Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

W ramach przygotowania Raportu zebrano te informacje na temat innych
okoliczno ci przemocy fizycznej, w tym sprawców i miejsc, w których doszło do
aktów przemocy.
Sprawcami przemocy fizycznej były/byli (procenty nie sumują się do 100):
osoby obce/nieznane osobie objętej badaniem (59,7%),
koledzy i kole anki ze szkoły/studiów (29,5%),
osoby, z którymi osoba objęta badaniem się przyja niła (10,2%),
matka osoby objętej badaniem (6,3%),
ojciec osoby objętej badaniem (5,1%),
inne osoby z rodziny osoby objętej badaniem (5,1%).
Zgodnie z odpowiedziami respondentek i respondentów, którzy do wiadczyli
przemocy fizycznej, do jej aktów doszło (procenty nie sumują się do 100):
w miejscach publicznych, takich jak ulica, droga, park (56,8%),
w miejscach publicznych, takich jak sklep, klub czy rodek komunikacji publicznej
(28,4%),
w szkole (24,4%),
w mieszkaniu osoby objętej badaniem (15,9%).
Nale y ponadto odnotować, e a 85,1% osób objętych badaniem, które
podały, e - w związku z tym, e wiedziano o ich homoseksualno ci lub
biseksualno ci albo przypuszczano, e są homoseksualne lub biseksualne -
do wiadczyły przemocy fizycznej, nie zawiadomiło o tym fakcie Policji ani
prokuratora. Najczęstszym powodem takiej decyzji, podawanym przez respondentów
i respondentki, był brak przekonania o skuteczno ci działań Policji, obawa przed
uwagami, komentarzami i docinkami ze strony funkcjonariuszy Policji
spowodowanymi ujawnieniem orientacji seksualnej pokrzywdzonych, a tak e obawa
przed zemstą sprawców.
Przemoc psychiczna
51,0% osób objętych badaniem stwierdziło, e – w związku z tym, e
wiedziano o ich homoseksualno ci lub biseksualno ci albo przypuszczano, e są
homoseksualne lub biseksualne - do wiadczyło przemocy psychicznej (45,9%
wszystkich respondentek i 54,6% wszystkich respondentów). 17,6% spo ród tych
osób do wiadczyło przemocy psychicznej jeden raz, 12,4% - dwukrotnie, a 70,0% -
trzykrotnie lub czę ciej. Odpowiedzi dotyczyły wyłącznie okresu objętego badaniem,
tj. lat 2005-2006.
Wyró niono następujące formy przemocy psychicznej, której do wiadczyły
osoby objęte badaniem (w nawiasach ilo ć osób, które zgłosiły do wiadczenie danej
formy przemocy; procenty nie sumują się do 100, poniewa mo na było wybrać
więcej ni jedną formę):
zaczepki słowne/agresja słowna (75,0%),
obra anie, poni anie, o mieszanie (55,8%),
rozpowszechnianie negatywnych opinii na temat osoby objętej badaniem
(44,6%),
pogró ki (15,3%),
nienawistne listy skierowane do osoby objętej badaniem lub jej bliskich (5,9%),
szanta (6,5%),
wandalizm i niszczenie mienia (5,5%),
grafitti/plakaty/ulotki na temat osoby objętej badaniem (2,0%),
inne formy nękania psychicznego (7,2%).
W ramach przygotowania Raportu zebrano te informacje na temat innych
okoliczno ci przemocy psychicznej, w tym sprawców i miejsc, w których doszło do
aktów przemocy.
Sprawcami przemocy psychicznej były/byli (procenty nie sumują się do 100):
osoby obce/nieznane osobie objętej badaniem (57,7%),
koledzy i kole anki ze szkoły/studiów (29,0%),
współpracownicy (10,6%)
osoby, z którymi osoba objęta badaniem się przyja niła (9,6%),
matka osoby objętej badaniem (12,7%),
ojciec osoby objętej badaniem (7,8%),
inne osoby z rodziny osoby objętej badaniem (10,6%).
Zgodnie z odpowiedziami respondentek i respondentów, którzy do wiadczyli
przemocy psychicznej, do jej aktów doszło (procenty nie sumują się do 100):
w miejscach publicznych, takich jak ulica, droga, park (55,8%),
w miejscach publicznych, takich jak sklep, klub czy rodek komunikacji publicznej
(29,0%),
w szkole (26,0%),
w mieszkaniu osoby objętej badaniem (24,7%),
w miejscu pracy (13,3%),
w innych miejscach (11,7%).
