eGospodarka.pl
eGospodarka.pl poleca

eGospodarka.plPrawoAkty prawneProjekty ustawRządowy projekt ustawy o nasiennictwie

Rządowy projekt ustawy o nasiennictwie

projekt dotyczy zgłaszania i rejestracji odmian roślin uprawnych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, obejmuje także przepisy dotyczące wytwarzania i oceny materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych, materiału szkółkarskiego oraz rozmnożeniowego i nasadzeniowego roślin warzywnych i ozdobnych.

projekt mający na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej

  • Kadencja sejmu: 6
  • Nr druku: 4114
  • Data wpłynięcia: 2011-04-15
  • Uchwalenie: Projekt uchwalony
  • tytuł: o nasiennictwie
  • data uchwalenia: 2011-07-01
  • adres publikacyjny:

4114-I

5. Ilość materiału siewnego odmiany regionalnej roślin rolniczych, na
jaką została wydana zgoda, o której mowa w ust. 1, nie może przekraczać
wartości procentowych materiału siewnego danego gatunku stosowanego
rocznie do zasiewów na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla:
1) rzepaku, jęczmienia, pszenicy, grochu, słonecznika, kukurydzy i
ziemniaka – 0,3 %;
2) pozostałych gatunków – 0,5 %.
6. Jeżeli ilość materiału siewnego odmiany regionalnej roślin rolniczych
określona w ust. 5 nie wystarcza do obsiania 100 ha, minister właściwy
do spraw rolnictwa w decyzji, o której mowa w ust. 1, określa ilość
materiału siewnego niezbędną do obsiania 100 ha.
7. Całkowita ilość materiału siewnego odmian regionalnych roślin
rolniczych danego gatunku nie może przekroczyć 10 % ilości materiału
siewnego danego gatunku stosowanego rocznie na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej.
8. Ilość materiału siewnego odmiany regionalnej roślin warzywnych, na
jaką została wydana zgoda, o której mowa w ust. 1, nie może przekraczać
rocznie ilości materiału siewnego potrzebnego do obsiania powierzchni:
1) 40 ha dla cebuli, jarmużu, kalafiora, kalarepy, kapusty brukselskiej,
kapusty głowiastej białej, kapusty głowiastej czerwonej, kapusty
pekińskiej, papryki, cykorii liściowej, cykorii sałatowej, cykorii
korzeniowej, melona, dyni olbrzymiej, karczocha, marchwi, sałaty,
pomidora, fasoli zwykłej karłowej, fasoli zwykłej tycznej, grochu
siewnego cukrowego, grochu zwykłego łuskowego i bobu;
2) 20 ha dla szalotki, pora, czosnku pospolitego, buraka ćwikłowego,
buraka liściowego, kawona, ogórka, dyni zwyczajnej, kopru włoskiego,
oberżyny i szpinaku;
3) 10 ha dla cebuli siedmiolatki, szczypiorku, trybuły ogrodowej, selera
korzeniowego, selera naciowego, szparaga, endywii, pietruszki, fasoli
wielokwiatowej, rzodkiewki, rabarbaru, skorzonery, roszponki
warzywnej, kukurydzy cukrowej i kukurydzy pękającej.
9. Minister właściwy do spraw rolnictwa określi, w drodze
rozporządzenia, terminy składania wniosków o wyrażenie zgody na
wprowadzenie do obrotu materiału siewnego odmian regionalnych roślin
rolniczych i roślin warzywnych, biorąc pod uwagę cechy biologiczne
poszczególnych grup roślin i gatunków.
Art. 16
Stosowanie ograniczeń ilościowych
T
Art. 53.
3. Zachowujący odmianę składa wojewódzkiemu inspektorowi
1. Państwa członkowskie dopilnowują, aby producenci

właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę wykaz
powiadamiali je o wielkości powierzchni i lokalizacji

prowadzonych plantacji nasiennych odmian regionalnych; wykaz zawiera
obszarów upraw nasiennych przed rozpoczęciem każdego

informacje określone w art. 35 ust. 7 pkt 2–4, 7 i 9.
sezonu produkcyjnego.

