Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo atomowe oraz o zmianie niektórych innych ustaw

dla Rady Ministrów do określenia wymagań bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej, jakie ma uwzględniać projekt obiektu jądrowego. Są to zagadnienia
o charakterze technicznym, niewymagające uregulowania ustawowego.
Zamieszczenie w projektowanym art. 36c ust. 4 ustawy – Prawo atomowe wymagań
dotyczących sposobu projektowania, budowania i eksploatowania systemów
teleinformatycznych będących elementami teleinformatycznej infrastruktury krytycznej
przeznaczonej do nadzoru przebiegu procesu technologicznego lub produkcyjnego
w obiektach jądrowych ma na celu zapewnienie ich ochrony przed dostępem osób
nieuprawnionych, mogących wykorzystać te sieci w sposób zagrażający nie tylko
bezpieczeństwu jądrowemu obiektu jądrowego, ale także całego kraju – w szczególności
dokonując ataków terrorystycznych i cyberterrorystycznych. Wskazanie Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego jako podmiotu akredytującego te systemy i sieci pozwoli
na objęcie infrastruktury krytycznej obiektów jądrowych nadzorem wyspecjalizowanej służby
właściwej w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi.
Projektowany art. 36d ustawy – Prawo atomowe nakłada na inwestora obowiązki
związane z przeprowadzaniem i weryfikacją, przed wystąpieniem do Prezesa PAA
z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budowę obiektu jądrowego, analiz bezpieczeństwa
w zakresie bezpieczeństwa jądrowego oraz sporządzaniem na ich podstawie wstępnego
raportu bezpieczeństwa. Otrzymanie tego raportu wraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia
na budowę obiektu jądrowego pozwoli Prezesowi PAA na przeprowadzenie weryfikacji
analiz przedstawionych we wstępnym raporcie bezpieczeństwa w celu stwierdzenia,
czy inwestor właściwie ocenił bezpieczeństwo i w sposób dostateczny wykazał, że spełnione
są wszystkie prawne wymagania. Wymagania odnośnie wspomnianych analiz bezpieczeństwa
oraz zawartość wstępnego raportu bezpieczeństwa postanowiono pozostawić do określenia
w rozporządzeniu Rady Ministrów, ze względu na techniczny charakter tych kwestii.
Powyższe zasady wynikają z art. 18 Konwencji Bezpieczeństwa Jądrowego, która
ustanowiła szeroko przyjęte w świecie standardy bezpieczeństwa obiektów jądrowych oraz
z postanowień normy bezpieczeństwa Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej
dotyczącej wymogów dla etapu projektowania elektrowni jądrowych „Bezpieczeństwo
elektrowni jądrowych: projektowanie – wymogi MAEA Nr NS-R-1”. Wynikają one także
z pkt 3.22 – 3.24 dokumentu „Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania
obiektów jądrowych – projekt DS – 416”.
W projektowanym art. 36e ustawy – Prawo atomowe wyrażono zasadę, zgodnie
42 
z którą obiekt jądrowy powinien być budowany w sposób zapewniający bezpieczeństwo
jądrowe oraz ochronę radiologiczną pracowników i ludności, zgodnie z zezwoleniem
wydanym przez Prezesa PAA oraz z wdrożonym przez inwestora zintegrowanym systemem
zarządzania spełniającym wymagania określone w ustawie – Prawo atomowe (projektowany
art. 36k ustawy – Prawo atomowe). Przepis ten wynika z postanowień art. 6 ust. 4 Dyrektywy
2009/71/Euratom.
W projektowanym art. 36f ust. 1 ustawy – Prawo atomowe zrezygnowano
z
wymieniania organu, który tworzy wokół obiektu jądrowego obszar ograniczonego
użytkowania, odsyłając w tym zakresie do przepisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. –
Prawo ochrony środowiska. Pozwoli to uniknąć ewentualnej konieczności nowelizacji ustawy
– Prawo atomowe w przypadku zmiany organu właściwego w tej sprawie.
W rozporządzeniu Ministra rodowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie
szczegółowych zasad tworzenia obszaru ograniczonego użytkowania wokół obiektu
jądrowego ze wskazaniem ograniczeń w jego użytkowaniu określono dodatkowe wskazówki
odnośnie utworzenia tego obszaru oraz ograniczenia w wykonywaniu prawa własności
do nieruchomości znajdujących się na obszarze ograniczonego użytkowania. Z uwagi na fakt,
iż powyższe kwestie stanowią materię wymagającą regulacji przepisami rangi ustawowej
proponuje się uregulować kwestię tworzenia obszaru ograniczonego użytkowania wokół
obiektu jądrowego w ustawie – Prawo atomowe.
