Rządowy projekt ustawy o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej

UZASADNIENIE

I. Część ogólna

Potrzeba przyjęcia ustawy o wymianie informacji z organami ścigania państw
członkowskich Unii Europejskiej wynika z konieczności wdrożenia do polskiego porządku
prawnego przepisów:
1) decyzji ramowej Rady 2006/960/WSiSW z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie
uproszczenia wymiany informacji i danych wywiadowczych między organami
ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 386
z 29.12.2006, str. 89), zwaną dalej „decyzją ramową 960”;
2) decyzji ramowej Rady 2008/977/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. w sprawie
ochrony danych osobowych przetwarzanych w ramach współpracy policyjnej
i sądowej w sprawach karnych (Dz. Urz. UE L 350/60 z 30.12.2008, str. 60),
zwanej dalej „decyzją ramową 977”;
oraz dostosowanie przepisów prawa polskiego do przepisów:
1) decyzji Rady 2008/615/WSiSW z dnia 23 czerwca 2008 r. w sprawie
intensyfikacji współpracy transgranicznej, szczególnie w zwalczaniu
terroryzmu i przestępczości transgranicznej (Dz. Urz. UE L 210 z 06.08.2008
str. 1), zwanej dalej „decyzją 615”, w zakresie, w jakim decyzja ta reguluje
przetwarzanie danych osobowych i związaną z tym przetwarzaniem ochronę
danych oraz wskazania punktów kontaktowych;
2) decyzji Rady 2007/845/WSiSW z dnia 6 grudnia 2007 r. dotyczącej
współpracy pomiędzy biurami do spraw odzyskiwania mienia w państwach
członkowskich w dziedzinie wykrywania i identyfikacji korzyści
pochodzących z przestępstwa lub innego mienia związanego z przestępstwem
(Dz. Urz. UE L 332 z 18.12.2007, str. 103), zwana dalej „decyzją 845”.


II. Decyzja ramowa 960

Cel decyzji ramowej 960

Celem decyzji ramowej 960 jest ułatwienie wymiany informacji między organami
ścigania państw członkowskich UE przez ujednolicenie i harmonizację przepisów
dotyczących przekazywania informacji w sposób umożliwiający występowanie z wnioskiem
o udzielenie informacji, dostępnych właściwym organom ścigania, których wymiana ma
służyć zapobieganiu przestępczości i jej zwalczaniu.

Cel wydania ustawy

Celem wydania ustawy jest dostosowanie prawa krajowego do unijnych standardów
wymiany informacji w celu wykrywania i ścigania sprawców przestępstw oraz zapobiegania
przestępczości i jej zwalczania.

Różnice między dotychczasowym a proponowanym stanem prawnym

Polski system prawa nie reguluje całościowo kwestii międzynarodowej wymiany
informacji w celu wykrywania i ścigania sprawców przestępstw oraz zapobiegania
przestępczości i jej zwalczania, w tym nie wskazuje organów właściwych do przekazywania
informacji.
Dotyczy to przede wszystkim braku jednoznacznego wskazania krajowych podmiotów
uprawnionych do wymiany informacji z właściwymi organami i służbami innych państw
członkowskich Unii Europejskiej oraz wskazania Komendanta Głównego Policji jako organu
właściwego do koordynowania takiej wymiany informacji między krajowymi podmiotami
a ich zagranicznymi partnerami.
Potrzeba ustawowego uregulowania przedmiotowego zagadnienia wynika również
z faktu, iż zakres wymiany informacji określony przepisami decyzji ramowej 960 dotyczy
praw i obowiązków organów administracji państwowej oraz odnosi skutek względem osób,
których dane osobowe są wymieniane.
Projekt ustawy nie tworzy nowych instytucji prawnych oraz odmiennych regulacji
prawnych od dotychczas obowiązujących. Proponowany projekt ustawy sytuuje w jednym
2
akcie prawnym już istniejące kanały wymiany informacji oraz doprecyzowuje kwestie
związane z już funkcjonującymi w praktyce zasadami i warunkami wymiany informacji
międzynarodowych.

