Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych

możliwości odliczeń od przychodu odwołuje się do „całego” art. 26 ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych.
rodki zgromadzone przez oszczędzającego po zakończeniu umowy mogą być zgodnie
z przepisami regulującymi działanie IKZE wypłacone jednorazowo lub w ratach. Wypłata
świadczenia następować będzie przez minimum 10 lat, chyba że okres oszczędzania
w ramach IKZE był krótszy (jednak nie mniej niż 5 lat). W takim przypadku wypłata
środków będzie mogła być pobierana przez okres równy okresowi oszczędzania.
Opodatkowanie jednorazowej wypłaty sprzyja obniżeniu jej opłacalności, co jest zgodne
z intencją ustawodawcy, aby gromadzone dodatkowo środki przeznaczone były na zakup
świadczenia emerytalnego.
W przypadku wypłaty jednorazowej oszczędzający wykaże kwotę wypłaty z IKZE – na
podstawie informacji otrzymanej z instytucji dokonującej wypłaty – w zeznaniu składanym za
rok, w którym tę wypłatę otrzymał. Natomiast przy wypłacie w ratach podatek będzie
pobierany w formie zaliczek przez płatnika (instytucję wypłacającą).
Realizacją tych założeń są zaproponowane zmiany w art. 35 ustawy PIT regulujące obowiązki
sporządzenia rocznej informacji (w przypadku jednorazowej wypłaty) i obowiązki płatnika
w odniesieniu do wypłat cyklicznych.
Pozostałe zmiany zawarte w projekcie mają charakter „techniczny”, polegający na zastąpieniu
użytych w ustawie wyrazów „indywidualne konto emerytalne” (w różnych odmianach)
zaproponowanym w słowniczku (art. 5a pkt 28 ustawy PIT) skrótem „IKE”.
W chwili obecnej w tzw. III filarze – dobrowolnym zabezpieczeniu emerytalnym –
funkcjonują dwie formy oszczędzania – indywidualne konta emerytalne oraz pracownicze
programy emerytalne.
Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych (Dz. U.
Nr 116, poz. 1205, z późn. zm.) prawo do wpłat na IKE przysługuje osobie, która ukończyła
16 lat. Osoba małoletnia może dokonywać wpłat na IKE tylko w roku kalendarzowym,
w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę
i w wysokości nieprzekraczającej tych dochodów.
Indywidualne konto emerytalne jest prowadzone na podstawie pisemnej umowy zawartej
przez oszczędzającego z: funduszem inwestycyjnym bądź podmiotem prowadzącym
13 
 
działalność maklerską bądź zakładem ubezpieczeń w formie umowy ubezpieczenia na życie
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, bądź bankiem. Zachętą do dodatkowego
oszczędzania na emeryturę na IKE jest zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych.
Zwolnienie podatkowe przysługujące osobie oszczędzającej na IKE ograniczone jest limitem
kwotowym.
Poniższa tabela przedstawia limity wpłat na IKE oraz wartości średnich wpłat w latach
2006 – 2010.
Rok
Limit wpłat (zł)
Wartość średniej wpłaty (zł)
2006
3 521
2 199
2007
3 697
1 719
2008
4 055
1 561
2009
9 579
1 850
2010
9 579
1 971

Pomimo istnienia zachęty podatkowej w postaci zwolnienia z podatku od zysków kapitałowych,
liczba osób oszczędzających dodatkowo na swoje zabezpieczenie emerytalne na IKE nie jest
znaczna. Poniższa tabela przedstawia liczbę prowadzonych IKE w latach 2006 – 2010.


