Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz o zmianie niektórych innych ustaw

1) przygotowanie i przedłożenie urzędowi dozoru kompleksowego wniosku, który
wykazuje, że bezpieczeństwu jądrowemu nadano należyty priorytet, co oznacza,
że poziom bezpieczeństwa jest tak wysoki, jak to jest rozsądnie osiągalne, i będzie
utrzymywany przez cały okres istnienia obiektu jądrowego;
2) wypełnianie odpowiedzialności za bezpieczeństwo obiektu jądrowego do czasu
jego zwolnienia przez urząd dozoru z kontroli dozorowej.
W art. 35 ust. 3 ustawy – Prawo atomowe w brzmieniu ustalonym projektowaną
ustawą proponuje się rozszerzyć zakres wymagań, jakie powinni spełniać inni uczestnicy
procesu inwestycyjnego niezależnie od obowiązków kierownika jednostki organizacyjnej
w procesie budowy obiektu jądrowego o obowiązek spełniania wymagań zabezpieczeń
materiałów jądrowych, obok spełniania wymagań bezpieczeństwa jądrowego, ochrony
radiologicznej
i ochrony fizycznej. Zapewni to spójność z postanowieniami art. 35 ust. 1 ustawy – Prawo
atomowe.
Projektowany art. 35 ust. 4 ustawy – Prawo atomowe zawiera zmodyfikowane
postanowienia umieszczone w art. 35 ust. 3 tej ustawy w dotychczasowym brzmieniu.
Obecnie obowiązek stosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych, które w świetle
osiągnięć nauki i techniki są niezbędne do tego, aby narażenie na promieniowanie jonizujące
osób przebywających w obiekcie lub innych osób i skażenie środowiska było możliwie
jak najmniejsze przy rozsądnym uwzględnieniu czynników ekonomicznych oraz społecznych
i nie przekraczało dawek granicznych określonych w odrębnych przepisach ma zastosowanie
w procesie projektowania, budowy, rozruchu i eksploatacji obiektu jądrowego. Proponuje się
sformułować inaczej cel jego wprowadzenia, wiążąc go z zasadą optymalizacji wyrażoną
w art. 9 ust. 1 ustawy – Prawo atomowe, która kładzie nacisk na zminimalizowanie liczby
osób narażonych na otrzymanie dużych dawek promieniowania jonizującego. Proponowana
zmiana doprowadzi także do stosowania zasady wyrażonej w nowym art. 35 ust. 4 ustawy –
Prawo atomowe na wszystkich etapach funkcjonowania obiektu jądrowego, również
w procesie jego lokalizacji, napraw i modernizacji oraz likwidacji.
32.
Art. 1 pkt 12 projektu.
Zgodnie z art. 8 dyrektywy Rady 2009/71/Euratom Rzeczpospolita Polska powinna
zapewnić, aby informacje związane z regulacją bezpieczeństwa jądrowego, w tym dotyczące
zakresu kompetencji dozoru jądrowego, były publicznie udostępniane pracownikom
i ludności.
37 

W związku z tym proponuje się określić w projektowanym art. 35a ustawy – Prawo
atomowe zasadę, iż każdy ma prawo do uzyskania od kierownika jednostki organizacyjnej
wykonującej działalność polegającą na rozruchu, eksploatacji lub likwidacji obiektu
jądrowego pisemnej informacji o stanie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej
obiektu jądrowego, jego wpływie na zdrowie ludzi i na środowisko naturalne oraz o wielkości
i składzie izotopowym uwolnień substancji promieniotwórczych z obiektu jądrowego
do środowiska (ust. 1). Informacje dotyczące wymienionych spraw kierownik jednostki
organizacyjnej powinien umieszczać na stronie internetowej jednostki co najmniej
raz na 12 miesięcy (ust. 2). Ponadto powinien on także niezwłocznie informować Prezesa
PAA, władze gminy, na której terenie jest zlokalizowany obiekt jądrowy, a także gmin
sąsiednich o zdarzeniach w obiekcie jądrowym mogących spowodować lub powodujących
powstanie zagrożenia oraz zamieszczać na stronie internetowej jednostki organizacyjnej
informacje o zaistniałych w okresie poprzednich 12 miesięcy zdarzeniach w obiekcie
jądrowym powodujących powstanie zagrożenia. Powyższe informacje kierownik takiej
jednostki również powinien przekazywać Prezesowi PAA (ust. 3 i 4).
Proponuje się ponadto, aby Prezes PAA udostępniał na zasadach określonych
w przepisach o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa
w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko informacje o stanie
bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej obiektów jądrowych, ich wpływie
na zdrowie ludzi i na środowisko naturalne oraz o wielkości i składzie izotopowym uwolnień
substancji promieniotwórczych z obiektów jądrowych do środowiska, informacje
o zdarzeniach w obiekcie jądrowym powodujących powstanie zagrożenia, a także informacje
o wydanych zezwoleniach dotyczących obiektów jądrowych oraz coroczne oceny stanu
bezpieczeństwa nadzorowanych obiektów jądrowych (ust. 5). Nie powinny natomiast
podlegać udostępnieniu informacje dotyczące ochrony fizycznej, zabezpieczeń materiałów
jądrowych, a także informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu
przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (ust. 6).