Charakterystyka projektowanej regulacji prawnej

Zgodnie z przepisami art. 2 lit. d w związku z art. 3 ust. 1 decyzji ramowej 960
państwa członkowskie Unii Europejskiej są obowiązane udostępniać organom ścigania
innych państw członkowskich Unii Europejskiej informacje dostępne ich własnym organom
ścigania na zasadach określonych w tej decyzji. W tym celu przepis art. 16 projektu ustawy
upoważnia podmioty uprawnione do przekazywania organom ścigania państw członkowskich
Unii Europejskiej informacji, w celu wykrywania i ścigania sprawców przestępstw oraz
zapobiegania przestępczości i jej zwalczania. Dotyczy to informacji, które każdy
z podmiotów uprawnionych może gromadzić, uzyskiwać lub wykorzystywać na podstawie
przepisów kompetencyjnych.
Decyzja ramowa 960 zastrzega, iż warunki przekazywania informacji nie będą
bardziej restrykcyjne od tych, które już obowiązują w prawie krajowym. Informacje dostępne
podmiotom uprawnionym będą mogły zostać przekazane w odpowiedzi na wniosek organu
ścigania państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Istotną kwestią jest również to, że
informacje otrzymane od właściwych organów państwa członkowskiego Unii Europejskiej
mogą być przekazywane innemu państwu członkowskiemu Unii Europejskiej jedynie po
wyrażeniu zgody przez państwo, które przekazało te informacje.
Wykorzystanie informacji w celu innym niż określony w art. 16 ust. 1 będzie możliwe
po uzyskaniu zgody właściwego organu ścigania państwa członkowskiego, które przekazało
informacje. Tym samym wskazuje się, iż projektowane przepisy ustawy nie tworzą
automatyzmu w przekazywaniu informacji i ich gromadzeniu, a także nie obejmują
samoistnego przekazywania informacji w ramach postępowania karnego, gdyż tę kwestię
regulują przepisy o pomocy prawnej w sprawach karnych. Dlatego też należy zwrócić uwagę
na konieczność rozgraniczenia między pomocą prawną w sprawach karnych wykonywaną
przez sądy i prokuraturę a wymianą informacji na podstawie decyzji ramowej 960, do
przekazywania których wymagana jest zgoda sądu lub prokuratury.

3
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania
karnego niezbędne czynności postępowania karnego w sprawach ze stosunków
międzynarodowych mogą być dokonywane w drodze pomocy prawnej na zasadach
określonych w dziale XIII tejże ustawy. Projekt ustawy zgodnie z art. 1 ust. 4 decyzji
ramowej 960 nie narusza przepisów regulujących pomoc prawną w sprawach karnych ze
stosunków międzynarodowych. Z tych względów bezpośrednie upoważnienie prokuratora
i sądu do wymiany informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej
na podstawie ustawy nie znajduje uzasadnienia.
Decyzja ramowa 960 dopuszcza również przypadki dalszego przetwarzania informacji
w celu zapobiegania bezpośredniemu zagrożeniu bezpieczeństwa publicznego,
z zachowaniem warunków wskazanych w art. 3 ust. 2 tej decyzji. Kompetencje podmiotów
uprawnionych do wykorzystywania przekazanych lub udostępnionych przez organy ścigania
państw członkowskich Unii Europejskiej informacji, w tym danych osobowych, w celu
zapobieżenia bezpośredniemu, poważnemu zagrożeniu bezpieczeństwa lub porządku
publicznego reguluje przepis art. 16 ust. 3 projektu ustawy.
Możliwość wykorzystania informacji we wskazanym celu została obwarowana
klauzulą generalną „przypadku niecierpiącego zwłoki”, która ma wskazywać na wyjątkowość,
nagłość takiej sytuacji oraz niemożność uzyskania informacji w innym trybie lub jeżeli brak
możliwości wykorzystania informacji spowodowałby poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa
lub porządku publicznego państwa, którego skutki miałyby charakter nieodwracalny.
Projekt ustawy w art. 4 nakazuje wyznaczyć w strukturze Komendy Głównej Policji
komórkę pełniącą funkcję punktu kontaktowego do wymiany informacji między podmiotami
uprawnionymi a organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej. Przepisy ustawy
będą miały odpowiednie zastosowanie do wymiany informacji przez krajowe biuro do spraw
odzyskiwania mienia, o którym mowa w decyzji 845, gdyż zgodnie z art. 3 ust. 1 tej decyzji
do wymiany informacji między biurami ds. odzyskiwania mienia ma zastosowanie decyzja
ramowa 960 i przepisy przyjęte w celu jej wdrożenia. Zatem krajowe biuro do spraw
odzyskiwania mienia w zakresie wykrywania i identyfikacji korzyści pochodzących
z przestępstwa lub innego mienia będzie stosowało procedury przewidziane dla punktu
kontaktowego.