Proponuje się zatem ustanowić w ustawie – Prawo atomowe nie tylko obowiązek
utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania wokół obiektu jądrowego, ale też wskazać,
że kryterium tworzenia tego obszaru stanowi wielkość rocznej dawki skutecznej (efektywnej)
od wszystkich źródeł narażenia, w zależności od występowania normalnej eksploatacji,
przewidywanych stanów eksploatacyjnych, czy też awarii bez stopienia rdzenia reaktora
(projektowany art. 36f ust. 2 ustawy – Prawo atomowe). Ponadto ustawa określi, jakie dane
i informacje uwzględnia się przy szacowaniu tej dawki (projektowany art. 36f ust. 3 ustawy –
Prawo atomowe). Te przepisy stanowią powtórzenie postanowień wyżej wymienionego
rozporządzenia Ministra rodowiska z drobnymi modyfikacjami.
Prezes PAA, jako organ właściwy w sprawach nadzoru nad bezpieczeństwem
obiektów jądrowych powinien mieć możliwość wypowiedzenia się w kwestii utworzenia
obszaru ograniczonego użytkowania. W związku z tym w projektowanym art. 36f ust. 4
ustawy – Prawo atomowe postanowiono, że określenie granic tego obszaru wymaga
uzyskania pozytywnej opinii Prezesa PAA.
43 

Projektowany art. 36g ustawy – Prawo atomowe przewiduje otwarty katalog
ograniczeń w zakresie przeznaczania terenu, wymagań technicznych dotyczących budynków
oraz sposobu korzystania z terenu, jakie mogą być określone dla obszaru ograniczonego
użytkowania wokół obiektu jądrowego na podstawie wyników postępowania w sprawie oceny
oddziaływania na środowisko lub analizy porealizacyjnej albo przeglądu ekologicznego
(art. 135 ust. 3a ustawy – Prawo ochrony środowiska). Jest to wskazówka dla organu
określającego te ograniczenia, ale także dla organów przeprowadzających wspomniane
postępowania. Również w tym przypadku uznano, że Prezes PAA, jako organ właściwy
w sprawach bezpieczeństwa jądrowego, powinien wyrazić pozytywną opinię w tej sprawie.
Utworzenie obszaru ograniczonego użytkowania ma na celu nie tylko ochronę społeczeństwa
przed skutkami ewentualnych awarii w obiekcie jądrowym, ale też możliwość zapewnienia
sprawnego postępowania awaryjnego w razie wystąpienia takich awarii, a przede wszystkim
ochronę obiektu jądrowego, zwłaszcza elektrowni jądrowej, przed niekorzystnymi
czynnikami zewnętrznymi znajdującymi się w bliskim sąsiedztwie obiektu jądrowego
mogącymi zagrażać bezpieczeństwu obiektu jądrowego (np. przed zbudowaniem
i uruchomieniem w sąsiedztwie obiektu jądrowego zakładu produkującego materiały
wybuchowe). W dokumencie „Normy Bezpieczeństwa MAEA – Proces licencjonowania
obiektów jądrowych – projekt DS – 416” Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej
wskazuje w pkt 3.10, iż przez cały czas istnienia obiektu jądrowego należy kontrolować
sposób wykorzystania gruntów wokół granicy obiektu pod kątem działalności lub zmian,
które mogą wpływać na bezpieczeństwo.
Projektowany art. 36h ustawy – Prawo atomowe przewiduje konieczność ponownego
ustalenia obszaru ograniczonego użytkowania w przypadku zmiany danych lub informacji
uwzględnianych przy szacowaniu dawki skutecznej (efektywnej). W takiej sytuacji dawka
zwykle ulega zmianie, co powoduje konieczność dostosowania granic obszaru ograniczonego
użytkowania.
W projektowanym art. 36i ustawy – Prawo atomowe wprowadza się zakaz wkraczania
na obszar ograniczonego użytkowania osób niebiorących udziału w działaniach mających
na celu likwidację zagrożenia lub usunięcie skutków zdarzenia radiacyjnego, którego zasięg
skutków może przekroczyć granice terenu obiektu jądrowego. Jest to powodowane zarówno
względami ochrony ludności przed skutkami promieniowania jonizującego, jak również
potrzebą sprawnego przeprowadzenia wymienionych w tym przepisie działań.
44 

W projektowanym art. 36j ustawy – Prawo atomowe proponuje się, aby dla każdego
systemu oraz elementu konstrukcji i wyposażenia obiektu jądrowego mającego istotne
znaczenie z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej,
w tym dla oprogramowania sterowania i kontroli, określana była klasa bezpieczeństwa,
w zależności od stopnia w jakim te systemy oraz elementy wpływają na bezpieczeństwo
jądrowe i ochronę radiologiczną obiektu jądrowego. Uznano, iż nie ma konieczności
umieszczania w ustawie – Prawo atomowe podziału na poszczególne klasy bezpieczeństwa,
tym bardziej, iż podział ten zależy także od zastosowanej technologii obiektu jądrowego.