Powyższe propozycje mają na celu uczynienie kwestii bezpieczeństwa obiektów
jądrowych przejrzystymi dla społeczeństwa. Na obowiązek zapewnienia takiej przejrzystości
zwraca uwagę w pkt 2.18 dokument „Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces
licencjonowania obiektów jądrowych – projekt DS – 416”. Z kolei w pkt 2.42 tego
dokumentu MAEA wskazuje, iż przy zapewnieniu poszanowania wrażliwości zabezpieczeń i
38 
poufnych informacji komercyjnych, w
całym cyklu życia obiektu jądrowego proces
uczestnictwa społecznego, w tym udział zainteresowanych grup lokalnych, krajowych
i międzynarodowych, powinien być otwarty, przejrzysty, dobrze opisany i zrównoważony.
Urząd dozoru lub posiadacz zezwolenia powinni zapewnić łatwy dostęp do właściwych
i kompleksowych informacji dotyczących bezpieczeństwa oraz procesu licencjonowania
i licencjonowanej działalności. Informacje te powinny być zamieszczone w łatwo dostępnym
miejscu, takim jak: internet, media, itp.
Od czasu zaniechania budowy elektrowni jądrowej w arnowcu przepisy polskiego
prawa nie regulowały wyboru lokalizacji dla potrzeb obiektów jądrowych z punktu widzenia
bezpieczeństwa jądrowego. W sytuacji wznowienia prac nad programem polskiej energetyki
jądrowej oraz w świetle art. 4 ust. 1 lit. a dyrektywy Rady 2009/71/Euratom należy przyjąć
przepisy określające wymogi bezpieczeństwa jądrowego także dla tego etapu procesu
inwestycyjnego.
Projektowany art. 35b ust. 1 ustawy – Prawo atomowe stanowi zasadę, iż obiekt
jądrowy lokalizuje się na terenie, który umożliwia zapewnienie bezpieczeństwa jądrowego,
ochrony radiologicznej, ochrony fizycznej podczas rozruchu, eksploatacji i likwidacji tego
obiektu, a także przeprowadzenie sprawnego postępowania awaryjnego w przypadku
wystąpienia zdarzenia radiacyjnego.
Projektowany art. 35b ust. 2 ustawy – Prawo atomowe przewiduje, zgodnie z zasadą
spoczywania odpowiedzialności za bezpieczeństwo jądrowe obiektu jądrowego na posiadaczu
zezwolenia, wynikającą z art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 2009/71/Euratom, że inwestor obiektu
jądrowego, jako przyszły posiadacz zezwolenia, sam przeprowadza ocenę terenu
przeznaczonego pod lokalizację obiektu jądrowego. Ocena ta powinna poprzedzać wybór
lokalizacji obiektu jądrowego i powinna obejmować aspekty szczegółowo wymienione w tym
przepisie. Zakres oceny terenu przeznaczonego pod lokalizację obiektu jądrowego określono
z uwzględnieniem dziedzin istotnych dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego obiektu oraz
właściwej ochrony radiologicznej ludności i środowiska, a zatem takich, z których podlegają
ocenie czynniki określone w zależności od rodzaju lokalizacji jako niezbędne dla zapewnienia
bezpieczeństwa jądrowego i
ochrony radiologicznej w danej lokalizacji. Tematycznie
usystematyzowano je według pokrewnych dziedzin i zagadnień, opierając się na
międzynarodowych standardach udoskonalanych od wielu lat przez doświadczenia płynące
z krajów korzystających z energii jądrowej, proponowane przez Międzynarodową Agencję
Energii Atomowej w wytycznych „Ocena lokalizacji obiektów jądrowych” – MAEA NS-R-3.
39 
Zgodnie z projektowanym art. 35b ust. 3 ustawy – Prawo atomowe na podstawie
oceny terenu przeznaczonego pod lokalizację obiektu jądrowego inwestor powinien
opracowywać raport lokalizacyjny, którego szczegółową zawartość określi rozporządzenie
wykonawcze. Raport lokalizacyjny będzie podlegać ocenie przez Prezesa PAA w toku
postępowania o wydanie zezwolenia na budowę obiektu jądrowego. Odpowiednia analiza
terenu przeznaczonego pod budowę obiektu jądrowego jest niezwykle istotna z punktu
widzenia zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego obiektu przez cały okres jego
funkcjonowania.
33.
Art. 1 pkt 13 projektu.
