Rządowy projekt ustawy o zalegalizowaniu pobytu niektórych cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o cudzoziemcach

cofnięcia zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony w trybie abolicyjnym nie będą
miały zastosowania wszystkie przepisy rozdziału 4 ustawy o cudzoziemcach regulujące
kwestie zezwoleń na zamieszkanie na czas oznaczony. Do procedury abolicyjnej będą
stosowane jedynie przepisy ustawy o cudzoziemcach, regulujące kwestie proceduralne
udzielania zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony. Powyższy zabieg ma na celu
podkreślenie szczególności projektowanych rozwiązań prawnych i zapewnienie sprawności
prowadzonych postępowań administracyjnych.
Ponadto przewiduje się, iż w postępowaniu w sprawie udzielenia lub cofnięcia
zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony w trybie abolicyjnym, przy wykonywaniu
czynności mających na celu ustalenie, czy w postępowaniu w sprawie udzielenia tego
zezwolenia został złożony wniosek lub zostały przedstawione dokumenty zawierające
nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje lub w celu użycia za autentyczny,
cudzoziemiec podrobił lub przerobił dokument bądź używał takiego dokumentu jako
autentycznego, nie będzie miał zastosowania art. 79 Kodeksu postępowania
administracyjnego.
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej określa zasady, warunki i tryb udzielania cudzoziemcom ochrony
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz organy właściwe w tych sprawach. Z ustawy
wynika, że ochrona może być udzielona przez nadanie statusu uchodźcy, udzielenie ochrony
uzupełniającej, azylu, ochrony czasowej oraz zgody na pobyt tolerowany. Status uchodźcy
jest podstawową formą ochrony, stąd każdy wniosek o udzielenie ochrony traktowany jest jak
wniosek o nadanie statusu uchodźcy, czyli wniosek o udzielenie ochrony przewidzianej
w
przepisach prawa międzynarodowego, tj. Konwencji dotyczącej statusu uchodźcy,
sporządzonej w Genewie dnia 28 lipca 1951 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 119, poz. 515 i 516).
Status uchodźcy i ochronę uzupełniającą zalicza się do tzw. ochrony międzynarodowej.
Zgoda na pobyt tolerowany wprawdzie nie jest zaliczana do ochrony międzynarodowej, ale
jest instytucją polskiego prawa, a okoliczności uzasadniające jej udzielenie mogą wyjść na
jaw w toku postępowania o nadanie statusu uchodźcy, gdy kończy się ono wydaniem decyzji,
w której orzeka się o wydaleniu cudzoziemca.
Ustawa reguluje także kwestie dotyczące pomocy udzielanej cudzoziemcom w czasie
trwania postępowania o nadanie statusu uchodźcy, wskazując m.in. poszczególne rodzaje
pomocy, ich zakres oraz zasady udzielania i pozbawiania cudzoziemców tej pomocy.

6
Projektowana ustawa ma przede wszystkim na celu wprowadzenie rozwiązań
prawnych, w konsekwencji których możliwe będzie udzielenie pomocy i włączenie w proces
preintegracji cudzoziemców, którzy zostaną przeniesieni do Polski w ramach przesiedlenia
lub relokacji. Kwestie te były od dawna przedmiotem dyskusji na forum europejskim.
Przesiedlenia, obok integracji w kraju pobytu i dobrowolnych powrotów do kraju
pochodzenia, stanowią jedno z tzw. „trwałych rozwiązań sytuacji uchodźczej” zalecanych
przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) i inne
podmioty międzynarodowej polityki azylowej jako pożądany końcowy etap postępowań
związanych z uchodźcami. W ostatnich latach organizacje i instytucje międzynarodowe kładą
coraz większy nacisk na włączanie się poszczególnych państw do akcji przesiedleń
uchodźców lub innych osób wymagających ochrony międzynarodowej, z pierwszych krajów
azylu, gdzie aktualnie przebywają, i gdzie nie mogą uzyskać wystarczającej ochrony, do
państw zapewniających wyższy standard takiej ochrony. Przesiedlenie uchodźców spoza
terytorium UE jest środkiem o charakterze humanitarnym oraz wyrazem solidarności UE
z krajami trzecimi. Z kolei relokacja, jako szczególna forma przesiedleń wewnątrz UE, ma
przede wszystkim na celu podział pomiędzy państwa członkowskie UE obciążeń z tytułu
utrzymania cudzoziemców. U podstaw takiego działania znajduje się przede wszystkim
solidarność państw członkowskich UE i wzajemne wsparcie w nieprzewidywalnych
sytuacjach (np. nagły napływ cudzoziemców z państw trzecich). Z uwagi na powyższe
podejmowane są różnego rodzaju inicjatywy w zakresie przesiedleń szeroko rozumianych,
w tym m. in. program pilotażowy „Relokacja beneficjentów ochrony międzynarodowej
przebywających obecnie na Malcie przez inne państwa członkowskie UE”. Udział w tym
programie zgłosiły m.in. Francja, Luksemburg, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Wielka
Brytania i Niemcy. Polska również zadeklarowała włączenie się w program pilotażowy
relokacji. Ten gest solidarności wobec Malty, jako państwa znajdującego się pod presją
migracyjną, ma duże znaczenie dla Polski również ze względu na fakt, że Polska jako
państwo znajdujące się na obrzeżach Wspólnoty może w przyszłości znaleźć się w podobnej
sytuacji. Ani relokacja, ani przesiedlenie, nie zostały dotąd uregulowane przepisami prawa
Unii Europejskiej.
Przyjęcie przez Polskę uchodźców w ramach przesiedlenia lub relokacji powinno
odbywać się w sposób świadomy i planowy, z uwzględnieniem możliwości państwa
polskiego w tym zakresie. Stąd, zgodnie z projektowanymi regulacjami, Rada Ministrów
będzie mogła, w drodze rozporządzenia, określić liczbę cudzoziemców, którzy mogą być
przesiedleni lub relokowani na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w danym roku lub

