Poselski projekt ustawy o mediach publicznych

 
7
Projekt przewiduje otwarte, dostępne dla każdego, dwustopniowe konkursy. W etapie
pierwszym (art. 7 ust. 1) komisja konkursowa wybierała by nie więcej niż trzech kandydatów,
a dopiero w etapie drugim (art. 7 ust. 2) komisja konkursowa, po przeprowadzeniu
postępowania kwalifikacyjnego z osobistym udziałem kandydatów, wybierałaby najlepszego
kandydata.

Dział III. Komitet Mediów Publicznych – art. 11-16

W Dziale III, poświęconym w całości Komitetowi Mediów Publicznych, w kolejnych
trzech rozdziałach uregulowano jego zadania oraz zasady i tryb utworzenia oraz działania.

Podstawowym zadaniem Komitetu Mediów Publicznych jest reprezentowanie
społeczeństwa obywatelskiego i jego interesów wobec mediów publicznych. Spośród
szczegółowych zadań Komitetu wymienionych w art. 11, zwracają uwagę m.in. kompetencje
w zakresie:
- wyboru Rady Mediów Publicznych oraz na zasadach i w trybie określonych w ustawie,
członków Rady Funduszu Mediów Publicznych oraz Dyrektora Biura Funduszu Mediów
Publicznych,
- zatwierdzania rocznych planów finansowych, rocznych planów działalności oraz rocznych
sprawozdań finansowych i rocznych sprawozdań z działalności Rady Mediów Publicznych
oraz Funduszu Mediów Publicznych.


Wymienione
wyżej, jak i pozostałe uprawnienia Komitetu Mediów Publicznych
wskazane w art. 11 ustawy, mają tak bezpośrednio, jak i pośrednio, tj. przez kreowanie składu
innych organów właściwych w dziedzinie społecznej kontroli mediów publicznych, zupełnie
podstawowe znaczenie dla funkcjonowania jednostek mediów publicznych. Dlatego
zagadnieniem o fundamentalnym znaczeniu jest właściwe ukształtowanie składu tego organu,
tj. aby z jednej strony wyłączyć wpływ partii politycznych na skład tego organu, a drugiej
zagwarantować jego społeczną i środowiskową reprezentatywność.

Osiągnięcie wymienionych wyżej celów, niełatwych do osiągnięcia w ogólności, jak i
w aktualnym stadium kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce i
poszczególnych reprezentatywnych jego środowisk, zapewnić ma przyjęta w art. 13
projektu ustawy specyficzna, wielostopniowa konstrukcja wyłaniania reprezentantów owych
środowisk, którzy utworzą 250-cio osobowe Kolegium Elektorów, z którego składu
wylosowanych zostanie 50-ciu członków Komitetu Mediów Publicznych.

W pierwszej kolejności selekcji kandydatów dokonają:

a) organizacje pozarządowe,
b) ogólnopolskie stowarzyszenia twórcze filmowe, literackie, muzyczne, sztuk
wizualnych i teatralne,
c) ogólnopolskie stowarzyszenia dziennikarzy,
d) Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich
e) Konferencję Rektorów Zawodowych Szkół Polskich
f) strona samorządowa w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego,
spośród osób zajmujących się kulturą, edukacją lub społeczeństwem obywatelskim.

Podmioty te wskażą osoby, w liczbie określonej w art. 13 ust. 1, łącznie 250 osób, które
stanowić będą wspomniane wyżej Kolegium Elektorów. Szczegółowe zasady i tryb
 
8
wskazywania osób do Kolegium przez podmioty, o których mowa w art. 13 ust. 1, określi
minister właściwy do spraw kultury i dziedzictwa narodowego w drodze rozporządzenia. Z
kolei szczegółowe zasady i tryb przeprowadzenia losowania, o którym mowa w art. 12 ust. 1,
określi regulamin uchwalony przez Kolegium zwykłą większością głosów. Prawidłowość
wyboru członków Komitetu stwierdzi postanowieniem Sąd Okręgowy w Warszawie, w ciągu
30 dni od dnia złożenia przez Przewodniczącego Komitetu wniosku w trybie przepisów
Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym.


W projekcie (art. 15 i 16) określono podstawowe zasady i tryb działania Komitetu,
zapewniające zachowanie powszechnie wymaganych standardów funkcjonowania
wieloosobowych organów kolegialnych, a w pozostałym zakresie odesłano do regulaminu
uchwalanego przez sam Komitet (art. 16 ust. 5).

