Rządowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim

Zgodnie z art. 54 ust. 1 projektu ustawy konsument nie ponosi kosztów związanych
z odstąpieniem od umowy o kredyt konsumencki, z wyjątkiem odsetek za okres od dnia
wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu. Przepis stanowi implementację art. 14 ust. 3 lit. b
dyrektywy, zgodnie z którym konsument powinien zwrócić niezwłocznie kredytodawcy
kwotę kredytu wraz z odsetkami należnymi od dnia udostępnienia kredytu do dnia jego
zwrotu kredytodawcy według stopy procentowej określonej w umowie, z zastrzeżeniem
odmiennych regulacji odnoszących się do umów o kredyt konsumencki powiązany z umową
o nabycie rzeczy lub usługi. Zgodnie z art. 54 ust. 2 projektu ustawy konsument jest
zobowiązany zwrócić niezwłocznie kredytodawcy kwotę kredytu wraz z odsetkami, nie
później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy kredytu
konsumenckiego.
Zgodnie z art. 54 ust. 3 projektu ustawy dniem spłaty kredytu jest dzień przekazania
środków pieniężnych kredytodawcy przez konsumenta.
W przypadku odstąpienia od umowy przez konsumenta kredytodawcy nie przysługują
żadne inne opłaty, z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych przez niego na rzecz
organów administracji publicznej oraz kosztów opłat notarialnych. Przedmiotowy przepis
stanowi implementację art. 14 ust. 3 lit. b dyrektywy, który stanowi, iż w przypadku
odstąpienia od umowy, kredytodawcy nie będzie przysługiwać od konsumenta żadna inna
rekompensata, z wyjątkiem rekompensaty bezzwrotnych opłat wniesionych przez
kredytodawcę na rzecz organów administracji publicznej.

Zgodnie z art. 55 projektu ustawy, w przypadku gdy z umową o kredyt związana jest
usługa dodatkowa świadczona przez kredytodawcę lub osobę trzecią – na podstawie umowy
między tą osobą a kredytodawcą – w przypadku skorzystania przez konsumenta z prawa do
odstąpienia od umowy o kredyt – odstąpienie to jest skuteczne także wobec umowy o usługę
dodatkową. Przedmiotowy przepis stanowi implementację art. 14 ust. 4 dyrektywy.

Odnosząc się do art. 56 projektu ustawy należy wskazać, iż implementowana dyrektywa
nie reguluje kwestii wzajemnych rozliczeń miedzy kredytodawcą a sprzedawcą lub
usługodawcą w przypadku odstąpienia od umowy o kredyt wiązany. Państwo członkowskie
może przewidzieć własne regulacje w tym zakresie. Zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 2001 r.
o kredycie konsumenckim, w przypadku gdy kredytodawca spełnił swoje świadczenie,
konsument może skutecznie odstąpić od umowy tylko pod warunkiem jednoczesnego zwrotu

50
świadczenia. Jeżeli kredytodawcę i podmiot, od którego konsument nabył rzecz lub usługę,
łączy umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie rzeczy lub
usługi, zwrot świadczenia spełnionego przez kredytodawcę bezpośrednio na rzecz
sprzedawcy reguluje umowa łącząca te podmioty – art. 11 ust. 4 obecnie obowiązującej
ustawy o kredycie konsumenckim. Należy również podkreślić, iż obecnie także w przypadku
braku umowy między kredytodawcą a sprzedawcą konsument może odstąpić od umowy
kredytu, o ile zwróci jednocześnie świadczenie spełnione przez kredytodawcę na rzecz
podmiotu, od którego nabył towar lub usługę. Przepis art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 20 lipca
2001 r. o kredycie konsumenckim stał się przedmiotem postępowań Prezesa Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów, ale także postępowań w sądach powszechnych w zakresie
rozstrzygnięcia, czy bank może żądać od konsumenta zwrotu równowartości kredytu,
udzielonego na zakup towaru lub usługi, w przypadku odstąpienia konsumenta od umowy
kredytu, gdy pomiędzy kredytodawcą a podmiotem, od którego konsument nabył towar lub
usługę istnieje umowa regulująca zasady udzielania kredytu konsumenckiego na nabycie
towaru lub usługi.
Zgodnie z art. 56 projektu ustawy w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy
o kredyt wiązany, jeżeli spełnienie świadczenia przez kredytodawcę ma nastąpić na rzecz
sprzedawcy lub usługodawcy, od którego konsument nabył towar lub usługę, konsument
może odstąpić od umowy o kredyt konsumencki przez złożenie kredytodawcy lub
pośrednikowi kredytowemu oświadczenia konsumenta o odstąpieniu. Sprzedawca lub
usługodawca jest zobowiązany do zwrotu kredytodawcy spełnionego na jego rzecz
świadczenia. W celu prawidłowego poinformowania sprzedawcy lub usługodawcy, zgodnie
z art. 56 ust. 3 projektu ustawy, kredytodawca zobowiązany jest przedstawić mu kopię
oświadczenia konsumenta o odstąpieniu od umowy o kredyt wiązany. W takim przypadku
konsument niezwłocznie powinien dokonać zapłaty kredytodawcy odsetek należnych od dnia
udostępnienia kredytu do dnia dokonania spłaty kredytu przez konsumenta według stopy
procentowej określonej w umowie, nie później niż w ciągu 30 dni od złożenia oświadczenia
o odstąpieniu od umowy o kredyt konsumencki.
Zgodnie z art. 56 ust. 5 projektu ustawy w przypadku, gdy towar został wydany
konsumentowi przed upływem terminu do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki,
a konsument skorzystał z tego prawa, sprzedawca zachowuje roszczenie o zapłatę przez
konsumenta ceny, chyba że konsument niezwłocznie zwróci towar, a sprzedawca ją przyjmie.
W powyższym przypadku umowa o nabycie rzeczy wygasa.

