Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw

związane z próbą). Obowiązek taki ciąży na kuratorze zgodnie z projektowanym art. 173 § 2
K.k.w. Podobne rozwiązanie przyjęto w projektowanych art. 177 oraz art. 178 § 1 K.k.w.

47. Zmiana art. 165 § 1 K.k.w. polega na doprecyzowaniu jego treści, dotychczasowy przepis
ustawowy nie nakazywał, aby zakład karny położony najbliżej przyszłego miejsca stałego
pobytu skazanego, był także zakładem „właściwym”.

48. Zmiana art. 166 K.k.w., polegająca na dodaniu § 4, ma na celu unormowanie kwestii
związanych z możliwością uzyskania przez skazanego tzw. pomocy postpenitencjarnej przez
wyłączenie możliwości udzielenia pomocy skazanym odbywającym zastępczą karę
pozbawienia wolności. Proponowany przepis jest bowiem niezbędny do ochrony środków
Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Obecny stan prawny
dopuszczał udzielanie zapomóg osobom, które same dokonały wpłat na poczet odbywanych
kar zastępczych.

49. Ponadto w precyzyjny sposób uregulowano zasady gromadzenia środków skazanego
wypłacanych w chwili zwolnienia z zakładu karnego (art. 126 § 1 K.k.w.) oraz zasady
zarządzania środkami pieniężnymi skazanego (art. 113 § 5 i § 6 K.k.w. ). W tym zakresie
uwzględniono postulaty praktyki dotyczące konieczności zmian przedmiotowych przepisów.

50. Proponowana zmiana, polegająca na uchyleniu przepisu art. 167 K.k.w. podyktowana jest
przede wszystkim znikomym znaczeniem praktycznym tej instytucji prawnej. Jak bowiem
wynika z danych statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości w roku 2007 skazani złożyli
w trybie art. 167 K.k.w. – 153 wnioski. W roku 2008 i 2009 takich wniosków złożono
odpowiednio: 125 i 177. W porównaniu do wniosków złożonych w latach wcześniejszych
następuje dalszy spadek liczby wniosków składanych w omawianym trybie. Jak wynika
bowiem z danych Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości z dnia 25 lipca 2006 r., w roku 1999
skazani złożyli – 373 wnioski, zaś w 2000 r. takich wniosków było – 308.
Godzi się też zauważyć, że dozór kuratora, czy obowiązki orzekane na podstawie
art. 167 K.k.w. nie są związane z jakimkolwiek okresem próby. Nie mają one zatem
charakteru środka probacyjnego. Jedyną natomiast konsekwencją nierealizowania przez
skazanego zasad dozoru, czy nałożonych obowiązków, jest utrata możliwej do uzyskania
pomocy w zatrudnieniu, czy tymczasowym zakwaterowaniu.
Pozostałe zaś środki probacyjne w postaci obowiązków określonych w art. 72 K.k.,
czy też w postaci dozoru kuratora, orzekane w związku z warunkowym zawieszeniem
wykonania kary, warunkowym przedterminowym zwolnieniem z odbycia reszty orzeczonej

28
kary pozbawienia wolności, czy też warunkowym umorzeniem postępowania karnego,
związane są z koniecznością kontroli zachowania sprawcy w wyznaczonym okresie próby,
a konsekwencją uchylania się od dozoru, czy obowiązków, może być wykonanie orzeczonej
kary, bądź pozostałej do odbycia części kary pozbawienia wolności, ewentualnie podjęcie
warunkowo umorzonego postępowania karnego.
W tej sytuacji, orzekana na podstawie art. 167 K.k.w., instytucja dozoru czy
obowiązków, które nie służą kontroli zachowania skazanego w okresie próby i nie przewidują
żadnych sankcji prawnych za ich nieprzestrzeganie, sprzeczna jest z aksjologią Kodeksu
w tym zakresie i w gruncie rzeczy prowadzić może do demoralizacji i utrwalenia u skazanych
braku szacunku dla prawa.