31.12.2006
31.12.2007
31.12.2008
31.12.2009
31.12.2010
Zakłady ubezpieczeń
634 577
671 894
633 665
592 973
579 090
Towarzystwa funduszy
144 322
192 206
173 776
172 532
168 664
inwestycyjnych
Podmioty prowadzące
8 156
8 782
9 985
11 732
14 564
działalność maklerską
Banki
53 208
42 520
36 406
31 982
30 148
Razem
840 263
915 492
853 832
809 219
792 466

W związku z powyższym oraz niepełnym wykorzystaniem limitów wpłat, wartość środków
zgromadzonych na IKE przedstawia się jak w poniższej tabeli (wartość aktywów w IKE
w latach 2006 – 2010 (w tys. zł):  


31.12.2006
31.12.2007
31.12.2008
31.12.2009
31.12.2010
Zakłady ubezpieczeń
491 406
722 646
716 738
964 146
1 167 642
Towarzystwa funduszy
578 106
846 458
564 263
800 436
972 295
inwestycyjnych
Podmioty prowadzące
67 081
96 157
121 060
190 659
293 762
działalność maklerską
Banki
161 952
199 309
211 728
244 180
292 696
Razem
1 298 545
1 864 570
1 613 789
2 199 421
2 726 395


14 
 
Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych
(Dz. U. Nr 116, poz. 1207, z późn. zm.), pracodawca tworzy dla swoich pracowników
program emerytalny, będący dobrowolną formę oszczędzania, umożliwiający gromadzenie
środków na przyszłą emeryturę. Do instytucji finansowej, wskazanej w zakładowej umowie
emerytalnej, odprowadzane są środki z tytułu składki podstawowej, którą finansuje
pracodawca oraz środki z tytułu składki dodatkowej wnoszonej dodatkowo dobrowolnie przez
uczestników programu z własnych środków.
PPE mogą być prowadzone w jednej z czterech form:
− w formie pracowniczego funduszu emerytalnego,
− w formie umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu
inwestycyjnego,
− w formie umowy grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem
ubezpieczeń jako grupowe ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem
kapitałowym,
− w formie zarządzania zagranicznego.
Poniższe zestawienia przedstawiają liczbę osób, które przystąpiły do pracowniczych
programów emerytalnych oraz wartość środków zgromadzonych w PPE.

Liczba uczestników PPE w latach 2006 – 2009

31.12.2006
31.12.2007
31.12.2008 31.12.2009
Umowa grupowego ubezpieczenia na życie
119 169
133 895
130 221
133 989
pracowników z zakładem ubezpieczeń w
formie grupowego ubezpieczenia na życie z
ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym
Umowa o wnoszenie przez pracodawcę
101 597
118 168
135 573
141 199
składek pracowników do funduszu
inwestycyjnego
Pracowniczy fundusz emerytalny
60 729
60 058
59 215
58 356
Razem PPE
281 495
312 121
325 009
333 544


Aktywa PPE w latach 2006 – 2009

31.12.2006
31.12.2007
31.12.2008
31.12.2009
Umowa grupowego ubezpieczenia na życie
pracowników z zakładem ubezpieczeń w 803 840 178 1 202 930 767 999 683 841 1 435 157 744
formie grupowego ubezpieczenia na życie z
ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym
Umowa o wnoszenie przez pracodawcę
składek pracowników do funduszu
1 132 554 330 1 554 002 287 1 572 306 698 2 230 324 559
inwestycyjnego
Pracowniczy fundusz emerytalny
856 766 909 1 049 503 001 1 035 745 265 1 332 753 982
Razem PPE
2 793 161 419 3 806 436 056 3 607 735 805 4 998 236 286

15 
 
Powyżej przedstawione dane dotyczące zarówno liczby uczestników, jak i środków
zgromadzonych w ramach III filara dobrowolnego zabezpieczenia emerytalnego pokazują, iż
dotychczasowe rozwiązania i zachęty dotyczące gromadzenia dodatkowych środków na
przyszłą emeryturę nie są wystarczająco efektywne.