Dodać należy, że członkowie Kolegium Elektorów, jak i wylosowanego z jego składu
Komitetu Mediów Publicznych, pełnić będą swoje funkcje społecznie, nie pobierając z tego
tytułu żadnego wynagrodzenia (art. 8 ust. 1).

Dział IV. Rada Mediów Publicznych- art. 17-22

W Dziale IV projektu ustawy uregulowano kolejno zadania Rady Mediów Publicznych,
członkostwo w Radzie oraz zasady i tryb jej działania.

Do podstawowych zadań Rady należy sprawowanie kontroli wypełniania przez jednostki
mediów publicznych zadań medialnej służby publicznej, planowanie, organizowanie oraz
nadzór pod względem merytorycznym a także analiza badań nad jakością i oglądalnością
programów i audycji nadawanych przez jednostki mediów publicznych. Tak ogólnie ujęte
wyżej zadania, zostały szczegółowo wymienione w art. 17 i 18 ustawy. Należą do nich m.in.
takie podstawowe uprawnienia Rady, jak:

1) podział środków finansowych pomiędzy jednostki mediów publicznych oraz nadzór
nad ich wykorzystaniem przez te jednostki,
2) powoływanie i odwoływanie dyrektorów jednostek mediów publicznych w trybie i na
zasadach określonych w ustawie oraz ustalanie ich wynagrodzenie, a także ocena ich
pracy,
3) zatwierdzanie ramowych planów programowych i planów finansowych jednostek
mediów publicznych oraz sprawowanie nadzoru nad ich działalnością,
4) tworzenie, łączenie i likwidowanie jednostki mediów publicznych w trybie i na
zasadach określonych w ustawie.

Uwzględniając istotę i znaczenie wymienionych wyżej zadań i kompetencji Rady Mediów
Publicznych dla funkcjonowania mediów publicznych w Polsce, za najwłaściwszy uznany
został w projekcie konkursowy tryb wyłonienia jej członków (art. 19 ust. 1). Kwalifikacje i
inne wymagania szczegółowe postawione kandydatom do Rady oraz konkursowy tryb obsady
stanowisk w Radzie, stanowić ma, w samym założeniu, gwarancję wyłonienia najlepszych
kandydatów, dysponujących kwalifikacjami i doświadczeniem pozwalającym sprostać
stojącym przez członkami Rady zadaniom.

Rada jest organem kadencyjnym (art. 19 ust. 1 i 4), jednakże zgodnie z art. 20 ust. 1,
Komitet może, większością 3/5 ustawowej liczby jego członków, podjąć uchwałę o
odwołaniu wszystkich członków Rady, w przypadku odrzucenia jej sprawozdania po raz
drugi w trakcie kadencji Rady. Członek Rady może także zostać odwołany ze składu Rady,
 
9
jeżeli sprzeniewierzył się zasadom bezstronności lub zasadom medialnej służby publicznej
(art. 9 ust. 1 pkt 4).

Rada, jako organ kolegialny, podejmuje uchwały na posiedzeniach, a jej szczegółową
organizację i tryb pracy określa regulamin uchwalony przez Radę i zatwierdzony przez
Komitet (art. 21 ust. 5).
Rada wykonuje swoje działania przy pomocy Biura Rady. Biuro Rady zapewnia
administracyjną obsługę prac Kolegium Elektorskiego, Komitetu oraz Instytutu Mediów
Publicznych (art.23).
Ze względu na skład Rady oraz charakter wypełnianych przez nią funkcji,
członkostwo w Radzie uprawnia jej członków do pobierania z tego tytułu uposażenia, a okres
członkostwa w Radzie traktuje się za równoważny zatrudnieniu w ramach stosunku pracy (art.
22).

Dział V. Fundusz Mediów Publicznych – art. - 40- 60
Istotna rola w zakresie społecznej kontroli mediów publicznych przypada Funduszowi
Mediów Publicznych (art. 40 ), którego organami są:
1) Dyrektor Funduszu
2) Rada Funduszu Mediów Publicznych.

Fundusz sprawuje kontrolę finansowania programów i utworów realizujących medialną
służbę publiczną.