51
Zgodnie z art. 56 ust. 5 projektu ustawy warunki dotyczące przyjęcia przez sprzedawcę
towaru określa umowa między sprzedawcą a konsumentem. W przypadku umowy
o świadczenie usług konsument powinien zwrócić usługodawcy wynagrodzenie za
świadczoną usługę. Jak się wydaje, przedmiotowa propozycja rozwiązania kwestii
wzajemnych rozliczeń pomiędzy sprzedawcą, kredytodawcą a konsumentem stanowi
kompromis między interesami każdej ze stron. Dodatkowo należy podkreślić, iż umowa
między sprzedawcą a konsumentem będzie podlegała kontroli Prezesa Urzędu Ochrony
i Konkurencji np. pod kątem występowania w niej niedozwolonych postanowień umownych,
co wydaje się stanowić dodatkową gwarancję ochrony interesów konsumentów.
Zgodnie z art. 56 ust. 5 projektu ustawy strony mogą postanowić, że wydanie towaru lub
rozpoczęcie świadczenia usługi może nastąpić po upływie terminu do odstąpienia od umowy
o kredyt konsumencki. Przyjęcie takiego rozwiązania pozwoli w istocie rzeczy uniknąć
komplikacji związanych ze zwrotem kredytodawcy świadczenia spełnionego na rzecz
sprzedawcy lub usługodawcy.
Zgodnie z art. 56 ust. 7 zakazane jest uzależnianie prawa do odstąpienia od umowy
o kredyt konsumencki od zwrotu towaru przez konsumenta. W przypadku odstąpienia
konsumenta od umowy o kredyt wiązany, jeżeli spełnienie świadczenia przez kredytodawcę
ma nastąpić na rzecz konsumenta, stosuje się przepisy art. 51 i 52 ustawy.
Zgodnie z art. 57 projektu ustawy, w przypadku gdy konsument skorzystał z przyznanego
mu na podstawie odrębnych przepisów prawa do odstąpienia od umowy na nabycie
określonego towaru lub usługi, to odstąpienie konsumenta od tej umowy jest skuteczne także
wobec umowy o kredyt wiązany. Przedmiotowa regulacja pozwala na wywołanie skutków
odstąpienia od umowy zarówno w stosunku do umowy na nabycie określonego towaru lub
usługi, jak i od umowy kredytu.
.
Zgodnie z art. 58 projektu ustawy w przypadku odstąpienia od umowy o kredyt
konsumencki zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa stosuje się przepisy
dotyczące odstąpienia zawarte w ustawie o kredycie konsumenckim. Przyjęcie takiego
rozwiązania pozwoli na ujednolicenie zasad odstępowania od umowy o kredyt konsumencki
niezależnie od sposobu jej zawarcia. Jednocześnie w przypadku gdy umowa o kredyt wiązany
została zawarta na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, do odstąpienia od tej umowy
stosuje się przepisy ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów
oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Takie