4. Wykaz, o którym mowa w ust. 3, składa się w terminie właściwym do
2. Jeżeli z powiadomień, o których mowa w ust. 1, wynika, że

składania wniosków o dokonanie oceny polowej.
ilości określone przez państwa członkowskie zgodnie z art. 15


najprawdopodobniej zostaną przekroczone, państwa
Art. 109.
9. Minister właściwy do spraw rolnictwa określi, w drodze
członkowskie przydzielają każdemu producentowi, którego to

rozporządzenia, terminy składania wniosków o wyrażenie zgody na
dotyczy, ilość materiału siewnego, którą może on wprowadzić

wprowadzenie do obrotu materiału siewnego odmian regionalnych roślin
do obrotu w danym sezonie produkcyjnym.

rolniczych i odmian regionalnych roślin warzywnych, biorąc pod uwagę

cechy biologiczne poszczególnych grup roślin i gatunków.


Art. 92
5. Minister właściwy do spraw rolnictwa określi, w drodze

30
rozporządzenia:
1) zakres i terminy składania informacji, o których mowa w ust. 1 pkt 1, z
uwzględnieniem poszczególnych gatunków oraz danych o produkcji
własnej, zakupie, sprzedaży i zapasach, pozwalających zbilansować obrót
materiałem siewnym u każdego prowadzącego obrót na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej,
2) sposób prowadzenia dokumentacji, o której mowa w ust. 1 pkt 2
– mając na uwadze specyfikę wytwarzania, przerobu i przygotowania
poszczególnych grup roślin lub gatunków partii materiału siewnego do
obrotu oraz prowadzenie w jednolity sposób dokumentacji dotyczącej
materiału siewnego, a także zapewnienie jednolitego sposobu składania
informacji.
Art. 17
Plombowanie opakowań
T
Art. 97.
Art. 97. 1. W celu zabezpieczenia opakowania materiału siewnego stosuje
1. Państwa członkowskie dopilnowują, aby materiał siewny
się plomby wydawane przez wojewódzkich inspektorów, zwane dalej
odmian chronionych mógł być wprowadzany do obrotu jedynie
„plombami urzędowymi”, albo plomby prowadzących obrót.
w zamkniętych opakowaniach posiadających plomby.
2. Etykiety i plomby urzędowe stosuje się dla materiału siewnego
2. Opakowania materiału siewnego są zaplombowane przez
kategorii elitarny, kategorii kwalifikowany i kategorii handlowy.
dostawcę w taki sposób, aby nie można było ich otworzyć bez
3. Etykiety i plomby prowadzących obrót stosuje się dla małych
uszkodzenia plomby lub pozostawienia śladu ingerencji na
opakowań WE, materiału siewnego kategorii standard roślin warzywnych,
etykiecie dostawcy lub na opakowaniu.
kategorii kwalifikowany odmian regionalnych roślin warzywnych,
3. Aby zapewnić plombowanie zgodnie z ust. 2, system
kategorii standard odmian regionalnych roślin warzywnych, kategorii
plombujący obejmuje co najmniej etykietę lub założenie
standard odmian amatorskich, materiału siewnego odmian regionalnych
plomby.
roślin rolniczych oraz mieszanek dla ochrony środowiska.
4. Za etykiety, o których mowa w ust. 2 i 3, uznaje się również paszport
roślin, jeżeli zawiera informacje, które powinny być umieszczone na
etykiecie.
5. W przypadku małych opakowań WE za etykietę uznaje się trwały
nadruk lub stempel umieszczony na tych opakowaniach.
6. W przypadku przepakowania i ponownego zaopatrzenia w etykiety
numer partii pozostaje bez zmian.
7. Minister właściwy do spraw rolnictwa może, w drodze rozporządzenia,
wprowadzić obowiązek etykietowania małych opakowań WE materiału
siewnego buraków cukrowych i pastewnych etykietami urzędowymi,
mając na uwadze usprawnienie kontroli obrotu tym materiałem.
Art. 18
Etykietowanie
T
Art. 101. Art. 101. Minister właściwy do spraw rolnictwa określi, w drodze
Państwa członkowskie dopilnowują, aby opakowania lub
rozporządzenia:
pojemniki materiału siewnego odmian chronionych posiadały
1) rodzaje opakowań materiału siewnego dla poszczególnych gatunków
etykietę dostawcy lub nadruk albo stempel zawierający
lub grup roślin rolniczych i warzywnych, a także dla materiału siewnego
następujące informacje:
zaprawianego, oraz sposoby zabezpieczania tych opakowań,
a) sformułowanie "przepisy i normy WE";
2) jakie opakowania materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych
b) nazwisko i adres osoby odpowiedzialnej za etykietowanie
uznaje się za małe opakowania WE,
lub znak identyfikacyjny tej osoby;
3) maksymalną wielkość opakowań dla mieszanek odmianowych roślin
c) rok zaplombowania, określony w następujący sposób:
warzywnych,
"zaplombowano w …" (rok), lub rok ostatniego pobrania
4) szczegółowy sposób etykietowania i plombowania materiału siewnego
próbki w celu przeprowadzenia badania zdolności kiełkowania,
roślin rolniczych i warzywnych, z uwzględnieniem:
określony w następujący sposób: "próbkę pobrano w …" (rok);
a) rozmiarów i koloru etykiet ustalonych dla poszczególnych kategorii i
d) gatunek;
stopni kwalifikacji materiału siewnego, rodzajów materiału siewnego oraz
e) nazwa odmiany chronionej;
mieszanek dla ochrony środowiska,
f) zwrot "kwalifikowany materiał siewny odmiany chronionej"
b) treści informacji zamieszczanych na etykietach oraz w dokumencie

