Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw

Warszawa, 7 czerwca 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-55(4)/11

Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Szanowny Panie Marszałku

Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
komisyjnego projektu ustawy


- o zmianie ustawy – Kodeks spółek
handlowych oraz innych ustaw (druk nr
4085).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.

Z poważaniem


(-) Donald Tusk
Stanowisko Rządu do projektu ustawy
o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw
(druk nr 4085)

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz innych ustaw dotyczy:
- art. 585 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94,
poz. 1037 z późn. zm.),
- art. 130 ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych
i spółce europejskiej (Dz. U. Nr 62, poz. 551),
- art. 224 i 224a ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej
(Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66),
- art. 267a ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188,
poz. 1848) oraz
- art. 107 ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o spółdzielni europejskiej (Dz. U. Nr 149, poz. 1077).


Zasadnicza część dołączonego do projektu uzasadnienia koncentruje się na wykazaniu
potrzeby nowelizacji art. 585 ksh w ramach zakresu podmiotowego opisanego w tym
przepisie czynu zabronionego, znamion strony przedmiotowej oraz sankcji. Niezależnie
od oceny merytorycznej przedstawionej w tym zakresie argumentacji należy podkreślić,
że część zmian omawianych szczegółowo w uzasadnieniu została już wprowadzona
do Kodeksu spółek handlowych artykułem 26 pkt 3 ustawy z dnia 25 marca 2011 r.
o ograniczaniu barier dla obywateli i przedsiębiorców. Ustawa w zakresie wskazanej zmiany
wejdzie w życie z dniem 1 lipca 2011 r., w związku z tym zarówno projekt, jak i uzasadnienie
wymagają uaktualnienia. Ponadto przywołana ustawa z dnia 25 marca 2011 r. dokonała
zasadniczej zmiany treści art. 585 ksh w zakresie trybu ścigania, który wraz z wejściem
w życie ustawy nada przestępstwu działania na szkodę spółki charakter przestępstwa
prywatno-skargowego. To rozwiązanie należy uznać za całkowicie nieuzasadnione. Tryb

1
ścigania prywatno-skargowy jest przewidziany w Kodeksie karnym dla przestępstw,
w których z reguły dochodzi do naruszenia dóbr o charakterze ściśle osobistym, takich
jak przestępstwo zniesławienia lub znieważenia. Są to też z reguły zdarzenia oceniane jako
stosunkowo lżejsze przestępstwa, nie cechujące się wielkim ładunkiem społecznej
szkodliwości. Zatem jest zrozumiałe, że w takich sprawach decyzję o ewentualnym ściganiu
ustawodawca pozostawia pokrzywdzonemu. Zupełnie inaczej przedstawia się przestępstwo
działania na szkodę spółki, kiedy może dochodzić do naruszenia lub narażenia dóbr
o charakterze majątkowym.
Dlatego też propozycję zawartą w art. 1 projektu ustawy, polegającą na umieszczeniu
projektowanego typu czynu z art. 585 ksh w katalogu przestępstw ściganych na wniosek,
należy uznać za właściwą, szczególnie gdy weźmie się pod uwagę charakter działalności
gospodarczej, w której podejmowanie działań ryzykownych, a więc i takich, które narażają
podmiot na szkodę, może być gospodarczo uzasadnione i usprawiedliwiane kontratypem
ryzyka gospodarczego. Co więcej, w sytuacji braku kontratypu działanie takie mogłoby
być w pełni akceptowane przez wspólników. Wątpliwości budzi jednak proponowany krąg
podmiotów, którym projektodawca przyznaje legitymację do wystąpienia z wnioskiem
o ściganie (spółka, wspólnik oraz niezaspokojony wierzyciel).
Proponowane rozwiązanie stanowi istotne novum wśród dotychczas stosowanych
zasad ustalania kręgu osób uprawnionych do zainicjowania postępowania karnego. Co do
zasady w postępowaniu karnym podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku o ściganie jest
sam pokrzywdzony lub osoba uważana za pokrzywdzonego na podstawie art. 49 § 2 kpk
(np. zakład ubezpieczeniowy, który pokrył szkodę wyrządzoną przestępstwem). Wyjątkowo
zaś uprawnienie takie posiada inny podmiot (np. dowódca jednostki w przypadku niektórych
przestępstw z części wojskowej Kodeksu karnego), którego dobro nie zostało bezpośrednio
naruszone, ani bezpośrednio zagrożone przez przestępstwo. Projektodawca zrywa zatem
z pewną zasadą, w której inicjatywa w zakresie ścigania jest przyznawana osobie, która
bezpośrednio poniosła szkodę w wyniku przestępstwa. O ile można zrozumieć intencje
wprowadzenia do kręgu osób uprawnionych do złożenia wniosku o ściganie wspólnika spółki,
w kontekście ustalonego przedmiotu ochrony przestępstwa z art. 585 ksh, o tyle racje
przemawiające za umieszczeniem w tym kręgu niezaspokojonego wierzyciela wydają
się niewystarczające. Według projektodawcy bowiem wierzyciel „widząc bierność spółki
(jak również organów jej władzy, czy samych wspólników) wobec zachowań narażających

