Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw

K.k.w.), postanowienie w przedmiocie umorzenia grzywny (art. 51 § 2 K.k.w.),
postanowienia w
przedmiocie ustanowienia, zwolnienia, rozszerzenia lub zmiany
obowiązków, oddania pod dozór lub zwolnienia z niego w okresie wykonywania kary
ograniczenia wolności (art. 61 § 3 K.k.w.), postanowienia w przedmiocie odroczenia
i odwołania odroczenia kary ograniczenia wolności (art. 62 § 4 K.k.w.) oraz postanowienia
w przedmiocie udzielenia przerwy i odwołania przerwy w wykonaniu kary ograniczenia
wolności (art. 63 § 4 K.k.w.), postanowienie o zamianie obowiązku wykonywania
nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne na potrącenia wynagrodzenia za pracę
i odwrotnie (art. 63a § 2 K.k.w.), postanowienie o zarządzeniu wykonania zastępczej kary
pozbawienia wolności w sytuacji uchylania się przez skazanego od odbywania kary
ograniczenia wolności (art. 65 § 2 K.k.w.), postanowienie w przedmiocie zwolnienia
skazanego od reszty kary ograniczenia wolności (art. 64a K.k.w.), postanowienie o zmianie
określonego w wyroku rodzaju i typu zakładu karnego, a także orzeczonego systemu
terapeutycznego wykonywania kary (art. 74 § 1a K.k.w.), postanowienie o dokonaniu
koniecznego zabiegu lekarskiego wobec skazanego, w
wypadku jego sprzeciwu
postanowienie o obciążeniu skazanego kosztami związanymi z leczeniem (art. 118 § 3
K.k.w.), samouszkodzeniem (art. 119 § 2 K.k.w.), postanowienie w
przedmiocie
warunkowego zawieszenia wykonania odroczonej kary pozbawienia wolności (art. 152 § 3
K.k.w.), postanowienie w przedmiocie odroczenia wykonania lub przerwy w wykonaniu kary
pozbawienia wolności (art. 153a § 2 K.k.w.), postanowienie w przedmiocie odwołania
odroczenia lub przerwy, a także w przedmiocie wniosku o zwolnienie od wykonania kary
pozbawienia wolności, o której mowa w art. 336 § 3 i 4 K.k. (art. 158a K.k.w.),
postanowienie w przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia (art. 160 § 6 K.k.w.),
postanowienie w przedmiocie warunkowego zwolnienia (art. 162 § 2 K.k.w.) oraz o odmowie
warunkowego zwolnienia (art. 162 § 3 K.k.w.), postanowienie w przedmiocie warunkowego
zwolnienia skazanego z odbycia reszty kary pozbawienia wolności wydanego w trybie art.
155 § 1 K.k.w. (art. 155 § 3 K.k.w.), postanowienia w przedmiocie zmiany okresu próby,
nałożenia, zmiany lub uchylenia obowiązków w okresie próby związanych z warunkowym
przedterminowym zwolnieniem (art. 163 § 4 K.k.w.), postanowienia w
przedmiocie
nałożenia, zmiany, bądź uchylenia obowiązków w okresie próby oraz oddania pod dozór lub
zwolnienia od niego w okresie próby (art. 178a K.k.w.), postanowienie w przedmiocie
zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności (art. 178 § 4
K.k.w.), postanowienie w przedmiocie uznania środka karnego w postaci pozbawienia praw
publicznych za wykonany (art. 179a K.k.w.) oraz postanowienie w przedmiocie uznania za
wykonany obowiązku lub zakazu wydanych na podstawie art. 84 § 1 i art. 84a § 1 K.k.
(art. 186a K.k.w.), postanowienie w przedmiocie określenia sposobu podania wyroku do
publicznej wiadomości, jeżeli nie określono tego w wyroku (art. 197 § 2 K.k.w.),
postanowienie w przedmiocie określenia rodzaju zakładu, w którym wykonywany jest środek