Nale y ponadto odnotować, e a 96,1% osób objętych badaniem, które
podały, e - w związku z tym, e wiedziano o ich homoseksualno ci lub
biseksualno ci albo przypuszczano, e są homoseksualne lub biseksualne -
do wiadczyły przemocy psychicznej, nie zawiadomiło o tym fakcie Policji ani
prokuratora. Najczęstszym powodem takiej decyzji, podawanym przez respondentów
i respondentki, był brak przekonania o konieczno ci zawiadomienia, brak wiary w
skuteczno ć działań Policji oraz obawa przed tym, e Policja nie potraktuje sprawy
powa nie.
Ukrywanie przed otoczeniem swojej orientacji seksualnej
Respondentów i respondentki ankiety, której u yto w przygotowaniu Raportu,
zapytano, czy, przed kim i w jakich okoliczno ciach ukrywali swoją orientację
seksualną. Odpowiedzi uszeregowano w czterech obszarach: praca, szkoła/uczelnia,
miejsce zamieszkania oraz miejsca publiczne. Analizując przedmiotowe odpowiedzi,
nale y mieć wiadomo ć, e ujawnienie orientacji heteroseksualnej następuje
zasadniczo w sposób nieu wiadomiony, w trakcie czynno ci i zachowań, jakie
towarzyszą osobom heteroseksualnym niemal w ka dych okoliczno ciach.
Niezale nie od miejsca, ludzie wymieniają informacje na temat tego, jak i z kim
spędzają swój czas wolny (z rodziną, z mał onkiem, z dziećmi), jakie mają plany
wakacyjne, urlopowe czy wiąteczne, jak i z kim mieszkają itd. Rozmowy na ten
temat odbywają się zarówno w miejscu pracy jak i podczas przypadkowych spotkań,
w trakcie towarzyskich wizyt, a tak e w miejscach publicznych. Towarzyszą im gesty
i inne zachowania (trzymanie się za ręce z partnerem/partnerką, wymiana spojrzeń i
czuło ci). Cało ć tworzy niemal nieprzerwany przekaz heteroseksualno ci, który
wpisuje się w panującą kulturę. Bardzo wiele osób homoseksualnych i osób
biseksualnych nie wysyła takiego przekazu, ani te przekazu wła ciwego dla swojej
orientacji seksualnej. Z obawy przed nieprzychylną reakcją otoczenia celowo
ograniczają one swój udział w rozmowach i spotkaniach, zachowują się w sposób
pow ciągliwy (np. nie okazują zainteresowania osobą tej samej płci, albo nie
trzymają się za ręce ze swoimi partnerami lub partnerkami podczas spaceru) i dla
siebie sztuczny, eby nie ujawnić swojej orientacji seksualnej. Taki stan rzeczy z
jednej strony powoduje silny dyskomfort psychiczny ukrywającej się osoby, a z
drugiej strony - prowokuje domysły i przypuszczenia na jej temat, powodując
przynajmniej czę ciowe wykluczenie.
Spo ród osób objętych badaniem, które pracowały lub poszukiwały pracy w
okresie objętym badaniem (lata 2005-2006), a 84,6% ukrywało swoją orientację
seksualną. Najczę ciej (procenty nie sumują się do 100) ukrywanie to miało miejsce
wobec pracodawców i przeło onych (61,9%), następnie wobec innych pracowników
(57,0%) a tak e wobec klientów oraz interesantów (48,6%).
65,1% respondentów i respondentek badania poprzedzającego
przygotowanie Raportu uczyło się w szkole lub na uczelni. Spo ród tych osób a
27,4% przez cały czas ukrywało swoją orientację seksualną, a 51,6% robiło to do
pewnego stopnia, tj. nie wobec wszystkich. W 77,8% przypadków orientację
seksualną ukrywano przez nauczycielami, a w 82,7% przypadków – przed innymi
uczniami/studentami. Mechanizm i skutki ukrywania orientacji seksualnej w szkole są
bardzo podobne, jak w szkole.
Raport zawiera te dane na temat ukrywania orientacji seksualnej w związku
z zamieszkaniem. A 62,2% respondentów i respondentek podało, e zdarzyło im się
ukrywać swoją orientację seksualną przed sąsiadami, a tak e wydzier awiającymi i
wynajmującymi mieszkania - z obawy przed ich reakcją. 46,4% osób objętych
badaniem stwierdziło te , e ukrywa fakt wspólnego zamieszkania z partnerem bąd
partnerką tej samej płci.