2
na niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody może - w obronie swych interesów majątkowych,
powiązanych – ze względu na istniejącą wierzytelność – z interesami spółki, złożyć wniosek
o ściganie sprawców tychże zachowań”. Rozwiązanie to prowadzi do daleko idących
konsekwencji, do których będzie należeć możliwość nie tylko stałego recenzowania
działalności spółki przez jej kontrahentów, ale praktycznie nieuchronna ingerencja
prawnokarna w przypadku oceny działań władz spółki przez wierzyciela, najczęściej
w kontekście niespełnienia przez spółkę wymaganego świadczenia. Wydaje się zatem,
że w wyniku proponowanych zmian dojdzie do zachwiania relacji między określonym
przedmiotem ochrony przestępstwa z art. 585 ksh, którym jest przede wszystkim prawnie
chroniony interes spółki handlowej, a instrumentami pozwalającymi na ochronę tego dobra,
które uzyska podmiot bezpośrednio niezainteresowany, czyli niezaspokojony wierzyciel.
A przecież w obowiązującym stanie prawnym wierzyciele posiadają dostateczny katalog
środków nie tylko z zakresu prawa upadłościowego, ale również środków prawnokarnych,
które pozwalają na ingerencję organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w przypadku
działań podjętych na ich szkodę, także przez nieuczciwych kontrahentów. Ustawodawca
przewidział bowiem konieczność reakcji prawnokarnej w przypadku udaremnienia lub
uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela (art. 300 kk), pokrzywdzenia wierzyciela (art. 301 kk),
zaspokojenia wybranych wierzycieli (art. 302 § 1 kk), korupcji w postępowaniu
egzekucyjnym (art. 302 § 2 kk). Należy również wskazać, że przy przyjęciu proponowanego
rozwiązania, pozycja niezaspokojonego wierzyciela w zakresie przyznanych mu środków
prawnokarnych ochrony będzie bez porównania silniejsza niż pozycja np. akcjonariusza
spółki akcyjnej, który w przypadku bierności działań władz spółki nie będzie dysponował
możliwością reakcji prawnokarnej, mimo bezpośredniego zainteresowania utrzymaniem
spółki w dobrej kondycji finansowej.
Należy także zwrócić uwagę, że ustawodawca w dotychczasowych rozwiązaniach
w zakresie przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu stosował inne kryterium
zróżnicowania w zakresie trybu ścigania. Kryterium tym jest ochrona interesów Skarbu
Państwa i tak w przypadku przestępstw takich, jak udaremnienie lub uszczuplenie
zaspokojenia wierzyciela (art. 300 kk) bądź utrudnianie lub uniemożliwienie przetargu
publicznego (art. 305 kk), co do zasady postępowanie karne inicjuje wniosek
pokrzywdzonego. Natomiast w przypadku, gdy pokrzywdzonym jest Skarb Państwa,
postępowanie toczy się z urzędu. Wydaje się zatem, że również w przypadku projektowanego
przepisu art. 585 ksh projektodawca powinien wprowadzić typ przestępstwa bądź

3
bezwzględnie wnioskowego, ograniczając legitymację do złożenia wniosku o ściganie
wyłącznie do pokrzywdzonej spółki, bądź zastosować to samo kryterium co wynikające
z systematyki Kodeksu karnego.
Dokonując analizy projektowanej regulacji warto podkreślić, że cel projektodawcy
może zostać osiągnięty przez wprowadzenie odrębnego typu czynu do Kodeksu karnego i
uchylenie art. 585 ksh oraz pozostałych przepisów karnych, których nowelizację przewiduje
projekt. Projektodawca bowiem zaproponował taką konstrukcję przepisu art. 585 ksh, której
odpowiednikiem w zakresie skutku jest obowiązujący art. 296 kk. Przepis ten penalizuje
wyrządzenie znacznej szkody majątkowej jako skutku zachowań polegających na nadużyciu
zaufania ze strony osoby, zobowiązanej do zajmowania się sprawami majątkowymi
lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej
niemającej osobowości prawnej. Skoro projektowany przepis art. 585 ksh penalizuje
zachowania na przedpolu skutku w postaci wyrządzenia znacznej szkody majątkowej,
zaś przepis art. 296 kk kryminalizuje wyrządzenie znacznej szkody majątkowej w tych
samych warunkach, naturalną konsekwencją powinno być wprowadzenie tego typu czynu
do rozwiązań Kodeksu karnego, w którym są już znane konstrukcje odpowiedzialności
z tytułu narażenia jakiegoś dobra na bezpośrednie niebezpieczeństwo oraz skutku w postaci
zniszczenia tego samego dobra. Tego rodzaju rozwiązanie byłoby przede wszystkim bardziej
czytelne z punktu widzenia odbiorców normy, dla których niezrozumiałe może być
umieszczenie typu czynu z narażenia dobra i typu przestępstwa znamiennego skutkiem
w dwóch odrębnych aktach prawnych, z których to jednak zdecydowanie Kodeks karny jest
tą regulacją, która winna normować odpowiedzialność karną obywateli.
Reasumując, proponuje się:
1) uchylenie art. 585 ksh, art. 130 ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu
interesów gospodarczych i spółce europejskiej, art. 224 i 224a ustawy z dnia 22 maja 2003 r.
o działalności ubezpieczeniowej, art. 267a ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo
spółdzielcze oraz art. 107 ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o spółdzielni europejskiej;
2) wprowadzenie do art. 296 kk zmiany:
a) po § 1 dodaje się § 1a w brzmieniu:
„§ 1a. Jeżeli sprawca, o którym mowa w § 1, przez nadużycie udzielonych mu

4