51. Nowa redakcja art. 168 Kodeksu karnego wykonawczego rozwiązuje definitywnie
pojawiający się w praktyce problem – jaki jest właściwy termin zwolnienia w przypadku
zbiegu dwóch lub więcej dni ustawowo wolnych od pracy.

52. Zaproponowana zmiana art. 168a K.k.w. ma na celu uzupełnienie ciążącego na
dyrektorach zakładów karnych i sędziach penitencjarnych obowiązku informowania innych
podmiotów o opuszczeniu jednostki penitencjarnej przez skazanych odbywających karę
pozbawienia wolności.
Proponuje się uzupełnienie regulacji zawartej w § 3 art. 168a K.k.w. dotyczącej
informowania właściwej jednostki policji o opuszczeniu zakładu karnego przez skazanego
z
zaburzeniami preferencji seksualnych odbywającego karę pozbawienia wolności za
przestępstwo określone w art. 197 – 203 Kodeksu karnego.
W dotychczasowym brzmieniu przepis ten przewidywał obowiązek informowania
Policji tylko w przypadku zwolnienia takiego skazanego z zakładu karnego po odbyciu kary,
w wypadku jego ucieczki lub w przypadku wydania, co do niego decyzji o udzieleniu
przepustki określonej w art. 91 pkt 7 K.k.w. i 92 pkt 9 K.k.w. lub czasowego zwolnienia,
o którym mowa w art. 138 § 1 pkt 7 lub 8 K.k.w., 141a § 1 i 1a K.k.w. i 165 § 2 K.k.w.
Proponuje się, aby obowiązek ten rozszerzyć również na sytuacje, gdy takiemu skazanemu
udzielono przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności lub warunkowego
przedterminowego zwolnienia z jej odbycia, a także gdy udzielono mu przepustkę na
podstawie art. 234 § 2 K.k.w.
Proponowana zmiana zlikwiduje lukę istniejącą w obowiązujących przepisach
i pozwoli na informowanie właściwej jednostki Policji o każdym przypadku opuszczenia
przez skazanego, określonego w § 3, zakładu karnego. Ponadto proponuje się, aby przepis ten
uzupełnić o przepis, że dyrektor zakładu lub sędzia penitencjarny powiadamia jednostkę

29
Policji o zaistnieniu okoliczności wskazanych w tym przepisie niezwłocznie, podobnie jak ma
to miejsce w sytuacji określonej w § 1.
W § 3 doprecyzowano także właściwość jednostki Policji, którą zawiadamia się
o opuszczeniu przez skazanego za przestępstwo określone w art. 197 – 203 K.k. wskazując,
że jest to jednostka właściwa dla miejsca stałego pobytu skazanego.
Ponadto proponuje się dodanie § 4, który rozszerza kategorię skazanych, w przypadku
których należy informować właściwą jednostkę Policji o opuszczeniu przez nich zakładu
karnego, o skazanych za przestępstwo popełnione w zorganizowanej grupie albo związku
mających na celu popełnienie przestępstwa oraz skazanych odbywających karę pozbawienia
wolności orzeczoną za przestępstwo umyślne w wymiarze nie niższym niż 3 lata.
Proponowana zmiana ma na celu wzmocnienie ochrony społeczeństwa przed sprawcami
szczególnie niebezpiecznych przestępstw, jakimi są przestępstwa popełnione
w
zorganizowanej grupie, jak również przestępstw o znacznym stopniu szkodliwości
społecznej, o którym świadczy wysokość kary wymierzonej sprawcy. Niewątpliwie Policja
mając informacje o opuszczeniu przez takich skazanych zakładu karnego, będzie miała realną
możliwość kontrolowania ich zachowania na wolności, czuwania nad przebiegiem procesu
resocjalizacji, a także zapewnienia bezpieczeństwa pokrzywdzonym i innym osobom
(świadkom), które mogą czuć się zagrożone na skutek przebywania na wolności wyżej
wymienionych skazanych. Z kolei § 5 doprecyzowuje tryb postępowania w przypadku, gdy
skazany odbywa kolejno kilka kar pozbawienia wolności.

