Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz niektórych innych ustaw

umarzającego postępowanie, Główna Komisja Orzekająca nie może wymierzyć kary, lecz w
wyniku uznania argumentów odwołania przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.
Określona w ten sposób zasada rozpoznawania odwołania w przypadku rozstrzygnięcia o
uniewinnieniu ma gwarantować zasadę instancyjności postępowania. Gwarancja ta jest tylko
częściowa. W zwrocie „nie może wymierzyć kary” nie mieści się bowiem rozstrzygnięcie o
odstąpieniu od wymierzenia kary. Nie jest zatem jasne, czy jeżeli zostało złożone odwołanie
na niekorzyść obwinionego, którego komisja orzekająca uznała za niewinnego, to Główna
Komisja Orzekająca może wydać orzeczenie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny
finansów publicznych i odstąpić od wymierzenia kary, czy też powinna przekazać sprawę do
ponownego rozpoznania.
Zasadne jest więc zastąpienie dotychczasowego zakazu ukarania obwinionego, zakazem
wydania w takiej sytuacji orzeczenia o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów
publicznych i nałożenie w tym przypadku obowiązku przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania, jeżeli Główna Komisja Orzekająca uzna, że przypisanie odpowiedzialności jest
uzasadnione. Rozwiązanie to w pełni gwarantuje obwinionemu prawo instancyjnej kontroli
orzeczenia przypisującego mu odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów
publicznych.
Proponuje
się także doprecyzowanie rozstrzygnięć wydawanych przez Główną
Komisję Orzekającą w wyniku rozpoznania odwołania (art. 147 ustawy) przez wskazanie
także możliwości uchylenia przez Główną Komisję Orzekającą orzeczenia i wydania
orzeczenia o umorzeniu postępowania.

Zmiana art. 148 (w związku z art. 149) ustawy ma na celu zastosowanie w zakresie
uzasadnienia i doręczania postanowień i orzeczeń Głównej Komisji Orzekającej przepisów
dotyczących orzeczeń komisji orzekającej I instancji. W konsekwencji termin 21 dni będzie
odnosił się również do sporządzania uzasadnienia orzeczenia Głównej Komisji Orzekającej,
a doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem będzie następowało niezwłocznie po sporządzeniu
uzasadnienia.
Proponuje się ponadto wprowadzenie dodatkowego wymogu odnośnie do uzasadnienia
postanowienia i orzeczenia Głównej Komisji Orzekającej dotyczącego ustosunkowania się
do zarzutów stawianych zaskarżonemu rozstrzygnięciu. Celem propozycji jest zobowiązanie
do jak najbardziej pełnego wyjaśnienia stronom stanowiska Głównej Komisji Orzekającej w
odniesieniu do argumentów odwołania.
43


Art. 152 ustawy wskazuje, że do postępowania obejmującego ponowne rozpoznanie
sprawy stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed komisją orzekającą.
Odesłanie do odpowiedniego stosowania przepisów o postępowaniu przed komisją
orzekającą powodowało wątpliwości co do obowiązku przedstawienia dotychczasowego
przebiegu sprawy, w tym stanowiska Głównej Komisji Orzekającej, w przypadku
ponownego rozpoznawania sprawy na rozprawie. Proponowane zobowiązanie do
przedstawienia, przy ponownym rozpoznaniu sprawy na rozprawie, sprawozdania z
dotychczasowego przebiegu postępowania przez wyznaczonego członka składu orzekającego
ma na celu usunięcie powyższych wątpliwości.

Zmiana art. 154 ust. 1 ustawy polega na jego uzupełnieniu o wskazanie obowiązku
niezwłocznego usunięcia z akt osobowych obwinionego odpisu prawomocnego orzeczenia
przypisującego odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, po
upływie terminu zatarcia ukarania, tj. terminów, o których mowa w art. 40 ust. 1 i 2 ustawy.
Brak takiej regulacji wywoływał wątpliwości co do sposobu postępowania z tymi
dokumentami po zatarciu ukarania.

Zgodnie z art. 157 ust. 1 ustawy jedną z przesłanek nieważności prawomocnego
orzeczenia lub postanowienia jest jego wydanie przez komisję niewłaściwą w sprawie.
Powiązanie takiej wadliwości rozstrzygnięcia z koniecznością stwierdzenia nieważności
orzeczenia wydaje się zbyt daleko idące, a poza tym sprzeczne z zasadami postępowania
określonymi dla przypadków uznania danej komisji za niewłaściwą. Zgodnie z art. 111 ust. 2
ustawy stwierdzenie niewłaściwości może nastąpić nie dłużej niż do otwarcia postępowania
dowodowego. W przypadku gdy komisja orzekająca stwierdzi swoją niewłaściwość w
sprawie po otwarciu postępowania dowodowego nie ma możliwości przekazania sprawy do
rozpoznania komisji właściwej. Otwarcie postępowania dowodowego zobowiązuje komisję
orzekającą do jego zakończenia, poprzez podjęcie rozstrzygnięcia, a zatem w takim
przypadku nie jest uzasadnione uznawanie wydanego orzeczenia lub postanowienia za
nieważne z mocy prawa. Proponuje się zatem zrezygnowanie z tej przesłanki nieważności
prawomocnego postanowienia lub orzeczenia komisji orzekającej.
Proponuje
się rozszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do wystąpienia z
wnioskiem o wznowienie postępowania o Ministra Finansów (art. 163 ust. 1 ustawy).
Proponowane przyznanie uprawnień Ministrowi Finansów do występowania z wnioskiem o
wznowienie postępowania uzasadnione jest jego pozycją ustrojową. W związku z
wykonywaniem swoich uprawnień Minister Finansów może uzyskiwać istotne informacje
44

związane z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych w konkretnych sprawach, także
tych zakończonych prawomocnym orzeczeniem lub postanowieniem. Możliwe jest zatem
ujawnienie przez niego nowych okoliczności, dowodów lub innych faktów, które mogą
stanowić podstawę wznowienia postępowania.

Art. 169 ustawy stanowi, iż skarga do sądu administracyjnego służy na prawomocne
orzeczenia i postanowienia Głównej Komisji Orzekającej kończące postępowanie. Proponuje
się doprecyzowanie przepisu o wyraźne wskazanie, że skarga taka przysługuje stronom
postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Konieczne jest
ponadto przyznanie prawa do skargi również w przypadku kończących postępowanie
postanowień Przewodniczącego Głównej Komisji Orzekającej wydanych w wyniku
rozpoznania zażalenia na postanowienie o odmowie przyjęcia środka zaskarżenia.
Postanowienie takie zamyka drogę do zaskarżenia orzeczenia lub postanowienia o umorzeniu
postępowania (a zatem do wydania rozstrzygnięcia, które mogłoby być następnie zaskarżone
do sądu). Zasadne jest zatem przyznanie również w tym przypadku prawa do sądu ze
względu na zasadę równości.
Przepisy porządkowe

W zakresie prostowania oczywistych omyłek pisarskich lub rachunkowych (art. 170
i 171 ustawy) proponuje się zmiany odnośnie do sprostowań wniosku o ukaranie, protokołów
i rozstrzygnięć wydanych przez rzecznika dyscypliny. Proponuje się, by organem właściwym
do dokonywania takich sprostowań w przypadku dokumentów już złożonych do akt sprawy
rozpatrywanej przez komisję orzekającą, była komisja orzekająca (Główna Komisja
Orzekająca). Organem właściwym do oceny wniosku o ukaranie, a także innych
dokumentów załączonych do akt sprawy, jest bowiem komisja orzekająca i to ona powinna
decydować również o akceptacji lub odrzuceniu sprostowania. Na wydane w tym zakresie
postanowienie komisji orzekającej przysługiwać będzie zażalenie.

Doprecyzowanie przepisów dotyczących udostępniania akt sprawy o naruszenie
dyscypliny finansów publicznych (art. 173 ustawy) jest konieczne ze względu na potrzebę
ochrony zebranego materiału dowodowego i zabezpieczenie przed możliwością jego
ujawnienia przed zakończeniem postępowania oraz z uwagi na potrzebę ujednolicenia
praktyki w zakresie udostępniania przez organy prowadzące postępowanie akt prowadzonej
sprawy. Wobec wątpliwości, czy obecnie obowiązujący przepis ma jedynie walor
gwarancyjny dla stron, a tym samym umożliwia wgląd do akt sprawy także innym osobom,
45

czy też jest normą określającą brak możliwości wglądu do akt sprawy innym osobom poza
stronami postępowania, proponuje się doprecyzowanie tego przepisu przez wskazanie, że
akta sprawy mogą zostać w wyjątkowych wypadkach udostępnione także innym osobom, za
zgodą odpowiednio rzecznika dyscypliny lub przewodniczącego komisji orzekającej,
Głównego Rzecznika lub Przewodniczącego Głównej Komisji Orzekającej. Proponowane
doprecyzowanie odnośnie do dostępu do akt sprawy o naruszenie dyscypliny finansów
publicznych nie stoi na przeszkodzie, by organ prowadzący postępowanie udostępniał akta
sprawy innym organom na podstawie przepisów szczególnych innych ustaw.
Proponuje się także rozszerzenie uprawnienia strony do wglądu do akt sprawy także po
zakończeniu postępowania oraz doprecyzowanie, że akta sprawy są udostępniane w siedzibie
organu prowadzącego sprawę.

Art. 187 ustawy został uzupełniony wobec możliwości wydawania przez komisje
orzekające nie tylko postanowień, ale także orzeczeń o umorzeniu postępowania w sprawie o
naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Ponadto w związku z projektowanym
nadzorem Głównego Rzecznika nad rzecznikami dyscypliny proponuje się wprowadzenie
obowiązku przekazywania przez rzeczników dyscypliny także postanowień o umorzeniu
postępowania wyjaśniającego, wydanych ze względu na przedawnienie karalności albo
okoliczności, o których mowa w art. 27 ust. 1 lub art. 28 ust. 1 ustawy.

Zmiany art. 192 ustawy obejmują uzupełnienie regulacji o wskazanie niezbędnych
informacji, jakie powinny zawierać sprawozdania odnośnie do działalności Głównego
Rzecznika i Głównej Komisji Orzekającej. Proponowany zakres sprawozdań wynika z
charakteru nadzoru (administracyjnego) nad tymi organami.
Ponadto, w związku z proponowanym nadaniem Ministrowi Finansów uprawnień do nadzoru
administracyjnego nad działalnością Głównego Rzecznika oraz Głównej Komisji
Orzekającej, w tym w zakresie poprawności i terminowości sporządzania sprawozdania,
uzasadnione jest, by sprawozdania były przekazywane temu Ministrowi, a następnie po
uzyskaniu jego akceptacji, przekazywane do wiadomości Prezesowi Rady Ministrów oraz
sejmowej komisji finansów publicznych.

Art. 194 ust. 3 ustawy określa środki nadzorcze przysługujące Przewodniczącemu
Głównej Komisji Orzekającej w ramach nadzoru administracyjnego nad komisjami
orzekającymi, obejmujące m.in. możliwość żądania wyjaśnień. Proponuje się
doprecyzowanie rodzaju wyjaśnień, jakich może żądać Przewodniczący Głównej Komisji
46

Orzekającej, celem podkreślenia, że nadzór Przewodniczącego Głównej Komisji Orzekającej
nie dotyczy merytorycznego rozpoznania sprawy o naruszenie dyscypliny finansów
publicznych.
Ponadto, w celu wyposażenia Przewodniczącego Głównej Komisji Orzekającej w narzędzia
umożliwiające reakcję na stwierdzone nieprawidłowości w ramach sprawowanego nadzoru,
proponuje się uzupełnienie jego uprawnień o możliwość zawiadomienia organów
właściwych do odwołania bądź zainicjowania odwołania przewodniczącego komisji
orzekającej lub jego zastępcy, w przypadku wystąpienia okoliczności, o której mowa w art.
56 ust. 2 ustawy, tj. stwierdzenia, w wyniku nadzoru, nieusprawiedliwionego
niewykonywania przez niego obowiązków lub rażąco niedbałego ich wykonywania,
zachowania uchybiającego godności członka komisji lub trwałej niemożności wykonywania
obowiązków członka komisji.

Zgodnie z art. 58 ust. 3 ustawy wyznaczającym „pozycję ustrojową” Głównego
Rzecznika wobec rzeczników dyscypliny pierwszej instancji oraz ich zastępców, Główny
Rzecznik w zakresie sprawowanej funkcji jest przełożonym rzeczników dyscypliny i ich
zastępców. Ustawa nie określa sposobu wykonywania przez Głównego Rzecznika funkcji
„przełożonego” rzeczników dyscypliny, poza uprawnieniami do oceny w toku postępowania,
w zakresie określonym w ustawie, zaskarżonych rozstrzygnięć wydawanych przez
rzeczników dyscypliny. Proponuje się uzupełnienie w tym zakresie przepisów ustawy o
regulacje dotyczące nadzoru nad rzecznikami dyscypliny. Dodawane regulacje art. 195a
ustawy określają zakres nadzoru nad rzecznikami dyscypliny. Nadzór ten obejmuje przede
wszystkim terminowość prowadzonych czynności, stąd też wprowadzony został obowiązek
nie tylko informowania Głównego Rzecznika o niezakończeniu postępowania
wyjaśniającego w ustawowym terminie, ale również przekazywania wydanych postanowień
o zawieszeniu postępowania.
Proponuje się także nadanie Głównemu Rzecznikowi uprawnień do wydawania poleceń i
wytycznych, wiążących dla rzeczników, z zastrzeżeniem, że nie będą one dotyczyć sposobu
zakończenia czynności sprawdzających lub wszczętego postępowania, wypełniania funkcji
oskarżyciela w postępowaniu przed organami orzekającymi oraz decyzji związanych z
dalszym tokiem postępowania. Istotnym instrumentem nadzorczym będzie także okresowa
ocena wywiązywania się z obowiązków.
47