Projektowany art. 36a ustawy – Prawo atomowe wprowadza możliwość wystąpienia
inwestora obiektu jądrowego do Prezesa PAA z wnioskiem o wydanie wyprzedzającej opinii
odnośnie planowanej lokalizacji obiektu jądrowego. Wniosek ten, do którego będzie
dołączany raport lokalizacyjny powinien zawierać wymienione w ust. 2 tego artykułu dane
niezbędne do zidentyfikowania inwestora, rodzaju obiektu jądrowego, którego dotyczy
wniosek oraz terenu, na którym ma on być zlokalizowany. Projektowane przepisy dotyczące
oceny lokalizacji obiektu jądrowego z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej są zgodne z zaleceniami MAEA wynikającymi z pkt 3.2 i n. dokumentu
„Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania obiektów jądrowych – projekt DS
– 416”.
Wprowadzenie w projektowanym art. 36a ust. 4 dłuższego niż wynikający z Kodeksu
postępowania administracyjnego terminu na wydanie przez Prezesa PAA opinii
w przedmiocie wyrażenia zgody jest uzasadnione ze względu na specyficzną tematykę, jaką
jest bezpieczeństwo jądrowe i ochrona radiologiczna obiektów jądrowych i związaną z tym
czasochłonność wydawania takiej opinii. Proponuje się, aby ten termin wynosił 3 miesiące
od dnia złożenia wniosku. Za wydanie wyprzedzającej opinii lokalizacyjnej dotyczącej
elektrowni jądrowej planuje się pobierać od wnioskodawcy opłatę w wysokości 198 000 zł.
Opłata ta, wpłacana na rachunek PAA, będzie stanowić dochód budżetu państwa. Wysokość
opłaty uwzględnia szacowane koszty wydania takiej opinii.
W projekcie i procesie budowy obiektu jądrowego, zgodnie z projektowanym art. 36b
ustawą ustawy – Prawo atomowe, nie będą mogły być stosowane rozwiązania i technologie,
które nie zostały sprawdzone w praktyce, w obiektach jądrowych lub za pomocą prób, badań
oraz analiz. Powyższe wymaganie jest zgodne z postanowieniami art. 18 Konwencji
bezpieczeństwa jądrowego. Dla uzyskania odpowiedniego stopnia pewności bezpieczeństwa
40 
jądrowego w elektrowniach jądrowych, przewiduje się nowelizację ustawy z dnia
21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122, poz. 1321, z późn. zm.), zwanej
dalej „ustawą o dozorze technicznym”, i włączenie Urzędu Dozoru Technicznego jako
jednostki wyspecjalizowanej w sprawach określonych przepisami o dozorze technicznym,
tj. projektowania, wytwarzania, eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń technicznych.
Dzięki takim rozwiązaniom będzie można osiągać bezpieczeństwo podczas budowy
oraz przyszłej eksploatacji obiektów jądrowych wskutek stosowania sprawdzonych metod
i procedur kontroli związanych z projektowaniem i budową takich obiektów. Projekt obiektu
jądrowego powinien zawierać rozwiązania, które umożliwiają pewną, stabilną, łatwą
i bezpieczną w zarządzaniu eksploatację obiektu jądrowego, ze szczególnym uwzględnieniem
czynników związanych ze współdziałaniem człowieka i eksploatowanych systemów oraz
elementów wyposażenia, w tym urządzeń technicznych (powyższe wymaganie jest zgodne
z art. 18 Konwencji bezpieczeństwa jądrowego).
Zgodnie z projektowanym art. 36c ustawy – Prawo atomowe projekt obiektu
jądrowego powinien uwzględniać konieczność zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego,
ochrony radiologicznej i ochrony fizycznej podczas budowy, rozruchu, eksploatacji, w tym
napraw i modernizacji, a także likwidacji tego obiektu oraz możliwość przeprowadzenia
sprawnego postępowania awaryjnego w przypadku wystąpienia zdarzenia radiacyjnego.
Powinien także uwzględniać sekwencję poziomów bezpieczeństwa zapewniających
zapobieganie powstawaniu odchyleń od warunków normalnej eksploatacji, przewidywanych
zdarzeń eksploatacyjnych, awarii przewidzianych w
założeniach projektowych
i wykraczających poza te założenia ciężkich awarii, a jeżeli nie uda się zapobiec
tym
odchyleniom, zdarzeniom czy awariom – kontrolowanie ich oraz minimalizację
radiologicznych skutków awarii.
Wymagania odnośnie projektu obiektu jądrowego, zamieszczone w projektowanym
art. 36c ust. 1 i 2 ustawy – Prawo atomowe dotyczą tak zwanej „obrony w głąb”. Zasadą
obrony w głąb jest zapewnienie kompensacji możliwych awarii urządzeń i błędów ludzkich.
Przy tworzeniu systemu obrony w głąb uznaje się, że nie można w pełni ufać żadnemu
pojedynczemu elementowi wynikającemu z projektu, konserwacji lub eksploatacji elektrowni
jądrowej. Obrona w głąb zapewnia rezerwowanie układów z „aktywnymi” systemami
bezpieczeństwa, tak by w razie uszkodzenia jednego podukładu istniały inne, mogące
wypełnić potrzebne funkcje bezpieczeństwa.
W projektowanym art. 36c ust. 3 ustawy – Prawo atomowe zamieszczono delegację
41