3
zabezpieczający (art. 201 § 2d K.k.w.), postanowienie w przedmiocie dalszego stosowania
środka zabezpieczającego związanego z umieszczeniem sprawcy w zamkniętym zakładzie
(art. 204 § 2 K.k.w.), postanowienie o ponownym umieszczeniu sprawcy w zakładzie
zamkniętym oraz dotyczące skazanych wobec których wykonywany jest środek
zabezpieczający określony w art. 96 i art. 97 K.k. (art. 201 § 2d K.k.w.), postanowienie
w przedmiocie warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności
w trybie art. 98 K.k. (art. 201 § 2d K.k.w.), postanowienie w przedmiocie umorzenia kosztów
sądowych lub pieniężnej kary porządkowej oraz innych określonych w art. 206 § 3 K.k.w.
(art. 206 § 2 w związku z art. 51 § 2 K.k.w.). Przy wyborze wskazanych przypadków
kierowano się doniosłością danej sytuacji dla skazanego oraz jej znaczeniem w kontekście
celów postępowania wykonawczego.
Zaskarżeniu zaś, w myśl projektu, nie będą podlegać orzeczenia, które podzielić
można na dwie kategorie. Po pierwsze, będą to orzeczenia niemające zasadniczego wpływu
na treść uprawnień i obowiązków skazanego w postępowaniu wykonawczym, jak
np.: postanowienie w przedmiocie właściwości sądu (art. 3 § 3a K.k.w.), postanowienie
w przedmiocie wstrzymania wykonania orzeczenia (art. 9 § 3 K.k.w.), postanowienia
o uchyleniu lub zmianie postanowienia wydawane w trybie art. 24 § 1 K.k.w., o ile nie
dotyczą postanowień uchylanych lub zmienianych, na które przysługiwało zażalenie (art. 24
§ 3 K.k.w.).
Drugą kategorią orzeczeń, co do których wyłączono zaskarżalność, są postanowienia,
mające wprawdzie wpływ na treść uprawnień i obowiązków skazanego jako strony
postępowania wykonawczego, lecz wydawane, co do zasady, na jego korzyść, jak
np.:
postanowienia o zmniejszeniu liczby godzin wykonywanej pracy lub wysokości
miesięcznych potrąceń z wynagrodzenia za pracę (art. 61 § 2 K.k.w.).

2. Proponowana zmiana art. 6 K.k.w. polegająca na dodaniu zdania drugiego do § 2,
w zamyśle projektodawcy ma na celu przeniesienie na skazanych ciężaru dowodowego
w zakresie wniosków składanych w trybie art. 6 § 2 K.k.w. Proponowane rozwiązanie
w znaczący sposób wpłynie na usprawnienie postępowania wykonawczego, a ponadto
ograniczy liczbę wniosków składanych bez należytego udokumentowania. Przyjęcie
zaproponowanego uregulowania nie ograniczy jednocześnie praw skazanych mogących
występować z wnioskami w każdym czasie, a jedynie wpłynie na ich zdyscyplinowanie.
Złożenie przez skazanego wniosku bez należytego udokumentowania będzie mogło
skutkować pozostawieniem go bez rozpoznania, chyba że sam charakter wniosku
uniemożliwia jego udokumentowanie przez skazanego (np. przez przedstawienie wywiadu
kuratora lub opinii dyrektora zakładu karnego); w takiej sytuacji konieczne będzie podjęcie
z urzędu działań przez organy postępowania wykonawczego. Zaskarżalność tego rodzaju

4
rozstrzygnięcia zależeć będzie od kategorii organu postępowania wykonawczego
zarządzającego o pozostawieniu bez rozpoznania. Wyłączona będzie możliwość zaskarżenia
zażaleniem postanowienia sądu, jednak postanowienie merytoryczne będzie mogło być
wydane przez sąd w sytuacji ponownego złożenia wniosku przez skazanego, jednakże
wniosku należycie udokumentowanego. Niezaskarżalna niekiedy decyzja organu
postępowania wykonawczego, w tym wypadku sądu, nie będzie zatem stanowić przeszkody
do ponownego złożenia odpowiedniego wniosku przez skazanego, spełniającego wszakże
wymogi art. 6 § 2 K.k.w.
W art. 6 proponuje się również zmianę § 3, w którym zaproponowano, że
w przypadku gdy wnioski oraz skargi i prośby oparte są na tych samych podstawach
faktycznych zawierają wyrazy lub zwroty powszechnie uznawane za wulgarne lub obelżywe
albo gwarę przestępców, nie zostały w sposób należyty uzasadnione, właściwy organ może
pozostawienić je bez rozpoznania. W art. 116a pkt 2 obecny Kodeks karny wykonawczy
stanowi, bowiem expressis verbis, że skazanemu nie wolno posługiwać się zwrotami
wulgarnymi, obelżywymi albo gwarą przestępczą. Tak więc, zaproponowany przepis
rozszerza ten zakaz do korespondencji skazanych, kierowanej w trybie art. 6 Kodeksu.
Zmiana dostosowawcza do rozwiązania w art. 6 § 3 pkt 2 została dokonana także
w art. 116a pkt 2 K.k.w.