31
lub "standardowy materiał siewny odmiany chronionej";
towarzyszącym,
g) region pochodzenia;
c) małych opakowań WE
h) w przypadku gdy region produkcji materiału siewnego jest
– mając na względzie postęp techniki w tej dziedzinie, zapewnienie
inny niż region pochodzenia – wskazanie regionu produkcji
identyfikacji materiału siewnego i rozwiązania stosowane przez
materiału siewnego;
międzynarodowe organizacje nasienne oraz biorąc pod uwagę rodzaj i
i) numer referencyjny partii podany przez osobę
gatunek roślin, kategorię materiału siewnego oraz masę netto
odpowiedzialną za etykietowanie;
opakowania.
j) deklarowana waga netto lub brutto lub deklarowana liczba
nasion;
k) w przypadku wskazania wagi i zastosowania granulowanych
pestycydów, substancji granulujących lub innych dodatków
stałych – rodzaj zabiegu chemicznego lub zastosowanego
dodatku oraz przybliżony stosunek wagi skupisk lub czystego
materiału siewnego do wagi całkowitej.
Art. 19
Urzędowa kontrola dodatkowa
T
Art. 54.
Ust 1. Ocenie tożsamości i czystości odmianowej podlega:

Państwa członkowskie dopilnowują, aby materiał siewny

1) nie mniej niż 10 % partii materiału siewnego odmian regionalnych
odmian chronionych wprowadzany do obrotu na mocy

roślin rolniczych, materiału siewnego kategorii kwalifikowany lub
niniejszej dyrektywy był przedmiotem urzędowej kontroli

kategorii standard odmian regionalnych roślin warzywnych, materiału
dodatkowej przeprowadzanej losowo w celu weryfikacji

siewnego kategorii standard odmian amatorskich znajdujących się w
tożsamości i czystości odmianowej.