52
rozwiązanie wydaje się zapewniać spójność systemową, w tym zakresie niezależnie od tego,
w jaki sposób umowa o kredyt została zawarta.
Wprowadzenie regulacji art. 58 projektu ustawy wydaje się dodatkowo uzasadnione
faktem, iż w obecnym stanie prawnym wątpliwości budzi wzajemny stosunek przepisów
ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę
wyrządzoną przez produkt niebezpieczny do przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.
W szczególności w odniesieniu do kwestii uprawnienia do odstąpienia od umowy przez
konsumenta w tzw. czasie do namysłu, jeżeli umowa o kredyt została zawarta poza lokalem
przedsiębiorstwa, a także w odniesieniu do skutków odstąpienia od umowy o kredyt zawarty
poza lokalem przedsiębiorstwa czy też na odległość w kontekście art. 11 ust. 4 ustawy
o kredycie konsumenckim, a więc szczególnego układu faktyczno-prawnego przy umowach
powiązanych. Co prawda art. 2 oraz art. 16c ustawy o ochronie niektórych praw
konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny
określa kwestie rozliczeń w przypadku odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem
przedsiębiorstwa i umowy zawartej na odległość, jednakże powołane przepisy nie
przesądzają, kto – w razie wypłaty kredytu do rąk sprzedawcy lub usługodawcy (jeśli kredyt
przeznaczony był na sfinansowanie nabycia określonej rzeczy lub usługi) – zobowiązany jest
do zwrotu świadczenia kredytodawcy. Pojawiały się interpretacje, iż w przypadku gdy między
umową kredytu a umową przez nią finansowaną zachodzi stan powiązania, to właśnie przepis
art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim określa osobę
zobowiązaną do zwrotu świadczenia. Natomiast gdyby między umową o kredyt zawartą poza
lokalem przedsiębiorstwa a umową przez nią finansowaną nie zachodził stan powiązania, to
zarówno przesłanki odstąpienia jak i jego skutki należy oceniać na podstawie art. 2 ustawy
o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną
przez produkt niebezpieczny. Jak się wydaje, proponowane w projekcie ustawy rozwiązanie
wzajemnych relacji ustaw wydaje się rozstrzygać kwestie obecnie sporne i budzące
wątpliwości interpretacyjne w tym zakresie.

Implementowana dyrektywa w art. 15 ust. 2 stanowi, że jeżeli towary lub usługi objęte
umową o kredyt wiązany nie zostały dostarczone lub zostały dostarczone jedynie w części lub
nie są zgodne z umową dotyczącą ich dostawy, konsument ma prawo dochodzić swoich
uprawnień wobec kredytodawcy, jeżeli dochodzenie praw przysługujących konsumentowi
zgodnie z przepisami lub umową dostawy towarów lub świadczenia usług wobec dostawcy

53
nie odniosło skutku. Państwa członkowskie określają zakres i warunki, na jakich można
skorzystać z tych środków prawnych. W obecnym stanie prawnym podmiot, z którym
konsument zawarł umowę o nabycie rzeczy lub usługi oraz kredytodawca wspólnie ponoszą
ryzyko niewywiązania się z umowy przez sprzedawcę (usługodawcę) lub ryzyko wadliwości
świadczenia. Powyższe rozwiązanie uznawano wprawdzie formalnie za zgodne z art. 11
dyrektywy 87/102/EWG, jednakże było wielokrotnie krytykowane i nie zapewniało
w praktyce właściwej ochrony konsumentowi, z uwagi na fakt, iż sytuacja konsumenta
zmieniała się w zależności od tego, czy umowa pomiędzy kredytodawcą a sprzedawcą była
zawarta na wyłączność. Warto w tym miejscu przytoczyć również jedno z ostatnich orzeczeń
Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie
C-509/07 Scarpelli, mającego za przedmiot wniosek złożony przez Tribunale de Bergamo
o wydanie, na podstawie art. 234 TWE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, w którym to
orzeczeniu Trybunał stwierdził, iż wykładni art. 11 ust. 2 dyrektywy Rady 87/102/EWG
z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki należy dokonywać w ten
sposób, że istnienie umowy pomiędzy kredytodawcą a dostawcą, na podstawie której kredyt
jest przyznany wyłącznie przez kredytodawcę klientom tego dostawcy, nie stanowi
niezbędnej przesłanki do tego, aby klienci mieli prawo do podjęcia środków prawnych
przeciwko kredytodawcy w przypadku niewykonywania zobowiązań ciążących na dostawcy
celem dochodzenia swoich roszczeń. Trybunał zwrócił uwagę w szczególności na aspekt
ochrony konsumenta, który nie ma wpływu na stosunek pomiędzy dostawcą a kredytodawcą,
co w rezultacie sprawia, że konsument pozostaje „na łasce” warunków umowy, jakie zostały
wynegocjowane pomiędzy tymi dwoma przedsiębiorcami. Trybunał podkreślił, że
kredytodawcy często przedstawiają konsumentom gotowe formularze do zawarcia umowy
kredytu. W rezultacie konsument, czyli słabsza strona umowy, nie ma możliwości
wprowadzenia zmian do tekstu. Tym samym uznano, iż okoliczność uzależnienia
skorzystania z prawa od podjęcia środków prawnych względem kredytodawcy od spełnienia
przesłanki istnienia klauzuli wyłączności pomiędzy kredytodawcą a dostawcą sprzeciwiałaby
się celowi dyrektywy 87/102/EWG, jakim jest przede wszystkim ochrona konsumenta jako
słabszej strony umowy.
Biorąc pod uwagę natomiast wyrok Trybunału Sprawiedliwości, uprawnienia
konsumenta w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o nabycie
rzeczy lub usługi wobec kredytodawcy nie będą zależne od tego, czy sprzedawcę
i kredytodawcę łączy umowa na wyłączność. Jednocześnie uznano, iż zgodnie z art. 15 ust. 2

54