W przedmiocie ukrywania orientacji seksualnej w miejscach publicznych
Raport zawiera następujące ustalenia: 76,5% osób objętych badaniem nie ujawnia
swojej orientacji seksualnej w takich miejscach, jak urzędy, sądy, bary, kluby, sklepy,
rodki komunikacji miejskiej, taksówki oraz pla e. Spo ród 23,5% respondentów i
respondentek, którzy się na to zdecydowali, 32,0% doznało odmiennego lub
gorszego traktowania ni osoby heteroseksualne (przejawami takiego traktowania
były m.in. obra liwe i poni ające komentarze współpasa erów w komunikacji
publicznej, czy taksówkarzy, usuwanie z klubów i barów, a nawet utrudnianie
korzystania z praw przysługujących stronie procesowej).
Przedstawione powy ej wyniki badania ankietowego w przedmiocie
ukrywania orientacji seksualnej dają obraz poczucia zagro enia homofobią jako
zjawiska, które mo e zamanifestować się w dowolnym miejscu i czasie, oraz ycia
prowadzonego w czujno ci, której nie muszą zachowywać osoby heteroseksualne.
Jest to jednocze nie uzupełnienie ponurego obrazu, jaki wyłania się z danych
dotyczących aktów przemocy fizycznej i psychicznej spowodowanej nienawi cią do
osób nieheteroseksualnych.

Przedstawione wy ej wyniki badań opinii publicznej oraz badania
ankietowego osób homoseksualnych i osób biseksualnych jednoznacznie wskazują,
e zjawisko homofobii jest niemal wszechobecne. Nieprzypadkowo te homofobia
zbiega się z brakiem elementarnej wiedzy na temat homoseksualno ci i
biseksualno ci - pokazują to wyniki przytoczonych wy ej badań, zgodnie z którymi
du a czę ć respondentek i respondentów traktuje homoseksualno ć jako co
nienormalnego, co nie powinno mieć miejsca i na co nie mo e być ich zgody, jako
zjawisko jednoznacznie negatywne, które trzeba próbować zmienić, a zasięg jego
występowania – ograniczyć, tak e poprzez uniemo liwienie zajmowania niektórych
funkcji czy wykonywanie niektórych zawodów przez osoby homoseksualne.
Jednocze nie ogromna większo ć osób uczestniczących w badaniach stwierdziła
te , e osobi cie nie zna ani jednej osoby homoseksualnej. Wskazane niewiedza i
nieznajomo ć zjawiska są podstawowymi przyczynami lęku wobec niego, strachu,
stanowiącego ródło homofobii.
Bezzasadna nieprzychylno ć, zło liwo ć i wyrządzanie przykro ci to
najłagodniejsze przejawy homofobii, które dotykają osoby biseksualne, lesbijki i
gejów niemal na co dzień. Przemoc psychiczna, w tym mowa nienawi ci (częstokroć
w połączeniu z przekazem medialnym, wydatnie zwiększającym jej „siłę ra enia”)
oraz gro by kierowane pod adresem całej społeczno ci osób homoseksualnych i
osób biseksualnych oraz jej przedstawicielek i przedstawicieli, a nadto przemoc
fizyczna skierowana przeciw tym osobom – to stan obecny, a nie ponura wizja
przyszło ci, której trzeba zapobiec.
Zadaniem państwa jest ochrona podległych jego władzy ludzi przed
przejawami dyskryminacji, w tym homofobii. Projektowane zmiany kodeksu karnego
dają szansę na przynajmniej czę ciowe naprawienie zaniedbań w tym zakresie.
Rozszerzenie ochrony, jaką dają art. 119 § 1 kk, art. 256 kk i art. 257 kk, na osoby
homoseksualne i osoby biseksualne, będzie sygnałem, e państwo nie daje
przyzwolenia na homofobię, na wykluczenie ze społeczeństwa jego najliczniejszej
mniejszo ci. Społeczne i kulturowe znaczenie takiego stanowiska państwa trudno
przecenić. Najpełniej wyra ają je dwie funkcje prawa karnego:
afirmacyjno-motywacyjna, zachęcająca i nakłaniająca do okre lonych, zachowań,
uznanych za wła ciwe z punktu widzenia demokratycznego państwa prawnego,