3. W projektowanym przepisie art. 3 § 1 K.k.w. utrzymuje się, jako zasadę generalną,
że w postępowaniu wykonawczym właściwy jest sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej
instancji. Jednocześnie projektowany przepis, w zdaniu drugim, wprowadza od powyższej
reguły wyjątek. W sytuacji bowiem, gdy skazany przebywa w okręgu innego sądu,
właściwym w postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia jest sąd równorzędny
w stosunku do tego, który orzeczenie wydał, w okręgu którego skazany posiada stałe miejsce
pobytu. Powyższa zmiana właściwości miejscowej sądu uzasadniona jest względami natury
praktycznej. Dane statystyczne pokazują bowiem, że najczęściej orzekaną przez sądy jest kara
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Zasadne jest zatem, aby
wykonanie kar, zwłaszcza orzeczonych z warunkowym zawieszeniem jej wykonania,
a także środków karnych i probacyjnych, skupić w jednym sądzie, tj. sądzie właściwym dla
miejsca stałego pobytu skazanego, co pozwoli na lepszą kontrolę jego zachowania w okresie
próby i podejmowanie szybkich oraz skuteczniejszych działań zmierzających do jego
resocjalizacji. Z kolei proponowana zmiana właściwości miejscowej sądu, przy wykonaniu
kar nieizolacyjnych orzeczonych bez warunkowego zawieszenia ich wykonania, wywrze
pozytywny skutek w sferze ekonomiki procesowej, z uwagi na fakt, że w przedmiocie
ewentualnych kar zastępczych orzekał będzie sąd miejsca pobytu skazanego.

5
Przewidziana w art. 3 § 1 zasada właściwości sądu miejsca stałego pobytu skazanego,
nie ma charakteru bezwzględnego i ustawa dopuszcza w tym zakresie wyjątki np. właściwym
do nadzoru nad wykonaniem kary ograniczenia wolności i orzekania w sprawach dotyczących
wykonania tej kary może być sąd rejonowy, w którego okręgu skazany jest zatrudniony
(art. 55 § 1 K.k.w i art. 54 K.k.w.).
Wyjątki od reguły wyrażonej w art. 3 § 1 dotyczą również spraw związanych
z wykonaniem wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności bez warunkowego
zawieszenia jej wykonania, jeżeli skazany jest pozbawiony wolności w tej lub innej sprawie.
W takich sytuacjach właściwym miejscowo w postępowaniu dotyczącym wykonania „całego”
wyroku, a więc wszystkich orzeczonych kar i środków karnych, jest sąd, który wydał wyrok
w pierwszej instancji (projektowany art. 3 § 1a).
Jako wyjątek od reguły wyrażonej w art. 3 § 1 przewidziano także właściwość sądu
w postępowaniu dotyczącym wykonania środków zabezpieczających. W takich sprawach
właściwość miejscowa sądu nie ulegnie zmianie, bez względu na miejsce stałego pobytu
sprawcy i w postępowaniu dotyczącym wykonania tych środków właściwy będzie zawsze
sąd, który wydał orzeczenie w pierwszej instancji. W zasadzie bez zmian pozostaje
właściwość sądu penitencjarnego. W sprawach związanych z wykonywaniem orzeczenia
o warunkowym zwolnieniu oraz w sprawach odwołania warunkowego zwolnienia właściwy
jest sąd penitencjarny, który udzielił zwolnienia. Jednakże w stosunku do zwolnionego
przebywającego w okręgu innego sądu, projekt wprowadza właściwość sądu penitencjarnego,
w okręgu którego skazany ma miejsce stałego pobytu (art. 163 § 1 K.k.w.).
Z uwagi na to, że kwestia zaskarżalności postanowień w przedmiocie właściwości
sądu nie została odrębnie uregulowana w Kodeksie karnym wykonawczym, co powoduje, że
stosuje się wówczas przepisy Kodeksu postępowania karnego, zaś celowym jest
wprowadzenie unormowania, że na postanowienie w przedmiocie właściwości
w postępowaniu wykonawczym zażalenie nie przysługuje – należało przewidzieć to
w przepisie odrębnym, tj. w art. 3 § 3a.

