Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Opracowane w szkole, w oparciu o nową podstawę programową, programy
nauczania dla zawodów mogą przybierać, tak jak dotychczas, układ tre ci
o strukturze:
a) przedmiotowej, zachowującej podział na kształcenie teoretyczne i praktyczne,
w której wyodrębnione są:
− teoretyczne przedmioty zawodowe odpowiadające okre lonym dziedzinom
wiedzy,
− przedmioty, w ramach których realizowana jest praktyczna nauka zawodu;
b) modułowej, w której wyodrębnione są:
− moduły i jednostki modułowe integrujące teorię i praktykę z różnych dziedzin
wiedzy i działów techniki.

Szczegółowy opis i skategoryzowanie tre ci kształcenia w ramach poszczególnych
kwalifikacji w zawodach sprzyjać będzie zintegrowaniu przygotowania zawodowego
z kształceniem ogólnym i skorelowaniu tre ci programowych przedmiotów
zawodowych i ogólnokształcących, a także ułatwi reagowanie szkolnictwa
zawodowego na zmieniające się potrzeby rynku pracy.

Okre lenie efektów kształcenia dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie (lub dla
zawodu, je li nie wyodrębniono w nim kwalifikacji) umożliwi lepsze dopasowanie (pod
względem wiedzy, umiejętno ci i kompetencji) między potrzebami rynku pracy
a kształceniem zawodowym realizowanym w systemie szkolnym lub w formach
pozaszkolnych. Ułatwi to również uznawanie kwalifikacji w różnych krajach oraz
w różnych systemach edukacyjnych, co jest istotne z punktu widzenia likwidacji
barier dla swobodnego przepływu pracowników oraz osób uczących się.

Przejrzysty opis kwalifikacji w zawodach sprzyjać będzie dokonywaniu wyboru
najbardziej optymalnych form i kierunków kształcenia zawodowego z punktu
widzenia potrzeb, zainteresowań i predyspozycji osób zainteresowanych podjęciem
kształcenia, a także wypracowaniu mechanizmów współpracy między organizatorami
pozaszkolnych form kształcenia a pracodawcami, zarówno w przygotowaniu, jak
i realizacji odpowiedniej oferty kursowej dla pracowników.

Dla zapewnienia wysokiego poziomu kształcenia zawodowego i zharmonizowania go
z rynkiem pracy niezbędne jest stworzenie warunków do nabywania przez uczniów
praktycznych umiejętno ci w trakcie kształcenia szkolnego w kontakcie
z nowoczesną technologią. Kluczowe znaczenie w tym względzie ma okre lenie
w podstawie programowej warunków realizacji kształcenia w zawodzie, dzięki czemu
uruchomiony zostanie mechanizm skłaniający szkoły do nawiązywania w tym
zakresie współpracy z lokalnymi pracodawcami i przedsiębiorcami. Podjęcie decyzji
o prowadzeniu przez szkołę kształcenia w danym zawodzie uzależnione bowiem
będzie od możliwo ci realizacji kształcenia w zawodzie w warunkach okre lonych
w podstawie. Ponadto, dyrektor szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, przy
ustalaniu – w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę – zawodów, w których
kształci szkoła, obowiązany będzie uwzględnić opinię wojewódzkiej rady zatrudnienia
w zakresie potrzeb rynku pracy i strategii rozwoju województwa.

Odpowiednio do nowej konstrukcji klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego,
nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach opisywać będzie efekty

25
kształcenia dla kwalifikacji wyodrębnionych w poszczególnych zawodach. Tym
samym podstawa programowa kształcenia w zawodach okre li równocze nie
standard wymagań egzaminacyjnych dla poszczególnych kwalifikacji
wyodrębnionych w ramach zawodu.

Proponuje się zatem uchylenie przepisów art. 22 ust. 2 pkt 10 ustawy o systemie
o wiaty, który upoważnia ministra wła ciwego do spraw o wiaty i wychowania do
okre lenia, w drodze rozporządzenia, standardów wymagań będących podstawą
przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Upoważnienie
dla ministra wła ciwego do spraw o wiaty i wychowania do okre lenia, w drodze
rozporządzenia, podstawy programowej kształcenia w zawodach zawiera dodany pkt
2a w art. 22 ust. 2 ustawy o systemie o wiaty.

3.3. Dostosowanie struktury szkolnictwa do nowego modelu kształcenia
zawodowego i ustawicznego

W nowym modelu kształcenia zawodowego i ustawicznego kształcenie zawodowe
będzie realizowane na poziomie ponadgimnazjalnym w dwóch typach szkół dla
młodzieży, tj. w 3-letniej zasadniczej szkole zawodowej oraz w 4-letnim technikum,
a ponadto w szkole policealnej dla osób legitymujących się wykształceniem rednim.

Osoby dorosłe będą miały możliwo ć uzyskania lub uzupełnienia kwalifikacji
zawodowych (na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej lub technikum) tylko
w
formach kursowych, na kwalifikacyjnych kursach zawodowych. W drodze
kształcenia formalnego (szkolnego) osoby dorosłe będą mogły natomiast uzyskać
wyższy poziom wykształcenia ogólnego.

Stosownie do projektowanych zmian nowa struktura szkolnictwa
ponadgimnazjalnego obejmować będzie:
− trzyletnią zasadniczą szkołę zawodową, której ukończenie umożliwia uzyskanie
dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów
potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie, a także dalsze kształcenie
w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych oraz uzyskiwanie dodatkowych
kwalifikacji zawodowych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych,
− czteroletnie technikum, którego ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu
potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających
kwalifikacje w danym zawodzie, a także uzyskanie wiadectwa dojrzało ci po
zdaniu egzaminu maturalnego,
− trzyletnie liceum ogólnokształcące, którego ukończenie umożliwia uzyskanie
wiadectwa dojrzało ci po zdaniu egzaminu maturalnego,
− szkołę policealną dla osób posiadających wykształcenie rednie, o okresie
nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, umożliwiającą uzyskanie dyplomu
potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających
kwalifikacje w danym zawodzie,
− trzyletnią szkołę specjalną przysposabiającą do pracy dla uczniów
z upo ledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla
uczniów z niepełnosprawno ciami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną
z
przyczyn wydania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego jest
upo ledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym lub znacznym, której

26
ukończenie umożliwia uzyskanie wiadectwa potwierdzającego przysposobienie
do pracy.

Po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki można będzie spełniać, co do zasady,
poprzez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej lub
realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego
u pracodawcy (projektowany art. 16 ust. 5a). Ponadto, w rozporządzeniu wydanym
na podstawie art. 16 ust. 6c okre lone zostaną przypadki, w jakich osoba, która
ukończyła gimnazjum, może spełniać obowiązek nauki przez uczęszczanie na
kwalifikacyjny kurs zawodowy. Rezygnuje się natomiast z dopuszczalno ci spełniania
obowiązku nauki w takich formach pozaszkolnych, które nie umożliwiają
przystąpienia do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie.

W systemie szkolnym funkcjonować będą cztery typy szkół dla dorosłych: szkoła
podstawowa dla dorosłych, gimnazjum dla dorosłych, liceum ogólnokształcące dla
dorosłych i szkoła policealna dla dorosłych. Tak jak dotychczas, w szkołach tych
będzie stosowana odrębna organizacja kształcenia i będą do nich przyjmowane
osoby mające 18 lat lub kończące 18 lat w roku kalendarzowym, w którym są
przyjmowane do szkoły. Minister wła ciwy do spraw o wiaty i wychowania,
w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwo ci, okre li, w drodze rozporządzenia,
przypadki, w jakich do publicznej lub niepublicznej szkoły dla dorosłych można
przyjąć osobę, która ukończyła 16 lat, a w przypadku uczestników Ochotniczych
Hufców Pracy oraz osób przebywających w zakładach karnych lub aresztach
ledczych – 15 lat.

Projektowane zmiany strukturalne w ustroju szkolnym wynikają z analizy preferencji
i aspiracji edukacyjnych absolwentów gimnazjów i absolwentów zasadniczych szkół
zawodowych oraz osób dorosłych zainteresowanych uzupełnianiem wiedzy
i kwalifikacji w systemie kształcenia ustawicznego, a także potrzeb pracodawców
i rynku pracy.

Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się wzrost zainteresowania szkołami
umożliwiającymi uzyskanie wykształcenia
redniego (liceum ogólnokształcące
i technikum), bowiem posiadanie takiego poziomu wykształcenia istotnie zwiększa
szanse na rynku pracy. Przemiany rynku pracy po akcesji Polski do Unii Europejskiej,
jak również nasilenie powiązań globalnych skutkują wzrostem zapotrzebowania na
kształcenie w szkołach przygotowujących do uzyskania certyfikatów
potwierdzających posiadanie okre lonych kwalifikacji ogólnych ( wiadectwo
dojrzało ci) lub zawodowych (dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe). W tej
sytuacji nie ma racji bytu dalsze utrzymywanie w strukturze szkolnictwa
ponadgimnazjalnego liceum profilowanego, które nie uczy zawodu, za warunki
przygotowania do egzaminu maturalnego oferuje słabsze jako ciowo, aniżeli liceum
ogólnokształcące, co z kolei przekłada się na wyniki egzaminów maturalnych.

Niewielkie zainteresowanie oraz niska jako ć i skuteczno ć kształcenia, towarzyszą
też funkcjonowaniu szkół uzupełniających dla absolwentów zasadniczych szkół
zawodowych, tj. uzupełniającego liceum ogólnokształcącego oraz technikum
uzupełniającego. W systemie kształcenia ustawicznego dorosłych przede wszystkim
zwraca uwagę fakt, iż stosunkowo duża populacja osób dorosłych podejmuje naukę
w szkole (choć w ostatnich latach zaznaczyła się wyra na tendencja spadkowa w

27
tym względzie), a równocze nie znaczny odsetek słuchaczy rezygnuje z nauki przed
ukończeniem szkoły. Przeważającą większo ć stanowią słuchacze liceów
ogólnokształcących, spada za liczba osób zainteresowanych nauką w szkołach
zawodowych.

Zaproponowany model kształcenia ustawicznego przewidujący możliwo ć
zdobywania kwalifikacji zawodowych w formach kursowych jest adekwatny do
potrzeb i możliwo ci osób dorosłych, co przyczyni się do zwiększenia mobilno ci
zawodowej Polaków, także stanowić będzie zachętę do udziału w edukacji
ustawicznej.

Ujednolicenie cyklu kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej
W obowiązującym stanie prawnym długo ć cyklu kształcenia w zasadniczej szkole
zawodowej zdeterminowana jest długo cią okresu nauczania ustalonego dla danego
zawodu w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Zawody, dla których
przewidziano okres kształcenia trwający dwa lata, nauczane są w dwuletnich
zasadniczych szkołach zawodowych, za zawody o trzyletnim okresie kształcenia –
w trzyletnich zasadniczych szkołach zawodowych.

Wymiar godzin kształcenia zawodowego dla zawodów o okresie nauczania dłuższym
niż dwuletni jest przy tym odpowiednio (proporcjonalnie) większy, natomiast dla
przedmiotów ogólnokształcących zachowuje się taki sam wymiar godzin zajęć
zarówno w dwu-, jak i w trzyletniej zasadniczej szkole zawodowej. W konsekwencji,
kształcenie ogólne w przypadku trzyletniej zasadniczej szkoły zawodowej
realizowane jest, co do zasady, w ciągu 2 lat, w pierwszej i drugiej klasie. Wyjątek
stanowią zajęcia edukacyjne wychowanie fizyczne oraz religia/etyka, które realizuje
się w każdej klasie (a więc także w trzeciej), zgodnie z odrębnymi przepisami.

Reforma programowa, której wdrażanie w szkołach ponadgimnazjalnych rozpocznie
się od roku szkolnego 2012/2013, kładzie nacisk na wzmocnienie kształcenia
ogólnego we wszystkich typach szkół. Dla zasadniczych szkół zawodowych
przewidziano taki sam katalog przedmiotów ogólnokształcących, jak dla szkół
ponadgimnazjalnych umożliwiających uzyskanie wiadectwa dojrzało ci po zdaniu
egzaminu maturalnego (technikum, liceum ogólnokształcące). Tym samym, edukacja
w
zasadniczej szkole zawodowej – tak samo, jak w
technikum i liceum
ogólnokształcącym – zamykać będzie rozpoczęty w gimnazjum cykl kształcenia
ogólnego, który zapewni wszystkim uczniom solidne podstawy wykształcenia
ogólnego.

Wdrożenie wskazanych powyżej zmian programowych w zasadniczej szkole
zawodowej wymaga zapewnienia odpowiedniego czasu na realizację kształcenia
ogólnego. W przypadku zachowania 2-letniego cyklu kształcenia w zasadniczej
szkole zawodowej, musiałoby to prowadzić do drastycznego ograniczenia czasu
realizacji kształcenia zawodowego, w
tym przede wszystkim kształcenia
praktycznego. Zagrożenie takie nie istnieje w sytuacji, gdy zasadnicza szkoła
zawodowa obejmuje trzy lata nauki.

Potrzeba ustalenia okresu nauczania w zasadniczej szkole zawodowej na poziomie
3 lat wynika także z obniżenia wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego do 6 roku
życia. Organizacja systemu szkolnego powinna bowiem gwarantować możliwo ć

28
kształcenia w szkołach publicznych wszystkim osobom podlegającym obowiązkowi
nauki, tj. od 6 do 18 roku życia. W obecnym trzystopniowym systemie szkolnictwa
powszechnego z sze cioletnią szkołą podstawową (I stopień) i trzyletnim gimnazjum
(II stopień) cykl kształcenia w szkole ponadgimnazjalnej (III stopień) musi zatem
trwać co najmniej 3 lata.

Wygaszenie liceów profilowanych, szkół uzupełniających dla absolwentów
zasadniczej szkoły zawodowej oraz zasadniczej szkoły zawodowej dla
dorosłych i technikum dla dorosłych
Poczynając od roku szkolnego 2012/2013 proponuje się stopniowe wygaszenie
funkcjonujących liceów profilowanych, uzupełniających liceów ogólnokształcących
i techników uzupełniających, poprzez odstąpienie od rekrutacji do klasy pierwszej,
z
równoczesnym zagwarantowaniem możliwo ci ukończenia szkoły uczniom
(słuchaczom) klas drugich i trzecich. Wygaszanie technikum uzupełniającego dla
dorosłych rozpocznie się od roku szkolnego 2013/2014, aby absolwentom
zasadniczych szkół zawodowych zagwarantować możliwo ć podwyższania
kwalifikacji zawodowych także w sytuacji wystąpienia koniecznych dostosowań
w
przygotowaniu oferty kształcenia zawodowego na kwalifikacyjnych kursach
zawodowych.

W terminie od 1 dnia wrze nia 2012 r. do 31 sierpnia 2015 r. organy prowadzące
dotychczasowe licea profilowane dla dorosłych, uzupełniające licea ogólnokształcące
dla dorosłych, uzupełniające licea ogólnokształcące dla młodzieży, technika
uzupełniające dla młodzieży, technika uzupełniające dla dorosłych, technika dla
dorosłych i zasadnicze szkoły zawodowe dla dorosłych będą mogły przekształcić je
w licea ogólnokształcące dla dorosłych. W nowo utworzonych szkołach będą
prowadzone klasy dotychczasowych szkół – aż do czasu ukończenia cyklu
kształcenia. Dzięki temu uczniowie dotychczasowych szkół będą mieli
zagwarantowaną możliwo ć ich ukończenia.

Absolwenci zasadniczych szkół zawodowych będą mogli kontynuować naukę
w liceum ogólnokształcącym dla dorosłych (z możliwo cią przyjmowania od razu do
klasy drugiej tego liceum). Zagwarantowana będzie także możliwo ć uzupełniania
przez nich kwalifikacji zawodowych do poziomu technika na kwalifikacyjnych kursach
zawodowych oraz uzyskania dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po
zdaniu egzaminu przeprowadzanego przez okręgową komisję egzaminacyjną.

Utworzenie centrum kształcenia zawodowego i ustawicznego
Obecny system kształcenia cechuje ugruntowane rozdzielenie edukacji ustawicznej
osób dorosłych od edukacji zawodowej w szkołach ponadgimnazjalnych dla
młodzieży oraz rozproszenie bazy (infrastruktury) kształcenia zawodowego. Centra
kształcenia ustawicznego, w skład których wchodzić mogą szkoły dla dorosłych,
funkcjonują jako jednostki samodzielne albo w zespołach z centrami kształcenia
praktycznego lub o rodkami dokształcania i doskonalenia zawodowego. Zasadnicze
szkoły zawodowe i technika dla młodzieży często funkcjonują w ramach zespołów
z liceum ogólnokształcącym. Wobec powyższych okoliczno ci powstaje wątpliwo ć
co do stopnia wykorzystania istniejącej obudowy techno-dydaktycznej kształcenia
zawodowego, potencjału kadry nauczającej przedmiotów zawodowych, a także
do wiadczenia placówek kształcenia ustawicznego we współpracy z podmiotami
działającymi na rynku pracy.

29