53. Konsekwencją zmiany treści art. 168a K.k.w. jest zmiana tytułu Oddziału 13 w Rozdziale
X przez wykreślenie słowa „pokrzywdzonego”, albowiem przepis w proponowanym
brzmieniu dotyczy informowania nie tylko pokrzywdzonych, ale również Policji.
Wprowadzenie przedmiotowej regulacji nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu
państwa.


54. Zmiana w
art. 169
§ 3 i 4 K.k.w. jest zmianą dostosowawczą związaną
z projektowanym art. 3 § 1.

55. Proponuje się również wprowadzenie zmian w art. 173 K.k.w.
Projektowane przepisy art. 173 § 1 i 2 określają zakres działania kuratora sądowego,
a wprowadzone w nich zmiany mają charakter dostosowawczy, wynikający w szczególności
ze zmian dokonanych w § 2 pkt 2 oraz ze zmian zmierzających do szerszego niż dotychczas
powierzania sprawowania dozoru stowarzyszeniom, organizacjom, bądź instytucjom,
o których mowa w art. 175 § 1 K.k.w.

30
Obowiązujący art. 173 § 3 pkt 1 K.k.w. stanowi, że do zakresu działania sądowego
kuratora zawodowego należy kontrolowanie zachowania skazanego w okresie próby.
Konsekwencją tak ogólnego ujęcia obowiązków kuratora wobec skazanego poddanego próbie
jest przyjęcie, że kurator sądowy zobowiązany jest do kontrolowania skazanego bez względu
na to czy orzeczono dozór oraz czy na skazanego nałożono obowiązki.
Ratio legis obowiązującego przepisu nie znajduje uzasadnienia celowościowego.
Utrzymywanie obowiązku kontrolowania zachowania każdego skazanego, jak i sprawcy
przestępstwa, w całym okresie próby wydaje się niecelowe. Dotyczy to sytuacji zarówno, gdy
sąd nie nałożył na skazanego lub sprawcę żadnych obowiązków oraz sytuacji, gdy osoby te
wywiązały się z nałożonych na nie obowiązków.
W ocenie projektodawcy, jeżeli sąd nie nałoży na skazanego żadnych obowiązków
i nie odda go pod dozór kuratora, to oznacza, że prognoza kryminologiczna zakłada, że
wystarczającym będzie upływ okresu próby pod warunkiem nie naruszenia porządku
prawnego bez konieczności ingerowania kuratora. Jeżeli sąd w wyroku poza okresem próby
nie określił żadnych obowiązków o charakterze probacyjnym lub gdy skazany bądź sprawca
wywiązał się z obowiązków, kurator nie powinien kontrolować jego zachowania bez decyzji
sądu, który w postępowaniu wykonawczym w razie potrzeby może zarządzić zebranie
informacji o osobie skazanego lub sprawcy w drodze wywiadu środowiskowego (art. 14
§ 1 K.k.w.).
Projektowana w art. 173 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego zamiana wyrazów
„zakresu działania” na wyraz „obowiązków” ma na celu podkreślenie obligatoryjnego
charakteru czynności, o których mowa w pkt 1 – 14. Sądowy kurator zawodowy ma
obowiązek, a nie jedynie uprawnienie składania wniosków i podejmowania innych czynności
wymienionych w powołanych punktach, jeżeli tylko zaistnieją ku temu ustawowe przesłanki,
określone w przepisach Kodeksu karnego i Kodeksu karnego wykonawczego. Dotychczasowe
sformułowanie budzi wątpliwości interpretacyjne czy „zakres działania” oznacza
uprawnienie, czy też obowiązek po stronie sądowego kuratora zawodowego, szczególnie
w sytuacji, kiedy sąd nie jest zobligowany do wydania określonego orzeczenia ( np. art. 78
§ 2 K.k., art. 160 § 1 pkt 2 – 4 K.k.w.). Ponadto należy zwrócić uwagę na spójność regulacji
art. 173 § 2 pkt 13 K.k.w. w związku z art. 14 § 1 K.k.w., który przewiduje uprawnienie
organów, wykonujących orzeczenie określonych w art. 2 pkt 1 – 5 K.k.w., do zlecenia
wywiadu środowiskowego kuratorowi sądowemu.