4
Zasadniczo międzynarodowa wymiana informacji w celu wykrywania i ścigania
sprawców przestępstw oraz zapobiegania przestępczości i jej zwalczania prowadzona jest
przez Policję, której zadania w tym zakresie koordynuje Biuro Międzynarodowej Współpracy
Policji Komendy Głównej Policji. Zgodnie z art. 6g ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji
(Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o Policji”, Komendant
Główny Policji wykonuje swoje zadania przy pomocy podległej mu Komendy. Szczegółowe
zasady realizacji zadań wynikających z niniejszej ustawy oraz ich przydzielenie komórkom
organizacyjnym Komendy Głównej Policji są jest materią ustawową i powinny zostać
uregulowane przez Komendanta Głównego Policji w drodze aktów prawa wewnętrznego.
Art. 1 ust. 2 ustawy w sposób enumeratywny określa podmioty uprawnione do
składania wniosków o udzielenie informacji do organów ścigania państw członkowskich Unii
Europejskiej. Należy zwrócić uwagę, że zakres, w jakim podmioty uprawnione będą mogły
korzystać z uprawnień przysługujących im na mocy ustawy, jest ograniczony zakresem zadań
realizowanych w celu wykrywania i ścigania sprawców przestępstw oraz zapobiegania
przestępczości i jej zwalczania przez podmioty uprawnione wynikającym z przepisów
kompetencyjnych. Wyjątkiem jest wprowadzone w art. 2 ust. 2 projektu ustawy
rozgraniczenia w zakresie krajowego biura do spraw odzyskiwania mienia, o którym mowa
w decyzji 845. Przedmiotowe rozgraniczenie dotyczy również dostępu do Krajowego
Centrum Informacji Kryminalnych, o którym mowa w art. 7 projektu ustawy.
Wskazać należy, iż międzynarodowa policyjna wymiana informacji odbywa się
w wieloraki sposób. Do najczęściej wykorzystywanych kanałów wymiany informacji należą
udostępnione przez Międzynarodową Organizację Policji Kryminalnych – Interpol,
Europejski Urząd Policji – Europol, Biura SIRENE oraz oficerowie łącznikowi. Biuro
Międzynarodowej Współpracy Policji Komendy Głównej Policji realizuje zadania Krajowego
Biura Interpolu, Jednostki Narodowej Europolu oraz biura SIRENE, a także prowadzi
współpracę z oficerami łącznikowymi. Decyzja ramowa 960, jak i projekt ustawy, nie
nakładają obowiązku określania prawnych czy też technicznych środków międzynarodowej
wymiany informacji w celu wykrywania i ścigania sprawców przestępstw oraz zapobiegania
przestępczości i jej zwalczania, pozwalając na wykorzystanie istniejących rozwiązań w tym
zakresie.

5