Za wystarczające uznano określenie wytycznych dokonywania klasyfikacji systemów oraz
elementów konstrukcji i wyposażenia obiektu jądrowego. Klasyfikacja powinna szczególnie
być oparta na metodach deterministycznych, uzupełnionych tam gdzie to ma zastosowanie,
metodami probabilistycznymi i inżynierskim osądem, biorąc pod uwagę w szczególności
czynniki wymienione w projektowanym art. 36j ust. 2 ustawy – Prawo atomowe.
Dokumentacja zawierająca opisaną powyżej klasyfikację bezpieczeństwa systemów
oraz elementów konstrukcji i wyposażenia obiektu jądrowego powinna obejmować
w szczególności dokumenty wymienione w projektowanym art. 36j ust. 3 ustawy – Prawo
atomowe. Zgodnie z tym przepisem dokumentacja ta powinna być przedkładana
do zatwierdzenia Prezesowi PAA wraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia na budowę
obiektu jądrowego.
Konieczność wprowadzenia klasyfikacji systemów oraz elementów konstrukcji
i wyposażenia obiektów jądrowych, z punktu widzenia ich znaczenia dla bezpieczeństwa
jądrowego, wynika z ogólnoświatowej praktyki w tej dziedzinie. Znalazło to odzwierciedlenie
m.in. w
opublikowanych przez WENRA referencyjnych poziomach bezpieczeństwa.
Wprowadzenie takiej klasyfikacji pozwala na optymalizację działań zmierzających
do zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego poprzez dobieranie odpowiednich środków
w zależności od znaczenia danego elementu obiektu jądrowego z punktu widzenia
bezpieczeństwa.
Ustanowienie w projektowanym art. 36k ustawy – Prawo atomowe obowiązku
wdrożenia zintegrowanego systemu zarządzania w jednostce organizacyjnej wykonującej
działalność polegającą na budowie, rozruchu, eksploatacji lub likwidacji obiektu jądrowego
stanowi wypełnienie zobowiązania wynikającego z art. 6 ust. 4 dyrektywy Rady
2009/71/Euratom, zgodnie z którym istniejące ramy krajowe muszą wymagać od posiadaczy
45 
zezwoleń ustanawiania wdrażania systemów zarządzania dających należyte pierwszeństwo
bezpieczeństwu jądrowemu. Proponuje się zatem, aby zintegrowany system zarządzania
był opisywany w dokumentacji obejmującej elementy wymienione w projektowanym art. 36k
ust. 2 ustawy – Prawo atomowe. Dokumenty te będą opisywać wszystkie elementy
zintegrowanego systemu zarządzania, o których wspomina definicja zamieszczona
w projektowanym art. 3 pkt 55a ustawy – Prawo atomowe.
W celu zapewnienia możliwości regularnej weryfikacji zintegrowanego systemu
zarządzania przez właściwy organ regulacyjny, co także wynika z art. 6 ust. 4 dyrektywy
Rady 2009/71/Euratom, dokumentacja opisująca ten system powinna być przedkładana
do zatwierdzenia Prezesowi PAA wraz z wnioskiem o wydanie zezwolenia na wykonywanie
działalności polegającej na budowie, rozruchu, eksploatacji lub likwidacji obiektu jądrowego.
Posiadanie przez jednostkę wykonującą działalność polegającą na budowie, eksploatacji
lub likwidacji obiektu jądrowego wdrożonego zintegrowanego systemu zarządzania jest
jednym z referencyjnych poziomów bezpieczeństwa opublikowanych przez WENRA.
Wymaganie posiadania odpowiednich systemów jakości prowadzonych prac
określone w projektowanym art. 36k ust. 4 ustawy – Prawo atomowe, wprowadzono
ze względu na to, że systemami zarządzania powinny być objęte nie tylko działania
bezpośrednio podejmowane przez posiadacza zezwolenia, ale także istotne z punktu widzenia
bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej działania, podejmowane przez
wykonawców oraz dostawców systemów oraz elementów konstrukcji i wyposażenia obiektu
jądrowego, a także wykonawców prac wykonywanych przy budowie i wyposażeniu obiektu
jądrowego. Działania te mają bowiem istotny wpływ na funkcjonowanie obiektu jądrowego
i jego poszczególnych elementów.
34.
Art. 1 pkt 14 projektu.
W projektowanym art. 37 ustawy – Prawo atomowe wyposażono organy dozoru
jądrowego w uprawnienia kontrolne w celu zapewnienia zgodności prac prowadzonych
w procesie budowy obiektu jądrowego z zezwoleniem na budowę. Kontrola ta będzie
obejmować wykonawców oraz dostawców systemów oraz elementów konstrukcji
i wyposażenia obiektu jądrowego, a także wykonawców prac wykonywanych przy budowie,
wyposażeniu i likwidacji obiektu jądrowego w zakresie systemów, elementów i prac istotnych
z punktu widzenia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej oraz bezpiecznego
funkcjonowania urządzeń technicznych. Kontrola ta powinna polegać na sprawdzaniu
wybranych systemów oraz elementów konstrukcji i wyposażenia obiektu jądrowego,
46