Dyrektor Funduszu kieruje pracami Funduszu i reprezentuje go na zewnątrz, a także jest
obowiązany do kontroli rozliczenia przychodów i kosztów dofinansowanych przedsięwzięć.
Kontroli podlega również przebieg i sposób realizacji przedsięwzięcia oraz prawidłowość
wykorzystania otrzymanego dofinansowania. (art.42, art. 60).
Do zadań Dyrektora Funduszu należy w szczególności:
1)
opracowywanie rocznego planu działalności oraz rocznego planu finansowego
Funduszu, ze szczególnym uwzględnieniem określenia minimalnego udziału
procentowego środków funduszu mediów publicznych przeznaczonych na
produkcje realizowane poza województwem mazowieckim;
2)
sporządzanie rocznego sprawozdania z działalności oraz rocznego sprawozdania
finansowego Funduszu;
3)
dofinansowywanie przedsięwzięć z zakresu produkcji audycji, treści realizujących
medialną służbę publiczną, po zasięgnięciu opinii ekspertów wskazanych przez
Radę;
4)
sprawowanie zarządu majątkiem Funduszu;
5)
prowadzenie gospodarki finansowej Funduszu. (art. 42)

Na stanowisko Dyrektora Funduszu Komitet powołuje osobę wyłonioną w drodze konkursu.
Dyrektorem Funduszu może zostać osoba, która spełnia wymagania określone w art. 4 ust. 1
oraz posiada co najmniej trzyletni staż pracy na stanowiskach kierowniczych, z zastrzeżeniem
art. 4 ust. 3. (art. 44)
W uzasadnionych przypadkach, przewidziano natomiast możliwość odwołania Dyrektora
przez Komitet przed upływem kadencji (art. 45).


Rada Funduszu, poza wytyczaniem kierunków działania Funduszu, pełni funkcje
opiniodawcze (art. 47), stąd 11-osobowy skład Rady Funduszu jest kształtowany w drodze
powołania przez Komitet spośród kandydatów zgłoszonych przez reprezentatywne podmioty
 
10
wymienione w art. 48, a członkowie Rady funduszu pełnią swoje funkcje społecznie, nie
pobierając z tego tytułu wynagrodzenia (art. 8 ust. 1).

Fundusz ma za zadanie wspierać produkcję audycji i treści realizujących medialną służbę
publiczną przez ich dofinansowywanie. Fundusz udziela dofinansowania przedsięwzięć
medialnych, a zwłaszcza audycji lub treści realizujących medialną służbę publiczną
rozpowszechnianych za pomocą telewizji, radia, Internetu, prasy, mediów obywatelskich oraz
nowych mediów, kierując się potrzebą:
1)
wspierania edukacji, społeczeństwa obywatelskiego, tworzenia kultury i ochrony
dziedzictwa kulturowego, społeczeństwa kreatywnego;
1)
dokumentowania osiągnięć kultury;
2)
zapewnienia dostępu obywateli do rzetelnej informacji i serwisów
informacyjnych;
3)
sprawowania medialnej kontroli organów władzy publicznej.

Działalność Funduszu jest nadzorowana przez Komitet, w szczególności w zakresie
wskazanym w art. 51. Komitet nadaje także Funduszowi statut (art. 51 ust. 5). Struktura
wewnętrzna Funduszu, określona w jego statucie, powinna nie tylko zapewniać właściwe
warunki organizacyjne dla prawidłowej realizacji zadań przez Fundusz, ale i przewidywać
organizację wewnętrzną Funduszu.



W dalszej części Działu V. (art. 52 i n.) uregulowane zostały w sposób szczegółowy
zasady gospodarki finansowej Funduszu .
Przyjęto, że przychodami Funduszu są:
1) 25% przychodów, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt 1, przekazanych przez Radę;
2) dotacje z budżetu państwa;
3) wpływy z kar, o których mowa w art. 53 i 54 ustawy o radiofonii i telewizji.


W kolejnych przepisach projektu szczegółowo uregulowano zasady dofinansowania
jednostki mediów publicznych, przy wykorzystaniu konstrukcji umów cywilnoprawnych (art.
57 i n.).

W dalszej części projektu (art. 91) uregulowano zawieranie przez Radę, na wniosek
dyrektora jednostki mediów publicznych i organu samorządu terytorialnego, trójstronnego
kontraktu samorządowego, który określa zadania jednostki mediów publicznych na rzecz
danego regionu i zakres finansowania tego działania przez właściwą jednostkę samorządu
terytorialnego.