Mając to na uwadze, uzasadnione jest wprowadzenie nowego rozwiązania, które jeszcze
skuteczniej powinno zachęcić obecnie pracujących do dodatkowego, indywidualnego
gromadzenia oszczędności, które pozwolą zachować osobom przechodzącym na emeryturę
satysfakcjonujący dla nich poziom życia po uzyskaniu uprawnień emerytalnych.
Zmiany w ustawie o indywidualnych kontach emerytalnych
W ramach projektowanych zmian w ustawie o indywidualnych kontach emerytalnych
proponuje się zmianę polegającą na wprowadzeniu możliwości gromadzenia oszczędności na
IKE – obok ustanowionych w obowiązującej ustawie: wyodrębnionego zapisu w rejestrze
uczestników funduszu inwestycyjnego, wyodrębnionego rachunku w podmiocie
prowadzącym działalność maklerską, wyodrębnionego rachunku w ubezpieczeniowym
funduszu kapitałowym, wyodrębnionego rachunku bankowego – również w wyodrębnionym
dobrowolnym funduszu emerytalnym prowadzonym przez powszechne towarzystwo
emerytalne (PTE).

Podstawowym założeniem projektowanych zmian jest możliwość zakładania przez
oszczędzających indywidualnych kont zabezpieczenia emerytalnego (IKZE) oraz przyjęcie,
że wpłaty na IKZE będą odliczane od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od
osób fizycznych. Kwota wpłat na IKZE zostaje ustalona w wysokości 4 % podstawy wymiaru
składki na ubezpieczenie emerytalne ustalonej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (nie więcej niż 4 % kwoty
ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe na
podstawie ustawy o systemie emerytalnym, tj. 30-krotności przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w gospodarce).
Jednocześnie dla osób, których podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne jest
niska, a osoby te chciałyby dokonywać większych wpłat na IKZE, zawarto rozwiązanie, iż
w przypadku, gdy kwota nie przekracza 4 % równowartości 12-krotności minimalnego
wynagrodzenia za pracę, oszczędzający może dokonać w roku kalendarzowym wpłaty na
16 
 
IKZE do wysokości 4 % równowartości 12-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę
w poprzednim roku kalendarzowym.
Projekt przewiduje, przez odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących IKE, że IKZE
może być prowadzone przez zawarcie umowy z:
1) funduszem inwestycyjnym albo
2) podmiotem prowadzącym działalność maklerską o świadczenie usług polegających na
wykonywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych i prowadzenie
rachunku papierów wartościowych oraz rachunku pieniężnego, albo
3) zakładem ubezpieczeń – ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem
kapitałowym, albo
4) bankiem o prowadzenie rachunku bankowego. Warto zaznaczyć, że z uwagi na
długookresowy charakter lokowania środków w ramach IKZE, ta forma oszczędności
emerytalnych będzie pozytywnie oddziaływać na stabilność systemu bankowego.
Dodatkowo wprowadzona została możliwość gromadzenia środków na IKZE przez zawarcie
umowy z dobrowolnym funduszem emerytalnym prowadzonym przez powszechne
towarzystwo emerytalne (PTE) i dokonywanie wpłat do tego dobrowolnego funduszu
prowadzonego przez dane PTE. Oszczędzający będzie mógł zawrzeć umowę o prowadzenie
IKZE w ramach dobrowolnego funduszu emerytalnego prowadzonego przez wybrane przez
siebie PTE, zgodnie z przepisami ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych.
Wpłat na IKZE będą mogły dokonywać osoby fizyczne, które ukończyły 16 lat. Dla
małoletnich oszczędzających na IKE zostało wprowadzone ograniczenie źródła dokonywania
wpłat do przypadku osiągania dochodów z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę.
Ustawa wprowadza możliwość dokonywania wypłaty transferowej środków zgromadzonych
na IKZE przez ich przeniesienie do innej instytucji finansowej prowadzącej IKZE
oszczędzającego.
Wszystkie IKZE (tak jak ma to miejsce w przypadku IKE), jak również operacje dokonywane
na tych kontach, będą specjalnie oznakowane przez instytucje je prowadzące. Odrębne
oznakowanie IKZE ma przede wszystkim uniemożliwić zakładanie kilku IKZE przez tę samą
osobę, jak również uniemożliwić dokonywanie wpłat na IKZE powyżej limitu określonego
w ustawie.
17