7
latach, a także państwa, z których będą oni przybywać, wysokość środków przeznaczonych
do pokrycia kosztów przesiedlenia lub relokacji, w tym: kosztów związanych z czynnościami
podejmowanymi przez organy poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, kosztów pomocy
świadczonej cudzoziemcom przesiedlonym lub relokowanym i kosztów związanych z ich
integracją oraz źródła pokrycia tych kosztów. Podobne rozwiązanie funkcjonuje już
w nowelizowanej ustawie, w ramach instytucji ochrony czasowej; Rada Ministrów, w drodze
rozporządzenia, może udzielić ochrony czasowej cudzoziemcom masowo przybywającym do
Rzeczypospolitej Polskiej, którzy opuścili swój kraj pochodzenia lub określony obszar
geograficzny z powodu obcej inwazji, wojny, wojny domowej, konfliktów etnicznych lub
rażących naruszeń praw człowieka. Przewiduje się, że rozporządzenie dotyczące przesiedlenia
lub relokacji będzie miało charakter incydentalny i będzie wydawane w miarę potrzeby.
Decyzję tę Rada Ministrów będzie podejmować dopiero w przypadku zaistnienia potrzeby
przyjęcia cudzoziemców niemogących skutecznie korzystać z ochrony międzynarodowej
państwa, w którym taka ochrona została im przyznana, lub państwa, w którym aktualnie
przebywają. Alternatywnym powodem sięgnięcia po tego typu rozwiązania będzie potrzeba
włączenia się Polski do działań w celu podziału pomiędzy państwa członkowskie UE
obciążeń z tytułu utrzymania cudzoziemców w razie nagłych napływów cudzoziemców
z państw trzecich, po wnikliwej analizie możliwości państwa polskiego, zarówno tych
finansowych, jak i związanych z zapewnieniem zabezpieczenia socjalnego.
Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że proces relokacji poprzedza wystosowany
do państw członkowskich Unii Europejskiej apel państwa, na którego terytorium znajdują się
cudzoziemcy objęci ochroną międzynarodową, o solidarną pomoc i przejęcie przez nie części
uchodźców. W przypadku przesiedleń inicjatywa zmierzająca do przeniesienia cudzoziemców
z kraju trzeciego na terytorium innych państw, które będą w stanie zapewnić im
skuteczniejszą ochronę, rozumianą jako ochronę międzynarodową, należy do UNHCR.
Najczęściej angażowane są w przygotowanie tych procesów organy, które w danych
państwach zajmują się sprawami uchodźców. W przypadku Polski jest to Szef Urzędu do
Spraw Cudzoziemców nadzorowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Zważywszy na to, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji będzie organem, który
będzie opracowywał projekt rozporządzenia i przedkładał go do rozpatrzenia przez Radę
Ministrów.
Aby spełnić zalecane przez UNHCR standardy ochrony i zapewnić cudzoziemcom
ochronę przed wydaleniem, uznano, że najwłaściwszą formą legalizowania pobytu osób, które