Dział VI. Organizacja i zasady działania jednostek mediów publicznych
W najobszerniejszym, Dziale VI ustawy uregulowano ogół zagadnień związanych z
organizacją i zasadami działania jednostek mediów publicznych.

Jednostki mediów publicznych, jako podmioty wypełniające medialną służbę
publiczną, finansowane ze środków publicznych, obowiązane są realizować zadania mediów
publicznych w państwie demokratycznym, zaspokajając potrzeby społeczeństwa
obywatelskiego oraz odbiorców indywidualnych, szczegółowo wymienione i opisane w art.
 
11
61 i 62 projektu. Programy jednostek mediów publicznych powinny natomiast odpowiadać
bardziej szczegółowym kryteriom sformułowanym w art. 63 ustawy.

Jednym z zagadnień kluczowych dla funkcjonowania i wypełniania zadań mediów
publicznych jest ich organizacja. Nie ulega bowiem wątpliwości, że forma organizacyjna tych
jednostek oraz inne elementy strukturalne w tym zakresie, jak np. sposób wyłaniania władz
jednostek mediów publicznych, stanowić mogą w praktyce istotny czynnik determinujący
stopień realizacji przez owe jednostki medialnej służby publicznej. Kierując się zasadami
omówionymi szerzej w pkt I. uzasadnienia, w projekcie przyjęto, jako fundamentalne
rozwiązanie organizacyjne w tym zakresie, że wszystkie jednostki mediów publicznych będą
państwowymi osobami prawnymi, działającymi na podstawie przepisów ustawy i
postanowień opartego na niej statutu (art. 66).

Konsekwencją wyboru takiego właśnie rozwiązania co do formy organizacyjnej
jednostek mediów publicznych, musiała być likwidacja podmiotów działających obecnie w
formie spółek (o czym szczegółowo w dalszej części uzasadnienia dotyczącej przepisów
Działu IX ustawy). Przemawiają za tym m.in. wielokrotnie podnoszone w dyskusji publicznej
i ogólnie znane argumenty nawiązujące do szeregu negatywnych doświadczeń obecnej
praktyki funkcjonowania mediów publicznych w tej formie. Wiele wzajemnie ze sobą
powiązanych i pozostających w interakcji elementów o charakterze przyczyn i skutków,
doprowadziło tu, najogólniej rzecz ujmując, do braku wymaganego i oczekiwanego w
państwie demokratycznym stopnia niezależności i bezstronności mediów publicznych, z
wszystkimi tego negatywnymi konsekwencjami w zakresie utrzymania właściwego standardu
mediów publicznych, we wszystkich aspektach ich działalności w dotychczasowej formie
spółek.

Uwzględniając powyższe, w projekcie przyjęto, że jednostkami mediów publicznych,
będącymi państwowymi osobami prawnymi, są jednostki telewizji publicznej i jednostki
radiofonii publicznej (ogólnopolskie lub regionalne) oraz Portal Mediów Publicznych. (art.
64). Jednostki te tworzy, łączy lub likwiduje Rada, za zgodą Komitetu, kierując się interesem
publicznym, w tym zaspokajaniem potrzeb regionalnych, a także zmianami technologicznymi
w mediach (art. 65). Rada nadaje również jednostce mediów publicznych statut (art. 66 ust.
2).


Jak z powyższego wynika, organem posiadającym kompetencję w zakresie tworzenia,
łączenia lub likwidacji jednostek mediów publicznych jest Rada, działająca za zgodą
Komitetu. Omówione przepisy należy jednakże odczytywać łącznie z przepisami art. 144 ust.
1 ustawy, z których wynika, że następcami prawnymi podlegających likwidacji spółek
Telewizja Polska i Polskie Radio, zgodnie z art.143 w zakresie ogółu praw i obowiązków
majątkowych (z pewnymi wyłączeniami) stają się z mocy prawa jednostki mediów
publicznych:

1) Telewizji Polskiej-Spółka Akcyjna - państwowa osoba prawna Telewizja Polska,
2) Radia Polskiego-Spółka Akcyjna - państwowa osoba prawna Polskie Radio,
3) spółki radiofonii regionalnej - państwowe osoby prawne, regionalne jednostki
radiofonii.

Innymi słowy, w przepisach dostosowujących projektu ustawy, a zatem mających z ich
istoty jednorazowe zastosowanie, utworzone zostały wymienione wyżej w pkt 1-3 państwowe
osoby prawne, ale taki stan rzeczy, założony na dzień wejścia w życie ustawy, nie jest