obrocie.
Urzędowa kontrola dodatkowa, o której mowa w akapicie


pierwszym, jest przeprowadzana zgodnie z obowiązującymi
Art. 56.
Art. 56. Minister właściwy do spraw rolnictwa określi, w drodze
metodami międzynarodowymi lub, w przypadku braku takich
rozporządzenia:
metod, zgodnie z innymi odpowiednimi metodami.
1) wymagania w zakresie czystości odmianowej oraz metodykę, sposób i
warunki dokonywania oceny tożsamości i czystości odmianowej
materiału siewnego dla poszczególnych gatunków, grup lub podgrup
roślin rolniczych lub warzywnych,
2) wzór informacji o wynikach oceny tożsamości i czystości odmianowej
materiału siewnego,
3) wielkość prób pobieranych do oceny tożsamości i czystości
odmianowej, w tym prób wzorcowych, sposób ich pakowania i
oznakowania, terminy ich przesyłania do jednostki wskazanej przez
Centralny Ośrodek i na adres wskazany przez ten ośrodek,
4) warunki oraz okres przechowywania prób materiału siewnego
pobranych do oceny tożsamości i czystości odmianowej,
5) warunki pobierania prób wzorcowych, w tym prób materiału siewnego
reprodukowanego w ramach systemów nasiennych OECD,
6)
zakres i terminy przekazywania przez Głównego Inspektora
dyrektorowi Centralnego Ośrodka informacji o planowanej liczbie prób
materiału siewnego przeznaczonych do oceny tożsamości i czystości
odmianowej oraz wykazu pobranych prób materiału siewnego wysłanych
do oceny tożsamości i czystości odmianowej,
7) zakres i terminy przekazywania przez dyrektora Centralnego Ośrodka
Głównemu Inspektorowi informacji o próbach urzędowych przyjętych do
oceny tożsamości i czystości odmianowej materiału siewnego
– biorąc pod uwagę zróżnicowanie gatunków, grup lub podgrup roślin
rolniczych i warzywnych, dokonywanie oceny tożsamości i czystości
odmianowej według jednolitych zasad oraz właściwą organizację
dokonywania tej oceny, a także zapewnienie jednolitego sposobu
dokumentowania wyników oceny tożsamości i czystości odmianowej.

32
Art. 20
Monitoring
T
Art. 121. Kontrola materiału siewnego polega na losowym sprawdzeniu jego
Państwa członkowskie dopilnowują w oparciu o urzędowy
jakości oraz spełniania innych wymagań dotyczących wytwarzania,
monitoring prowadzony podczas produkcji i wprowadzania do
oceny, przechowywania materiału siewnego, a także obrotu tym
obrotu, aby materiał siewny spełniał wymogi określone w
materiałem.
niniejszym rozdziale, ze szczególnym uwzględnieniem

odmiany, miejsc produkcji materiału siewnego i jego ilości.
Art. 21 Odmiany wyprodukowane w celu uprawy w określonych T Art.
3
1. W rozumieniu ustawy określenie:

warunkach


1. Państwa członkowskie mogą zatwierdzać odmiany

5) odmiana amatorska (odmiana odkryta i wyprowadzona do uprawy w
wyprodukowane w celu uprawy w określonych warunkach

szczególnych warunkach) – oznacza odmianę roślin warzywnych odkrytą
zgodnie z wymogami określonymi w art. 22 i 23.

i wyprowadzoną z przeznaczeniem do uprawy w szczególnych warunkach
2. Państwa członkowskie mogą zatwierdzić odmianę

agrotechnicznych, klimatycznych lub glebowych, niemającą znaczenia dla
wyprodukowaną w celu uprawy w określonych warunkach

towarowej produkcji warzyw, mającą znaczenie dla zachowania
jako odmianę, której materiał siewny może zostać

bioróżnorodności;
zweryfikowany jedynie jako "standardowy materiał siewny
12) materiał siewny kategorii standard – oznacza:
odmiany wyprodukowanej w celu uprawy w określonych
a) materiał siewny roślin warzywnych, spełniający wymagania dotyczące
warunkach". Odmiana ta jest wprowadzana do wspólnego
wytwarzania i jakości dla tej kategorii, wytworzony przez zachowującego
katalogu odmian gatunków warzyw jako "odmiana
odmianę z materiału matecznego, materiału siewnego kategorii elitarny
wyprodukowana w celu uprawy w określonych warunkach,
lub kategorii kwalifikowany i przez niego oceniony, który jest
której materiał siewny jest weryfikowany zgodnie z art. 26
przeznaczony do celów innych niż produkcja materiału siewnego,
dyrektywy Komisji 2009/145/WE".
b) materiał siewny odmiany regionalnej lub odmiany amatorskiej,
spełniający wymagania w zakresie wytwarzania i jakości dla tej kategorii,
wytworzony przez zachowującego odmianę i przez niego oceniony, który
jest przeznaczony do celów innych niż produkcja materiału siewnego,
Art. 22
Istotne wymogi
T Art.
28
Art. 28. 1. Odmianę regionalną wpisuje się do krajowego rejestru, jeżeli:

1. Aby odmiana została zatwierdzona jako odmiana

1) ma znaczenie w określonym regionie, w którym odmiana ta była
wyprodukowana w celu uprawy w określonych warunkach, jak

tradycyjnie uprawiana i do którego naturalnie się przystosowała, zwanym
wspomniano w art. 1 ust. 1 lit. b), nie może mieć wewnętrznej

dalej „regionem pochodzenia”, dla:
wartości dla plonów o przeznaczeniu handlowym i musi być

a) zachowania materiału genetycznego w jego naturalnym otoczeniu, a w
wyprodukowana w celu uprawy w określonych warunkach.

przypadku gatunków roślin uprawnych – w środowisku rolniczego
Odmiana uważana jest za wyprodukowaną w celu uprawy w

gospodarowania, w którym gatunki wykształciły swoje właściwości
określonych warunkach, jeżeli została wyprodukowana w celu

wyróżniające (zachowania in situ),
uprawy w określonych warunkach agrotechnicznych,

b) zrównoważonego wykorzystania zasobów genetycznych roślin
klimatycznych lub glebowych.

populacji miejscowych i odmian przystosowanych naturalnie do
2. W drodze odstępstwa od art. 1 ust. 2 dyrektywy

warunków lokalnych i zagrożonych erozją genetyczną;
2003/91/WE państwa członkowskie mogą przyjąć własne

2) jest odrębna, wyrównana i trwała, przy czym jeżeli poziom
przepisy w odniesieniu do odrębności, trwałości i

wyrównania jest określany na podstawie występowania roślin
jednorodności odmian wyprodukowanych w celu uprawy w

nietypowych, stosuje się 10 % standard populacyjny przy przynajmniej 90
określonych warunkach.

% prawdopodobieństwie;
W takich przypadkach państwa członkowskie dopilnowują,

3) zachowujący odmianę nadał odmianie nazwę zgodnie z wymaganiami,
aby w odniesieniu do odrębności i trwałości uwzględnione

o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, przy czym odmianie tej można
były co najmniej te cechy, o których mowa w:

nadać więcej niż jedną nazwę, jeżeli nazwy te są od dawna znane;
a) kwestionariuszach technicznych załączonych do protokołów

4) jest zachowywana w regionie pochodzenia;
badań Wspólnotowego Urzędu Ochrony Odmian Roślin

5) nie jest wpisana do krajowego rejestru albo wspólnotowego katalogu
(CPVO) w przypadku gatunków wymienionych w załączniku I

jako odmiana inna niż odmiana regionalna albo odmiana amatorska lub
do dyrektywy 2003/91/WE, które odnoszą się do tych

6) została skreślona z krajowego rejestru albo wspólnotowego katalogu co
gatunków; lub

najmniej 2 lata przed dniem złożenia wniosku o jej wpis do krajowego
b) kwestionariuszach technicznych załączonych do

rejestru albo dniem upływu okresu ustalonego na podstawie art. 104 ust. 3
wytycznych Międzynarodowego Związku dla Ochrony

– w przypadku, o którym mowa w art. 104 ust. 1 pkt 2;

33
Nowych Odmian Roślin (UPOV) w przypadku gatunków

7) nie została zgłoszona w celu przyznania wyłącznego prawa do odmiany
wymienionych w załączniku II do dyrektywy 2003/91/WE,

albo nie jest chroniona wyłącznym prawem do odmiany, albo nie została
które odnoszą się do tych gatunków.

zgłoszona do ochrony, albo nie jest chroniona przez Wspólnotowy Urząd
W celu oceny jednorodności stosuje się dyrektywę

Odmian Roślin (CPVO).
2003/91/WE.

2. Odmianę amatorską wpisuje się do krajowego rejestru, jeżeli odmiana
Jeżeli jednak poziom jednorodności jest określany na

nie ma znaczenia dla towarowej produkcji warzyw oraz spełnia warunki,
podstawie występowania roślin nietypowych, zastosowanie ma

o których mowa w ust. 1 pkt 2, 3 i 5–7.
10-procentowy standard populacji i prawdopodobieństwo


zatwierdzenia wynoszące co najmniej 90 %.


Art. 31
2. Minister właściwy do spraw rolnictwa może określić, w drodze

rozporządzenia, metody dotyczące badania OWT dla odmian regionalnych

oraz odmian amatorskich, biorąc pod uwagę biologiczne właściwości
poszczególnych gatunków.

