Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych

Warszawa, 28 marca 2011 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-7(4)/11

Pan

Grzegorz
Schetyna
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
senackiego projektu ustawy


-
o zmianie ustawy o świadczeniach
rodzinnych (druk nr 3795).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Pracy
i Polityki Społecznej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.



(-) Donald Tusk




Stanowisko Rządu wobec senackiego projektu ustawy
o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych
(druk 3795)



Przedłożony senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych
(druk nr 3795) zakłada przyznanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w przypadku gdy
osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim.
Zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r.
o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992, z późn. zm.) świadczenie
pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku
małżeńskim.
W dniu 1 czerwca 2010 r., w sprawie o sygn. akt S 1/10, Trybunał Konstytucyjny
wydał postanowienie, w którym przedstawił Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej uwagi
dotyczące niezbędności działań ustawodawczych, zmierzających do zapewnienia spójności
zasad przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Postanowienie to zostało wydane

w związku, z postanowieniem z dnia 25 maja 2010 r., sygn. P 38/09, w którym Trybunał
Konstytucyjny umorzył postępowanie w sprawie zbadania zgodności art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a
ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych z art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1
Konstytucji, w zakresie, w jakim świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoby
wymagające opieki pozostają w związku małżeńskim, w sytuacji, gdy oboje małżonkowie
legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Bezpośrednią przyczyną
umorzenia postępowania było niespełnienie przez pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Bydgoszczy wymagań formalnych wynikających z art. 193 Konstytucji
oraz ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643,
z późn. zm.), a w szczególności niewykorzystanie przez sąd pytający możliwości
samodzielnego usunięcia wątpliwości konstytucyjnych.
Proponowana w projekcie ustawy zmiana dotychczasowego brzmienia art. 17 ust. 5
pkt 2 lit. a skutkowałaby tym, że prawo do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne zyskają
nie tylko zstępni opiekujący się jednym albo też dwojgiem niepełnosprawnych małżonków,
lecz również niepracujący mąż czy żona, którzy deklarują niepodejmowanie zatrudnienia
1




bądź innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad swoim małżonkiem,
legitymującym się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Prawo do świadczenia związanego z opieką przysługiwałoby im niezależnie
od wysokości dochodu osiąganego przez niepełnosprawnego małżonka. W tej sytuacji, należy
zwrócić uwagę na następujące kwestie:
Uchwalona w 2003 roku ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach
rodzinnych określała prawo rodziców do świadczeń na dzieci, w tym także do świadczeń
opiekuńczych w przypadku wychowywania dzieci niepełnosprawnych. Wyjątek stanowi
zasiłek pielęgnacyjny, który jest świadczeniem osobistym osoby niepełnosprawnej.
W wyroku z dnia 18 lipca 2008 r., w sprawie o sygn. akt P 27/07, Trybunał
Konstytucyjny orzekł, że art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach
rodzinnych, w zakresie, w jakim uniemożliwiał nabycie prawa do świadczenia
pielęgnacyjnego innym niż rodzice osobom obciążonym obowiązkiem alimentacyjnym wobec
osoby wymagającej opieki, jest niezgodny z Konstytucją RP. Na skutek tego wyroku
zmieniono przedmiotową ustawę poprzez poszerzenie kręgu osób, którym przysługuje prawo
do świadczenia pielęgnacyjnego. Na podstawie zmienionych przepisów ustawy z dnia
28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych do pobierania świadczenia pielęgnacyjnego
uprawnione zostały osoby zobowiązane do alimentacji wobec osoby wymagającej opieki.
Jednocześnie od 1 stycznia 2010 r., na podstawie przepisów ustawy z dnia
19 listopada 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją wydatków
budżetowych (Dz. U. Nr 219, poz. 1706), zniesione zostało kryterium dochodowe przy
ustalaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Wprowadzenie obu tych rozwiązań
spowodowało gwałtowny wzrost liczby osób uprawnionych.
Należy również zauważyć, że ustawa z dnia 28 listopada 2003 r.

