Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

wskazują:
– obawę kobiet przed utratą pracy,
– złe warunki mieszkaniowe młodych ludzi,
– brak wsparcia ze strony państwa m.in. w dziedzinie edukacji, wychowania,
opieki medycznej,
– obawy przed obniżeniem się materialnego poziomu życia,
– chęć robienia kariery zawodowej przez kobiety,
– trudno ci z pogodzeniem obowiązków zawodowych i rodzinnych.
Celem ustawy jest złagodzenie niektórych z wymienionych powyżej przyczyn.
Kobiety wycofują się z rynku pracy na czas wychowania dzieci. W ród kobiet,
które decydują się na dzieci, szczególnie w wieku 25–29 lat, wyraźnie
obserwuje się tendencje do wycofania się z rynku pracy w pierwszych latach
życia dziecka i powrót do aktywno ci zawodowej po wej ciu dziecka w wiek
przedszkolny. Powrót nie jest łatwy z wielu powodów: dezaktualizacji kwalifikacji
zawodowych, utraty kontaktu z rynkiem pracy, obawy pracodawców przed
zatrudnianiem kobiet z dziećmi, postrzeganych jako mniej dyspozycyjne.
Trudno ci ze znalezieniem pracy zniechęcają do podjęcia decyzji o urodzeniu
kolejnego dziecka. W Polsce w 2005 r. pracowało 46,8% kobiet ( rednia UE
wynosiła 56,3%), podczas gdy celem Strategii Lizbońskiej jest podniesienie
liczby kobiet pracujących do 60% do roku 2010. Dlatego też ustawa zawiera
rozwiązania zachęcające rodziców, a także ich pracodawców, do powrotu na
rynek pracy.
Wydatki na politykę rodzinną w Polsce należą do najniższych w Europie.
W efekcie rosnącego udziału wydatków sztywnych w budżecie państwa,
w latach 90-tych, a także na początku obecnego stulecia zaczęto ograniczać
wydatki na inne obszary polityki społecznej, w tym na wiadczenia rodzinne.
Między innymi wprowadzono próg dochodowy przy dostępie do wiadczeń
rodzinnych, ograniczono długo ć urlopów macierzyńskich czy też podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kobiet pozostających
na urlopach wychowawczych. Zmiany te ograniczały możliwo ci łączenia
rodzicielstwa oraz aktywno ci zawodowej. W efekcie, wydatki na politykę
4

rodzinną w Polsce wynoszą około 0,9% PKB, podczas gdy w Unii Europejskiej
stanowią one przeciętnie 2,1%.
Projekt ustawy zawiera propozycje zmian, które mają sprzyjać łączeniu pracy
zawodowej i życia rodzinnego, a także usunąć niektóre bariery dotyczące
zatrudnienia kobiet.
Zmiana ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. – Kodeks pracy zawarta w art. 1
pkt 1 i 2 projektu zakłada wydłużenie urlopu macierzyńskiego do 26 tygodni
– w przypadku urodzenia jednego dziecka oraz do 39 tygodni – w przypadku
urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie. Zmiana ta będzie
następowała stopniowo, wydłużając długo ć podstawowego urlopu o dwa
tygodnie co dwa lata, zgodnie z harmonogramem okre lonym w art. 9 projektu.
Zmiana zamieszczona w art. 1 pkt 3 projektu polega na objęciu ochroną
wynikającą z art. 1861 Kodeksu pracy pracownika, który korzysta z uprawnień
wynikających z art. 1867 Kodeksu Pracy. Innymi słowy pracownik, który nie
korzysta z urlopu wychowawczego, ale chce pracować w niepełnym wymiarze,
ze względu na opiekę nad dzieckiem, będzie chroniony przed zwolnieniem
przez okres odpowiadający okresowi urlopu wychowawczego. Zmiana ta ma na
celu wprowadzenie możliwo ci ochrony pracowników, którzy zmniejszają
wymiar czasu pracy na równi z pracownikami biorącymi urlop wychowawczy.
Zmiana ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu wiadczeń
socjalnych zawarta w art. 2 projektu umożliwia wykorzystanie zakładowego
funduszu
wiadczeń socjalnych do tworzenia przyzakładowych żłobków
i
przedszkoli, jak również finansowania z funduszu opieki nad dziećmi
w przedszkolach i żłobkach. Propozycja ta ma na celu zwiększenie dostępu do
opieki przedszkolnej dla dzieci. Brak dostępu do opieki w przedszkolach
i żłobkach stanowi jedną z najczę ciej wymienianych barier w możliwo ci
powrotu rodziców (w szczególno ci matek) do zatrudnienia.
Zmiana ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych zawarta w art. 3 projektu zwiększa wysoko ć podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pozostających na
urlopach wychowawczych do kwoty osiąganego przed urlopem wychowawczym
wynagrodzenia, jednak nie więcej niż 60% przeciętnego wynagrodzenia.
5

