoje zadanie. Zatem
wydaje się, że analogiczna konstrukcja wprowadzona do nowelizowanej ustawy
wpłynie także na przyspieszenie realizacji inwestycji drogowych.
Natomiast projektowany art. 11i określa, że w sprawach dotyczących
zezwolenia na realizację inwestycji drogowej nieuregulowanych
w
nowelizowanej ustawie znajdą zastosowanie przepisy ustawy – Prawo
budowlane, z wyjątkiem art. 28 ust. 2, natomiast nie stosuje się dla nich
przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Proponowane brzmienie art. 12 oprócz zmian porządkujących polegających na
zmianie nazwy decyzji, zawiera także jednoznaczne wskazanie, które
nieruchomości bądź ich części stają się z mocy prawa własnością Skarbu
Państwa bądź właściwej jednostki samorządu terytorialnego z dniem, w którym
decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.
Tak jak zostało to podniesione wcześniej, nie wszystkie działki/nieruchomości
zawierające się między liniami rozgraniczającymi teren stają się z mocy prawa
własnością Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego,
są to m.in. nieruchomości pod wodami płynącymi. Natomiast dotychczasowe
brzmienie tego artykułu, stanowiące, że wszystkie nieruchomości wydzielone
liniami rozgraniczającymi teren stają się z mocy prawa własnością podmiotu
publicznego, mogło powodować nadmierne obciążenie dla tych podmiotów,
np.
w sytuacjach, gdy ze względu na gęstą zabudowę przedsięwzięcie
realizowane było w formie tunelu w celu ograniczenia liczby wyburzeń.
Założeniem takiej formy realizacji przedsięwzięcia jest bowiem brak
konieczności pozbawiania prawa własności dotychczasowych właścicieli bądź
użytkowników wieczystych. Dotychczasowe brzmienie art. 12 mogło natomiast
stanowić podstawę roszczeń właścicieli takich nieruchomości o wypłatę
odszkodowania.
6
Ponadto w zmienianym art. 12 proponuje się doprecyzować kwestie związane
z jednoznacznym wskazaniem, że ograniczone prawa rzeczowe ustanowione
na nieruchomości bądź na prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości
wygasają z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji
drogowej stała się ostateczna. Dotychczasowe przepisy ustawy o szczególnych
zasadach przygotowania i realizacji inwestycji (…) pomijały to zagadnienie,
powodując liczne wątpliwości interpretacyjne. Jednakże biorąc pod uwagę fakt,
że nowelizowana ustawa powoduje przejęcie z mocy prawa zarówno prawa
własności nieruchomości, jak i prawa użytkowania wieczystego, brak
analogicznej jednoznacznej zasady w stosunku do ograniczonych praw
rzeczowych powodowałby nieuzasadnione uprzywilejowanie podmiotów, którym
te prawa przysługują w stosunku do właścicieli i użytkowników wieczystych
nieruchomości.
Dodatkowo w proponowanym brzmieniu art. 12 doprecyzowano kwestie
związane ze wskazaniem kręgu osób, którym przysługuje odszkodowanie
z tytułu pozbawienia praw do nieruchomości oraz z wypłatą odszkodowania
w sytuacji, gdy na prawie własności bądź na prawie użytkowania wieczystego
nieruchomości ustanowiono ograniczone prawa rzeczowe. W dotychczasowym
stanie prawnym ustawa o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji
inwestycji w zakresie dróg publicznych odsyłała do przepisów ustawy
o gospodarce nieruchomościami, w której kwestie te zostały uregulowane
w sposób ogólny. Zatem w celu wyeliminowania pojawiających się wątpliwości
interpretacyjnych zaproponowano jednoznaczne wskazanie, że odszkodowanie
za pozbawienie praw do nieruchomości przejętych pod budowę dróg
publicznych przysługuje dotychczasowym właścicielom, użytkownikom
wieczystym oraz osobom, którym przysługuje do nieruchomości ograniczone
prawo rzeczowe.
Kolejną kwestią mogącą budzić zastrzeżenia w obowiązujących przepisach jest
fakt, że termin ustalenia odszkodowania za przejęte nieruchomości nie jest
oznaczony, co w połączeniu ze znacznym przeciążeniem organów wydających
te decyzje może budzić uzasadniony niepokój dotychczasowych właścicieli
bądź użytkowników wieczystych, którzy muszą opuścić swoje nieruchomości,
często bez ustalonego za nie odszkodowania. Taka sytuacja może mieć
7
również wpływ na ilość odwołań od obecnej decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi,
a po wejściu w życie ustawy od decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji
drogowej, a zatem może przyczyniać się do przedłużenia procesu
inwestycyjnego. W tej sytuacji należy podjąć próbę zobligowania właściwego
organu do szybkiego ustalania i wypłaty odszkodowania za nieruchomości
przejęte pod budowę dróg. Proponuje się, aby ustalenie tego odszkodowania
było dokonywane w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.
Proponowane brzmienie art. 16 wskazuje termin wydania nieruchomości lub
opróżnienia lokali i innych pomieszczeń. W stosunku do obecnie
obowiązujących przepisów zaproponowano wydłużenie tego terminu z 30 dni
do 4 miesięcy, w szczególności ze względu na fakt, że decyzja o zezwoleniu na
realizację inwestycji drogowej jednocześnie wskazuje lokalizację
przedsięwzięcia, zatwierdza podział nieruchomości, przejmuje z mocy prawa
własność nieruchomości między liniami rozgraniczającymi teren i zezwala na
rozpoczęcie robót budowlanych. Ponadto zakłada się, że w zaproponowanym
terminie zostanie ustalone i wypłacone odszkodowanie za wszystkie przejęte
nieruchomości bądź za ograniczone prawa rzeczowe ustanowione na tych
nieruchomościach.
Zmiany art. 17 mają charakter porządkujący oraz zawierają precyzyjne
określenie sytuacji, w których właściwy zarządca drogi jest zobowiązany do
wskazania lokalu zamiennego. Zgodnie z przyjętymi założeniami właściwy
zarządca drogi jest zobowiązany w terminie faktycznego objęcia nieruchomości
zabudowanej budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym wydzielony
został lokal mieszkalny w posiadanie, do wskazania lokalu zamiennego.
Jednakże w sytuacji, gdy objęcie w faktyczne posiadanie następuje po upływie
terminu wskazanego w decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej
na wydanie nieruchomości lub opróżnienie lokali i innych pomieszczeń,
właściwy zarządca drogi nie będzie miał obowiązku wskazania lokalu
zamiennego. Ponadto w omawianym przepisie wskazano jednoznacznie, przez
jaki okres osoba, której wskazano lokal zamienny, może go użytkować
– zgodnie z przyjętymi założeniami lokal ten będzie przysługiwał do dnia
wskazanego w decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej na
8