o świadczeniach rodzinnych nie zawiera żadnych mechanizmów pozwalających
zweryfikować, czy osoba ubiegająca się o świadczenie pielęgnacyjne faktycznie sprawuje
opiekę nad osobą jej wymagającą. Rozszerzenie uprawnień przy braku instrumentów
kontrolnych, może w niedalekiej przyszłości spowodować, że na wszystkie osoby
legitymujące się odpowiednią niepełnosprawnością przyznawane będzie świadczenie
pielęgnacyjne. Bez wątpienia sytuacja ta spowoduje lawinowy wzrost wydatków

na świadczenia pielęgnacyjne.
2




Koszt przyznania świadczenia pielęgnacyjnego wraz z wydatkami na składki
emerytalne, rentowe oraz zdrowotne opłacane za osoby sprawujące opiekę nad osobami
niepełnosprawnymi, pozostającymi w związku małżeńskim, według szacunków Ministerstwa
Pracy i Polityki Społecznej dotyczyć będzie ok. 66 tys. osób i wyniesie ok. 516 mln zł,
co czyni projekt niemożliwym do realizacji.
Mając na uwadze powyższe w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej podjęto prace
nad zmianą zasad przyznawania świadczeń z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w związku
z koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny. Zakładają
one m.in. przyznanie świadczenia w przypadku gdy osoba wymagająca opieki pozostaje
w związku małżeńskim, przy jednoczesnym wprowadzeniu mechanizmów mających na celu
racjonalizację zasad przyznawania tych świadczeń.
Zakłada się wprowadzenie następujących zmian w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r.
o świadczeniach rodzinnych:
- bez kryterium dochodowego proponuje się pozostawienie, jako osób uprawnionych do
świadczenia pielęgnacyjnego, wyłącznie rodziców oraz osób, które wystąpiły
o przysposobienie dziecka,
- ograniczenie prawa do świadczeń tylko do sytuacji gdy opieka jest sprawowana nad
dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie
ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby
w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz
konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego
leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo legitymującym się orzeczeniem o znacznym
stopniu niepełnosprawności
łącznie ze wskazaniem konieczności stałej
lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną
możliwością samodzielnej egzystencji. Ponadto w obydwu tych przypadkach
niepełnosprawność dziecka musiała powstać w wieku uprawniającym do świadczeń
rodzinnych.

Natomiast prawo do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu sprawowania opieki nad
osobą inną niż dziecko lub nad dzieckiem własnym, którego niepełnosprawność powstała
w wieku nieuprawniającym do świadczeń rodzinnych, proponuje się przenieść do ustawy
z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn.
zm.), stosując jednocześnie właściwe dla tej ustawy zasady (m.in. wywiad środowiskowy,
3




kryterium dochodowe). Oznacza to konieczność wprowadzenia m.in. następujących zmian
w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej:
- wprowadzenie do systemu pomocy społecznej nowego zasiłku: specjalnego zasiłku
opiekuńczego,
- specjalny
zasiłek opiekuńczy przysługiwać będzie matce, ojcu albo innej osobie,
na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny
i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny, które
do dnia wejścia w życie projektowanej ustawy były uprawnione do ubiegania się
o świadczenie pielęgnacyjne, a po zmianach to uprawnienie utracą,
- specjalny
zasiłek opiekuńczy przysługiwać będzie również w przypadku, gdy osoba
wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim,
- osobie innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu, na której ciąży obowiązek
alimentacyjny, specjalny zasiłek opiekuńczy ma przysługiwać w przypadku gdy nie
ma osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu albo gdy osoba ta nie jest w stanie
sprawować opieki,
- specjalny
zasiłek opiekuńczy przysługiwać będzie, gdy dochód na osobę w rodzinie
nie przekroczy 150% obowiązującego kryterium dochodowego,
- wysokość zasiłku ma wynosić 520 zł miesięcznie.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że w dniu 8 lutego 2011 r. Rada Ministrów
przyjęła rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy
o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, którego celem jest racjonalizacja zasad
przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, poprzez rozszerzenie negatywnych przesłanek
określania prawa do tego świadczenia. Propozycja senacka łączy się z istotnym rozszerzeniem
zakresu podmiotowego prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, bez wprowadzenia
dodatkowych mechanizmów mających na celu racjonalizację zasad jego przyznawania.
Mając na uwadze powyższe Rada Ministrów negatywnie opiniuje senacki projekt
ustawy.




4