4. Konsekwencją powyższych zmian jest konieczność wskazania w projektowanych art. 2
pkt 1 i art. 225 § 1 pkt 1 K.k.w. sądu właściwego dla miejsca stałego pobytu skazanego
(„innego sądu równorzędnego”) jako organu postępowania wykonawczego.

5. Dokonano ponadto zmiany o charakterze dostosowawczym w art. 8 § 2 pkt 4 i 5 K.k.w.
dotyczącym wyznaczenia obrońcy z urzędu, mając na uwadze konieczność zapewnienia
spójności z rozwiązaniami przyjętymi w Kodeksie postępowania karnego (art. 79 § 1 i 2
K.p.k.).

6
6. W związku z zaistniałą koniecznością wyeliminowania różnic w postępowaniu
z korespondencją prowadzoną przez osoby pozbawione wolności z organami ścigania,
wymiaru sprawiedliwości oraz innymi organami państwowymi i samorządowymi, a także
z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Rzecznikiem Praw Dziecka oraz organami powołanymi
na podstawie ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską umów międzynarodowych
dotyczących ochrony praw człowieka, a korespondencją prowadzoną z obrońcą, niezbędne
jest wprowadzenie dodatkowego przepisu art. 8a K.k.w. W szczególności Rzecznik Praw
Obywatelskich podnosił konieczność dokonania stosownej korekty brzmienia przepisów
regulujących tryb postępowania z prowadzoną z nim korespondencją. Doprecyzowano
używane dotychczas pojęcie samorząd wskazując, że przepis dotyczy samorządu
terytorialnego.
Ponadto w wyniku wprowadzonej zmiany, w związku z brzmieniem art. 242
§ 1 K.k.w., wskazany tryb postępowania, w sposób niebudzący wątpliwości, dotyczy także
korespondencji tymczasowo aresztowanych.

7. Konsekwencją ogólnych zasad ustalonych w proponowanym art. 8a K.k.w. jest zmiana
pkt 8 w art. 90 K.k.w., a także usunięcie wyrazów „bez jej cenzurowania” w art. 102
pkt 11 K.k.w. W art. 8a K.k.w. ustalono bowiem zakaz cenzury oraz wskazano tryb
postępowania z taką korespondencją. W art. 102 pkt 11 K.k.w. doprecyzowano o jaką
korespondencję chodzi w tym przepisie. Wskazano również, że skazany ma prawo
prowadzenia korespondencji z organami powołanymi na podstawie ratyfikowanych umów
międzynarodowych dotyczących ochrony praw człowieka.

8. Dodany w Kodeksie karnym wykonawczym art. 8b ma na celu umożliwienie Rzecznikowi
Praw Obywatelskich oraz prokuratorowi wykonywanie ich ustawowych uprawnień
i obowiązków.
Z analizy aktualnie obowiązujących przepisów nie wynika, aby istniało uprawnienie
Rzecznika Praw Obywatelskich, wyłączające zakazy i ograniczenia przewidywane innymi
obowiązującymi normami prawnymi, w tym ograniczenie związane z dostępem do osób
tymczasowo aresztowanych. Jednakże obowiązujący stan prawny, w zakresie udzielania
widzeń z osobami tymczasowo aresztowanymi, nie daje Rzecznikowi Praw Obywatelskich
pozycji uprzywilejowanej i to pomimo konstytucyjnego umocowania jego instytucji. Brak
uprzywilejowania Rzecznika Praw Obywatelskich w zakresie nieograniczonych kontaktów
z osobami osadzonymi, mającymi status tymczasowo aresztowanego, powoduje, że tak jak
inne podmioty, każdorazowo występować on musi do organu, do którego dyspozycji
osadzony pozostaje, o zgodę na widzenie z tymczasowo aresztowanym.

7