8
mogłyby podlegać przesiedleniu lub relokacji, będzie nadawanie im statusu uchodźcy lub
udzielenie im ochrony uzupełniającej. Takie podejście dotyczyć będzie nie tylko
cudzoziemców przesiedlanych, którzy objęci są ochroną na podstawie mandatu UNHCR, ale
także cudzoziemców relokowanych, którzy są już objęci ochroną międzynarodową (status
uchodźcy lub ochrona uzupełniająca) przez państwo członkowskie, na terytorium którego
przebywają. W tym celu w projekcie ustawy przyjęto takie rozwiązania, które pozwolą
przeprowadzić znaczną część postępowania poza granicami kraju w miejscach, w których
cudzoziemcy się znajdują. Postępowanie to będzie prowadzone zgodnie z przepisami prawa
międzynarodowego. Pozwoli to skrócić czas trwania takich postępowań oraz zapewni, że do
Polski będą relokowani lub przesiedlani tylko tacy cudzoziemcy, którzy spełniają warunki do
nadania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, określone w ustawie z dnia 13 czerwca
2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Tym
samym zostanie także wyeliminowane ryzyko ewentualnej konieczności wydalenia
relokowanego lub przesiedlonego cudzoziemca, w razie gdyby postępowanie zakończyć się
miało odmową nadania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.
Zgodnie z przyjętą koncepcją do cudzoziemców podlegających relokacji lub
przesiedleniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stosować się będzie odpowiednio
przepisy działu II z uwzględnieniem zmian wynikających z dodawanego rozdziału 5a.
W przypadku cudzoziemca zakwalifikowanego do przesiedlenia lub relokacji, funkcjonariusz
Straży Granicznej będzie wykonywał czynności, o których mowa w art. 29 ust. 1,
z wyłączeniem czynności określonych w pkt 3 lit. c, pkt 4, i niezwłocznie przekazywał
wniosek w celu rozpatrzenia Szefowi Urzędu. Jedną z takich czynności jest zapewnienie
przeprowadzenia badań lekarskich i niezbędnych zabiegów sanitarnych ciała i odzieży
wnioskodawcy i osoby, w imieniu której wnioskodawca występuje. Zgodnie z art. 29 ust. 5
organ przyjmujący wniosek zawiadamia państwowego inspektora sanitarnego, właściwego
ze względu na miejsce złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy, o odmowie poddania się
badaniom lekarskim i zabiegom sanitarnym przez wnioskodawcę lub osobę, w imieniu której
wnioskodawca występuje. W przypadku cudzoziemca zakwalifikowanego do przesiedlenia
lub relokacji, który odmówi takich badań i zabiegów, nie jest możliwe wskazanie
państwowego inspektora sanitarnego właściwego do przyjęcia takiego zawiadomienia,
zgodnie z zasadą określoną w art. 29 ust. 5. Należy bowiem pamiętać, że w przypadku
cudzoziemców podlegających przesiedleniu lub relokacji znaczna część postępowania będzie
odbywać się poza granicami kraju w miejscach, w których ci cudzoziemcy się znajdują.
W związku z tym proponuje się wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą funkcjonariusz

9
Straży Granicznej będzie zawiadamiał państwowego inspektora sanitarnego, właściwego
ze względu na miejsce wjazdu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
o odmowie poddania się badaniom lekarskim i zabiegom sanitarnym cudzoziemca
zakwalifikowanego do przesiedlenia lub relokacji, lub osoby, w imieniu której cudzoziemiec
ten występuje.
Skróceniu okresu postępowania sprzyjać będzie uregulowanie procedury przyjęcia
wniosku i przesłuchania poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, a także skrócenie do
14
dni terminu na przekazanie informacji przez Szefa Agencji Bezpieczeństwa
Wewnętrznego oraz inne organy, czy wobec wnioskodawcy lub osoby, w imieniu której
wnioskodawca występuje zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 19 ust. 1 pkt 3 lub
ust. 2, art. 20 ust. 1 pkt 2, ust. 2 lub 3 lub w art. 97 ust. 1a ustawy o udzielaniu cudzoziemcom
ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Z uwagi na to, że wniosek będzie
przyjmowany w państwie, w którym cudzoziemiec przebywa, konieczne stanie się
uregulowanie wydania pierwszego tymczasowego zaświadczenia tożsamości cudzoziemca
i ustalenie początku okresu jego ważności – 30 dni od dnia wjazdu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. Planowane miejsce przyjęcia wniosku wpływa także na to, w jaki
sposób postępować się będzie z posiadanym przez relokowanego lub przesiedlonego
cudzoziemca dokumentem podróży. Przekazanie go do depozytu Szefowi Urzędu do Spraw
Cudzoziemców nastąpi nie jak w trybie zwykłym przy przyjęciu wniosku, ale po przyjeździe
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W sytuacjach szczególnych, związanych
z zagrożeniem życia lub zdrowia cudzoziemca, opieka medyczna będzie przysługiwać od dnia
przyjazdu relokowanego lub przesiedlanego cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej.
Cudzoziemcy podlegający przesiedleniu lub relokacji często nie posiadają
dokumentów podróży, co utrudnia organizację ich przemieszczenia na terytorium Polski
w sposób odpowiadający ustalonym przez prawo zasadom. Aby wyeliminować ten problem
proponuje się także zmianę ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach w taki sposób,
aby możliwe stało się wydawanie takim osobom tymczasowego polskiego dokumentu
podróży uprawniającego do jednokrotnego wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Oprócz wprowadzenia regulacji umożliwiających przeprowadzenie przesiedlenia lub
relokacji cudzoziemców, zachodzi potrzeba wprowadzenia do przedmiotowej ustawy także
innych rozwiązań prawnych, wynikających przede wszystkich z doświadczeń zebranych
w trakcie jej stosowania, jak również potrzeba dokonania zmian w przepisach, których

10