W okresie przej ciowym (od 2008 r. do 2011 r.), podstawę wymiaru składek
będzie stanowić wynagrodzenie minimalne, o czym stanowi art. 12 projektu.
Podniesienie do kwoty 60% przeciętnego wynagrodzenia podstawy naliczania
składek emerytalnych i rentowych opłacanych przez budżet państwa za osoby
pozostające na urlopach wychowawczych będzie oznaczało, że rodzic
otrzymywałby na swoje konta emerytalne w ZUS i OFE zamiast kwoty 81,98 zł
– prawie 300 zł. Przyjęcie tego rozwiązania uchroni przed dyskryminowaniem
(pod względem wysoko ci przyszłej emerytury) rodziców, głównie kobiet,
decydujących się na urlop wychowawczy. Jest też czytelnym sygnałem ze
strony państwa o docenianiu roli rodzica.
W art. 4 projektu proponowane są zmiany w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r.
o wiadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa. Dwie z nich dotyczą zbliżenia sytuacji osób prowadzących
działalno ć na własny rachunek, które są ubezpieczone dobrowolnie i osób
ubezpieczonych obowiązkowo.
Pierwsza zmiana skraca wymagany okres ubezpieczenia dla otrzymania
wiadczeń pieniężnych ze 180 dni do 90 dni w przypadku osób ubezpieczonych
dobrowolnie. W związku z propozycją skrócenia do 90 dni okresu wyczekiwania
na zasiłek chorobowy, w przypadku podlegania dobrowolnie ubezpieczeniu
chorobowemu, proponuje się wprowadzenie dodatkowej zmiany do art. 14
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Obecnie, zgodnie z art. 14
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w przypadku dobrowolnego
podlegania ubezpieczeniom społecznym, dobrowolne jest również opłacanie
składek. Ubezpieczony sam decyduje, czy chce podlegać tym ubezpieczeniom,
a jeżeli tak, to od kiedy, składając wniosek o objecie ubezpieczeniami.
Podobnie jest także w przypadku rezygnacji z podlegania tym ubezpieczeniom
– decyzja należy do ubezpieczonego. Wyjątek dotyczy niektórych ubezpie-
czonych, np. osób prowadzących pozarolniczą działalno ć, które same za
siebie opłacają składki. W przypadku tych osób dobrowolne ubezpieczenia
ustają także wówczas, gdy nie zostaną opłacone w terminie składki, chyba że
ZUS wyrazi zgodę na ich opłacenie po terminie. Rozwiązanie to powoduje
szereg negatywnych skutków, zwłaszcza w przypadku osób prowadzących
6

pozarolniczą działalno ć przystępujących do dobrowolnego ubezpieczenia
chorobowego. Proponuje się, aby przy utrzymaniu zasady, że objęcie
dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi (i wyłączenie z tych ubezpieczeń)
następuje na wniosek ubezpieczonego, wprowadzić obowiązek opłacania
składek za cały okres podlegania tym ubezpieczeniom, wynikający ze
złożonych wniosków. W konsekwencji ZUS miałby prawo przymusowego
dochodzenia niezapłaconych składek, a ubezpieczeni nie traciliby prawa do
wiadczeń w przypadku nieterminowego opłacania składek.
Druga zmiana w ustawie o wiadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 4 pkt 2 i 3 projektu) dotyczy
wyrównania prawa do wiadczeń opiekuńczych dla osób ubezpieczonych
obowiązkowo oraz ubezpieczonych dobrowolnie. Zmiana ta jest także
konsekwencją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Trzecia zmiana, zawarta w art. 4 pkt 4 projektu zawiera propozycję wydłużenia
maksymalnego okresu otrzymywania wiadczenia chorobowego dla kobiet
w ciąży ze 182 dni do 270 dni. Jak pokazuje praktyka Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, w przypadku ciąż zagrożonych, limit 182 dni jest zbyt krótki, co
oznacza konieczno ć ubiegania się o inne wiadczenia (np. wiadczenia
rehabilitacyjne). Wprowadzenie zmiany ułatwi kobietom w ciąży dostęp do
wiadczeń zapewniających im zastąpienie dochodu w okresie ciąży, jeżeli
zmuszone są przebywać na długotrwałych zwolnieniach lekarskich w związku
ze swoją ciążą.
Zmiana ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o wiadczeniach rodzinnych zawarta
w art. 5 projektu wprowadza warunkowe wypłacenie wiadczenia z tytułu
urodzenia dziecka (tzw. becikowego) od przedstawienia przez osobę ubie-
gającą się o wiadczenie karty ciąży, podobnie w przypadku korzystania przez
kobiety w ciąży z zapomogi. Intencją tej regulacji jest zwiększenie
rzeczywistego zakresu objęcia kobiet w ciąży opieką lekarską w trakcie ciąży,
co może przyczynić się do ograniczenia wysokiego poziomu miertelno ci oraz
zmniejszenia odsetka niemowląt posiadających niską masę urodzeniową.
Uchylenie pkt 3 w art. 10 ust. 5 ustawy o wiadczeniach rodzinnych znosi
ograniczenie możliwo ci zarobkowania dla kobiet otrzymujących dodatek do
7

zasiłku rodzinnego z tytułu urlopu wychowawczego. Zmiana w art. 10 ust. 5
pkt 4 ustawy pozwala na utrzymanie dodatku także w sytuacji, gdy dzieci
uczęszczają do żłobka lub przedszkola. Zmiany te mają na celu poprawę
możliwo ci integracji kobiet wychowujących dzieci na rynku pracy.
Zmiany zaproponowane w art. 6 i 7 projektu mają na celu zwolnienie
z obowiązkowego opłacania składek na Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych wiadczeń Pracowniczych za osoby powracające z urlopu
wychowawczego i urlopu macierzyńskiego. Celem zmiany jest ułatwienie
powrotu osób powracających z tych urlopów do zatrudnienia.
Projekt ma wej ć w życie od 1 marca 2008 r.
Materia projektu ustawy nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.
Łączne skutki finansowe realizacji ustawy dla sektora finansów publicznych
w okresie od 2008 r. do 2014 r. wyniosą około 9 mld zł.


8