56. Zmiana przepisu art. 14 § 1 K.k.w. zasadniczo dotyczy przedmiotowej kwestii,
a mianowicie wyznaczenia kręgu podmiotów uprawnionych do zlecania kuratorowi
przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Mając na uwadze postulaty praktyki
niezbędnym było ograniczenie podmiotów, którym przysługuje wskazane uprawnienie,

31
w celu uniknięcia w praktyce zlecania wywiadów kuratorowi w sytuacji, kiedy organ
w zakresie posiadanych możliwości jest władny poczynić samodzielnie stosowne ustalenia.
57. Po dokonaniu projektowanej zmiany nie ma wątpliwości, że sądowy kurator zawodowy
w każdym przypadku zaistnienia przesłanek ustawowych nie tylko do obligatoryjnego, ale też
fakultatywnego podjęcia warunkowo umorzonego postępowania lub zarządzenia wykonania
kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej przez sąd albo odwołania warunkowego
zwolnienia lub przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności przez sąd penitencjarny, ma
obowiązek złożenia właściwego wniosku.
Wyjątek od tejże podstawowej zasady określa projektowany § 3 art. 173 K.k.w., który
uprawnia sądowego kuratora zawodowego do odstąpienia od obowiązku złożenia wniosku,
wprowadzający jednak ograniczenia w tym zakresie. Sądowy kurator zawodowy może
odstąpić od złożenia do sądu wniosków o podjęcie postępowania warunkowo umorzonego lub
o zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej oraz
o wykonanie kary zastępczej, wniosków o odroczenie wykonania kary lub o odwołanie
odroczenia, albo złożenia do sądu penitencjarnego wniosków o przerwę wykonania kary lub
jej odwołanie oraz o warunkowe zwolnienie lub jego odwołanie, jednakże tylko w razie
zaistnienia chociażby jednej z okoliczności wymienionej odpowiednio w art. 68 § 2, art. 75
§ 2 K.k., art.156 § 1 i 2 lub art. 160 § 1 pkt 2 – 4 K.k.w., skutkującej wydaniem przez sąd lub
sąd penitencjarny określonego w tych przepisach orzeczenia o charakterze fakultatywnym.
Jednocześnie konieczne jest spełnienie drugiej przesłanki, a mianowicie za
odstąpieniem od złożenia wniosku musi przemawiać rodzaj i stopień naruszenia
uzasadniający przypuszczenie, że pomimo odstąpienia od złożenia wniosku, cele środka
związanego z poddaniem skazanego lub sprawcy próbie zostaną osiągnięte. Wprowadzenie
wskazanych wyżej przesłanek ma przede wszystkim na celu ograniczenie nagminnego
odstępowania przez sądowego kuratora zawodowego od składania stosownych wniosków, bez
względu na rodzaj naruszenia przez skazanego lub sprawcę obowiązku (np. popełnienie
przestępstwa innego niż umyślne, za które orzeczono karę pozbawienia wolności), czy też na
stopień tego naruszenia (np. nagminne rażące naruszanie porządku prawnego, uporczywe
uchylanie się od dozoru), a więc w wypadkach, kiedy powinno nastąpić podjęcie
postępowania warunkowo umorzonego, zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności
warunkowo zawieszonej, bądź odwołanie warunkowego zwolnienia lub przerwy
w wykonaniu kary pozbawienia wolności.
Ponadto odstąpienie od złożenia wniosku nie może negatywnie wpłynąć na
prawidłowe wykonanie środka związanego z poddaniem skazanego lub sprawcy próbie oraz
stanowić przeszkody w osiągnięciu wobec niego celów wychowawczych i zapobiegawczych.
W przypadku odstąpienia od złożenia wniosku, o którym mowa wyżej, sądowy
kurator zawodowy zobligowany jest, zgodnie z projektowanym § 3, udzielić skazanemu lub

32