Art. 23
Wymogi proceduralne
T Art.
30
Art. 30. 1. Odmianę regionalną oraz odmianę amatorską wpisuje się do
W drodze odstępstwa od art. 7 ust. 1 zdanie pierwsze
krajowego rejestru na wniosek zachowującego odmianę.
dyrektywy 2002/55/WE badania urzędowe nie są wymagane,
2. Wniosek o wpis odmiany regionalnej oraz odmiany amatorskiej do
jeżeli informacje wymienione poniżej są wystarczające do
krajowego rejestru zawiera:
podjęcia decyzji w sprawie zatwierdzenia odmian
1) imię i nazwisko oraz adres i miejsce zamieszkania albo nazwę oraz
wyprodukowanych w celu uprawy w określonych warunkach:
adres i siedzibę zachowującego odpowiednio odmianę regionalną albo
a) opis odmiany wyprodukowanej w celu uprawy w
amatorską, z tym że w przypadku gdy zachowującym odpowiednio
określonych warunkach oraz jej nazwa;
odmianę regionalną albo amatorską jest osoba fizyczna prowadząca
b) wyniki badań innych niż urzędowe;
działalność gospodarczą zamiast adresu i miejsca zamieszkania tej osoby –
c) wiedza praktyczna nabyta w czasie uprawy, rozmnażania i
miejsce i adres wykonywania działalności, jeżeli są inne niż adres i
wykorzystania odmiany, tak jak przedstawił to wnioskodawca
miejsce zamieszkania tej osoby;
w danym państwie członkowskim;
2) nazwę rodzaju lub gatunku rośliny uprawnej w języku polskim i nazwę
d) inne informacje, w szczególności udzielone przez organy
botaniczną;
odpowiedzialne za genetyczne zasoby roślin lub organizacje
3) nazwę odpowiednio odmiany regionalnej albo odmiany amatorskiej;
uznane dla tego celu przez państwa członkowskie.
4) wskazanie miejsca zachowania odpowiednio odmiany regionalnej albo
odmiany amatorskiej;
5) wskazanie regionu pochodzenia, którego położenie określa się zgodnie
z granicami jednostek zasadniczego trójstopniowego podziału
terytorialnego państwa – w przypadku odmian regionalnych;
6) datę skreślenia odmiany odpowiednio z krajowego rejestru lub
wspólnotowego katalogu albo dzień wygaśnięcia okresu określonego w
104 ust. 3 – w przypadku, o którym mowa w art. 104 ust. 1 pkt 2.
3. Do wniosku, o którym mowa w ust. 1, dołącza się:
1) decyzję o uznaniu odmiany regionalnej za odmianę mającą znaczenie, o
którym mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1, w danym regionie pochodzenia albo
2) decyzję o uznaniu odmiany amatorskiej za odmianę niemającą
znaczenia dla towarowej produkcji warzyw;
3) kwestionariusz techniczny zawierający opis odpowiednio odmiany
regionalnej albo odmiany amatorskiej;
4) kopię dowodu uiszczenia opłaty za złożenie wniosku o wpis odmiany
do krajowego rejestru, o której mowa w art. 24 ust. 1.
4. Do wniosku, o którym mowa w ust. 1, dołącza się także:
1) wyniki badań OWT przeprowadzonych przez jednostki inne niż
Centralny Ośrodek,
2) informacje o wiedzy uzyskanej w trakcie uprawy, rozmnażania i
wykorzystania odpowiednio odmiany regionalnej albo odmiany

34
strony : 1 ... 30 ... 35 . [ 36 ] . 37 ... 50 ... 53

Dokumenty związane z tym projektem:



Eksperci egospodarka.pl

1 1 1

Akty prawne

Rok NR Pozycja

Najnowsze akty prawne

Dziennik Ustaw z 2017 r. pozycja:
1900, 1899, 1898, 1897, 1896, 1895, 1894, 1893, 1892

Monitor Polski z 2017 r. pozycja:
938, 937, 936, 935, 934, 933, 932, 931, 930

Wzory dokumentów

Bezpłatne wzory dokumentów i formularzy.
Wyszukaj i pobierz za darmo: