Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw

− uzyskanie kwalifikacji zawodowych poprzez ukończenie szkoły dla dorosłych
umożliwiającej uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po
zdaniu egzaminu, tj. zasadniczej szkoły zawodowej dla dorosłych, technikum dla
dorosłych, technikum uzupełniającego dla dorosłych, szkoły policealnej dla
dorosłych.

Pozaszkolne formy uzyskiwania i uzupełniania wiedzy ogólnej, umiejętno ci
i kwalifikacji zawodowych prowadzą placówki kształcenia ustawicznego, placówki
kształcenia praktycznego oraz o rodki dokształcania i doskonalenia zawodowego.
Warunki i tryb uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej,
umiejętno ci i
kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych okre la
rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 3 lutego 2006 r. w sprawie
uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętno ci
i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych (Dz. U. Nr 31, poz. 216),
wydane na podstawie upoważnienia zawartego w art. 68c ustawy o systemie
o wiaty. Kształcenie ustawiczne może być prowadzone jako stacjonarne, zaoczne
lub na odległo ć.

W ramach systemu kształcenia ustawicznego osoby dorosłe mogą także uzyskać
tytuł zawodowy odpowiadający nazwie zawodu występującego w klasyfikacji
zawodów szkolnictwa zawodowego, przewidzianego do kształcenia w zasadniczej
szkole zawodowej, lub tytuł zawodowy mistrza w tym zawodzie. Jednakże egzaminy
kwalifikacyjne na tytuł zawodowy lub na tytuł zawodowy mistrza w zawodzie
przeprowadzane są poza systemem egzaminów zewnętrznych przewidzianych w
systemie szkolnym, organizowanych i przeprowadzanych przez okręgowe komisje
egzaminacyjne.

Egzaminy kwalifikacyjne na tytuł zawodowy lub na tytuł zawodowy mistrza
przeprowadzają komisje egzaminacyjne powołane przez kuratora o wiaty przy:
− szkole publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej,
prowadzących kształcenie zawodowe;
− placówce kształcenia ustawicznego;
− placówce kształcenia praktycznego.

Osobie, która zdała egzamin kwalifikacyjny na tytuł zawodowy, komisja
egzaminacyjna wydaje wiadectwo uzyskania tytułu zawodowego, za osobie, która
zdała egzamin kwalifikacyjny na tytuł mistrza, komisja egzaminacyjna wydaje dyplom
uzyskania tytułu mistrza. Należy zauważyć, iż w my l art. 3 ustawy z dnia 22 marca
1989r. o rzemio le (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 979, z pó n. zm.) dyplom mistrza
w zawodzie odpowiadającym okre lonemu rodzajowi rzemiosła może także uzyskać
osoba, która złożyła stosowny egzamin przed komisją egzaminacyjną izby
rzemie lniczej – dyplom wydaje izba rzemie lnicza.

W obowiązującym stanie prawnym osoby, które ukończyły pozaszkolne formy
kształcenia, jak również osoby nabywające kwalifikacje zawodowe w systemie
nieformalnym, nie mają możliwo ci potwierdzenia i certyfikacji nabytych kwalifikacji
zawodowych w systemie egzaminów organizowanych przez okręgowe komisje
egzaminacyjne.

2. Potrzeba i cel uchwalenia projektowanych zmian

20

Analiza stanu prawnego i faktycznego w obszarze edukacji zawodowej prowadzi do
wniosku, że obecne rozwiązania systemowe powodują wiele ograniczeń
utrudniających osiągnięcie satysfakcjonującej skuteczno ci i efektywno ci
kształcenia zawodowego i ustawicznego z punktu widzenia potrzeb krajowego
i regionalnych rynków pracy oraz oczekiwań pracodawców. W równym stopniu
dotyczy to edukacji zawodowej młodzieży na poziomie ponadgimnazjalnym, jak
i systemu kształcenia ustawicznego osób dorosłych.

Bez zmiany rozstrzygnięć prawnych nie jest możliwe wytworzenie systemowych
powiązań między kształceniem, szkoleniem i pracą, gwarantujących obywatelom
szanse dostosowywania swoich kwalifikacji przez całe życie zawodowe do
zmieniających się potrzeb rynku pracy, ani też włączenie pracodawców w proces
kształcenia zawodowego, co jest warunkiem koniecznym podniesienia jego poziomu.

W Informacji Rządu na temat aktualnej sytuacji i działań podejmowanych w polskiej
oświacie „Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna", przedstawionej Sejmowi
przez Prezesa Rady Ministrów 16 wrze nia 2008 r., poprawę jako ci kształcenia
zawodowego wskazano jako jeden z głównych celów zmian w o wiacie. Zmiany
organizacyjno-programowe, mające na celu poprawę efektywno ci kształcenia
zawodowego i ustawicznego, przyjęto jako jeden z priorytetów rozwojowych
w obszarze edukacji w zaprezentowanym 29 stycznia 2010 r. rządowym projekcie
Plan rozwoju i konsolidacji finansów 2010-2011. Podniesienie poziomu jako ci
kształcenia zdefiniowano jako jeden z celów realizacji zadań państwa w obszarze
edukacji, wychowania i opieki w przyjętym przez Radę Ministrów 3 sierpnia 2010 r.
Wieloletnim Planie Finansowym Państwa 2010-2013, przy czym jednym z mierników
realizacji tego celu jest wzrost liczby absolwentów poszczególnych typów szkół
ponadgimnazjalnych, którzy zdali egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe
w stosunku do liczby absolwentów tych szkół, którzy przystąpili do egzaminu.

Celem projektowanych zmian jest zwiększenie skuteczno ci i efektywno ci systemu
kształcenia zawodowego i ustawicznego w kontek cie oczekiwań rynku pracy
poprzez:
1) systemowe powiązanie szkolnictwa zawodowego z rynkiem pracy, w tym:
a) wdrożenie mechanizmu skłaniającego szkoły do dostosowywania oferty
edukacyjnej do potrzeb regionalnego rynku pracy i oczekiwań
pracodawców;
b) uelastycznienie struktury kształcenia zawodowego i systemu potwierdzania
kwalifikacji;
2) zwiększenie dostępno ci i efektywno ci kształcenia zawodowego i zewnętrzne
potwierdzanie jego efektów, w tym włączenie szkół zawodowych w system
kształcenia ustawicznego poprzez zawodowe kursy kwalifikacyjne.

2.1. Sposób osiągnięcia założonego celu

Uzyskanie większej skuteczno ci i efektywno ci systemu kształcenia zawodowego
oraz zharmonizowanie go z rynkiem pracy, będzie możliwe poprzez wdrożenie
następujących rozwiązań:

21
1) zmodyfikowanie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego
z uwzględnieniem podziału zawodów na kwalifikacje oddzielnie potwierdzane w
procesie kształcenia;
2) wdrożenie zmodernizowanej podstawy programowej kształcenia w zawodach;
3) dostosowanie struktury szkolnictwa do nowego modelu kształcenia zawodowego
i ustawicznego, w tym:
− ujednolicenie cyklu edukacyjnego w zasadniczej szkole zawodowej na rzecz
kształcenia trzyletniego;
− konsolidacja edukacji zawodowej i ustawicznej w centrach kształcenia
zawodowego i ustawicznego;
− umożliwienie osobom dorosłym nabywania kwalifikacji zawodowych w formach
kursowych;
4) ujednolicenie systemu egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe
i otwarcie go na efekty uczenia się formalnego, pozaformalnego i nieformalnego;
5) włączenie szkół prowadzących kształcenie zawodowe w system kształcenia
ustawicznego.

3. Charakterystyka rozwiązań szczegółowych

3.1. Modyfikacja klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego

Klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego okre la minister wła ciwy do spraw
o wiaty i wychowania na podstawie upoważnienia zawartego w art. 24 ustawy
o systemie o wiaty. Stanowi ona wykaz zawodów nauczanych w szkołach
funkcjonujących w systemie o wiaty, usystematyzowany zgodnie z klasyfikacją
zawodów i specjalno ci występujących w gospodarce narodowej, okre laną przez
ministra wła ciwego do spraw pracy na podstawie art. 36 ust. 8 ustawy z dnia 20
kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r.
Nr 69, poz. 415, z pó n. zm.). Zgodno ć obu klasyfikacji stanowi elementarny
warunek powiązania szkolnictwa zawodowego z potrzebami rynku pracy.

Obowiązująca obecnie klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego, okre lona
w załączniku do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 26 czerwca 2007 r.,
obejmuje zawody, typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywać się
kształcenie, oraz wskazuje ministrów, na których wniosek zawody zostały
wprowadzone do klasyfikacji, a także okres kształcenia w szkole zawodowej danego
typu. Punktem wyj cia do jej modyfikacji jest wyodrębnienie w ramach zawodów
poszczególnych kwalifikacji, z których każda obejmuje okre lony zasób wiedzy,
umiejętno ci oraz kompetencji personalnych i społecznych, wskazanych w podstawie
programowej kształcenia w danym zawodzie. Każda z kwalifikacji będzie oddzielnie
potwierdzana w procesie kształcenia w systemie egzaminów zewnętrznych.

Zmodyfikowana klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego wskazywać będzie:
− zawody i wyodrębnione w nich kwalifikacje,
− zawody, w których nie wyodrębnia się kwalifikacji,
− typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywać się kształcenie
w danym zawodzie,
− zawody i kwalifikacje, w których kształcenie może być prowadzone na
kwalifikacyjnych kursach zawodowych,
− ministrów wła ciwych dla poszczególnych zawodów,

22
− obszary kształcenia, do których są przypisane zawody, a także kwalifikacje
w zawodzie, których kształcenie może być prowadzone na kwalifikacyjnych
kursach zawodowych.

Podział zawodów na kwalifikacje ma kluczowe znaczenie dla podniesienia jako ci
kształcenia w szkolnictwie zawodowym oraz zbliżenie go do rynku pracy, ponieważ
stwarza podstawy do uelastycznienia procesu kształcenia zawodowego
i dostosowania go do indywidualnych potrzeb i możliwo ci uczących się, a także
ułatwi reagowanie szkolnictwa zawodowego na zmieniające się potrzeby rynku
pracy. W wypadku pojawienia się na rynku pracy popytu na okre loną kwalifikację,
możliwe bowiem będzie szybkie zorganizowanie kształcenia w odpowiednim zakresie
na kwalifikacyjnym kursie zawodowym, trwającym znacznie krócej niż cykl nauczania
w szkole. Na gruncie obecnie obowiązującej klasyfikacji zawodów szkolnictwa
zawodowego wykształcenie odpowiedniego specjalisty wymaga ukończenia pełnego
cyklu kształcenia w danym zawodzie odpowiednio w zasadniczej szkole zawodowej
(2 lub 3 lata kształcenia), w technikum (4 lata kształcenia), w technikum
uzupełniającym (3 lata kształcenia) lub w szkole policealnej (1-2,5 roku kształcenia).
W konsekwencji, wobec dynamicznych zmian w gospodarce, podaż kwalifikacji
zawodowych całkowicie rozmija się z popytem na rynku pracy.

Umożliwienie odrębnego potwierdzania każdej z kwalifikacji wyszczególnionych
w danym zawodzie w trakcie nauki w szkole ułatwi uczniom (słuchaczom) osiąganie
efektów okre lonych w podstawie programowej kształcenia w danym zawodzie. Tym
samym przyczyni się do podniesienia skuteczno ci kształcenia oraz poprawy
zdawalno ci egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie. Stwarza to także
większe, aniżeli dotychczas, możliwo ci dla uczniów niepełnosprawnych, dla których
uzyskanie potwierdzenia kwalifikacji zawodowych w obecnym systemie
egzaminacyjnym jest często zbyt trudne.

Nowa konstrukcja klasyfikacji zawodów szkolnych ma istotne znaczenie także dla
rozwoju ustawicznej edukacji zawodowej osób dorosłych, zainteresowanych
uzyskaniem dodatkowych kwalifikacji w celu szybkiego przekwalifikowania lub
zwiększenia swych szans na rynku pracy.

Projektowane rozwiązanie zakłada, że minister wła ciwy do spraw o wiaty
i wychowania okre li, w drodze rozporządzenia, klasyfikację zawodów szkolnictwa
zawodowego i wyodrębnionych w nich kwalifikacji, z uwzględnieniem klasyfikacji
zawodów i specjalno ci występujących w gospodarce narodowej. Wprowadzenie
nowego zawodu do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego może nastąpić
z inicjatywy:
− ministra wła ciwego dla danego zawodu,
− organizacji pracodawców reprezentatywnej w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca
2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych
i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. Nr 100, poz. 1080, z pó n.
zm.).

Wniosek zainteresowanego ministra lub organizacji pracodawców powinien zawierać:
1) opis zawodu oraz wyodrębnionych w nim kwalifikacji wraz ze zbiorem
umiejętno ci zawodowych dla każdej kwalifikacji;
2) uzasadnienie potrzeby kształcenia w tym zawodzie;

23
3) nazwę i miejsce zawodu w okre lonej grupie klasyfikacji zawodów i specjalno ci;
4) informację o potrzebach rynku pracy w zakresie danego zawodu;
5)
w przypadku wniosku wła ciwego ministra – także opinię organizacji
pracodawców.

W celu zagwarantowania spójno ci klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego
ze strategią rozwoju gospodarczego kraju, jeżeli z wnioskiem o wpisanie do
klasyfikacji nowego zawodu wystąpi organizacja pracodawców, minister wła ciwy do
spraw o wiaty i wychowania obowiązany będzie zasięgnąć opinii ministra
wła ciwego dla danego zawodu.

Proponuje się utrzymać dotychczasowe rozwiązania dotyczące uprawnień
stowarzyszeń zawodowych, samorządów gospodarczych oraz innych organizacji
gospodarczych w zakresie inicjowania kształcenia w nowych zawodach, a także
uprawnień ministrów w zakresie wspomagania szkół i placówek kształcących
w zawodach pozostających w ich wła ciwo ci. Stowarzyszenia zawodowe,
samorządy gospodarcze oraz inne organizacje gospodarcze będą mogły – tak jak
dotychczas – występować w sprawach dotyczących nowych zawodów szkolnictwa
zawodowego wyłącznie do wła ciwych ministrów, nie będą natomiast uprawnione do
wnioskowania o wprowadzenie nowych zawodów do klasyfikacji bezpo rednio do
ministra wła ciwego do spraw o wiaty i wychowania.

Wła ciwi ministrowie będą mogli – tak jak dotychczas – wspomagać materialnie
i organizacyjnie szkoły i placówki kształcące w danym zawodzie w zakresie zajęć
praktycznych i stosowania nowoczesnych technik i technologii w procesie kształcenia
zawodowego w odniesieniu do potrzeb rynku pracy.

3.2. Wdrożenie zmodernizowanej podstawy programowej kształcenia
w zawodach

Podział zawodów na kwalifikacje stanowi punkt wyj cia do wdrożenia nowego
systemu kształcenia zawodowego w oparciu o zmodernizowaną podstawę
programową kształcenia w zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa
zawodowego.

Podstawa programowa kształcenia w zawodach stanowić będzie obowiązkowe
zestawy celów kształcenia, tre ci nauczania opisanych w formie oczekiwanych
efektów kształcenia: wiedzy, umiejętno ci zawodowych oraz kompetencji
personalnych i społecznych, niezbędnych dla zawodów lub kwalifikacji
wyodrębnionych w zawodach, uwzględniane w programach nauczania
i umożliwiające ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych oraz
warunki realizacji kształcenia w zawodach, w tym wymagane wyposażenie w pomoce
dydaktyczne i sprzęt oraz minimalna liczba godzin kształcenia zawodowego (art. 3
pkt 16 ustawy w projektowanym brzmieniu).

Przewiduje się, że nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach zostanie
wydana jako jeden akt prawny i będzie obowiązywała od roku szkolnego 2012/2013,
równocze nie z rozpoczęciem wdrażania w szkołach ponadgimnazjalnych nowej
podstawy programowej kształcenia ogólnego, w my l której kształcenie ogólne
w gimnazjum oraz w szkole ponadgimnazjalnej stanowi spójną cało ć.

24