Rządowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim

kredytu należnych kredytodawcy z wyłączeniem kosztów ustanowienia zabezpieczenia
kredytu za okres 4 lat.
Zgodnie z art. 46 ust. 3 projektu ustawy roszczenie, o którym mowa w tym przepisie,
ulega przedawnieniu z upływem jednego roku od dnia wykonania umowy. Przyjęcie takiego
rozwiązania ustanawia odrębną regulacje w zakresie przedawnienia przedmiotowych roszczeń
w stosunku do ogólnych zasad określonych, w tym zakresie, w Kodeksie cywilnym.

Zgodnie z art. 47 projektu ustawy postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani
ograniczać uprawnień konsumenta przewidzianych w ustawie, także w razie dokonania
wyboru prawa obcego. Przez postanowienia umowne należy rozumieć wszelkie elementy
składające się na treść umowy o kredyt kształtujące prawa i obowiązki stron. Celem
projektowanego przepisu jest wyłączenie możliwości umownego ograniczenia uprawnień
konsumenta przysługujących mu z mocy przepisów projektowanej ustawy. Strony mogą
jednak ukształtować stosunek kredytowy odmiennie od treści przepisów ustawy.
Niedopuszczalne jest wyłączanie bądź ograniczanie przysługujących konsumentowi
uprawnień. Możliwe jest natomiast rozszerzenie w umowie zakresu uprawnień konsumenta.
W miejsce postanowień umowy naruszających przepisy projektowanej ustawy wejdą
regulacje ustawowe. Może zatem nastąpić ustawowe przekształcenie treści umowy.

Spłata kredytu przed terminem

Zgodnie z art. 16 ust. 1 dyrektywy konsument ma prawo w każdym czasie spłacić w całości
lub w części swoje zobowiązanie wynikające z umowy o kredyt. Przedmiotowy przepis
znajduje odzwierciedlenie w art. 48 ust. 1 projektu ustawy. Powyższe rozwiązanie ma
zapewnić konsumentowi bezwzględne prawo do przedterminowej spłaty kredytu w całości
lub w części, co nie wynika bezpośrednio z obecnie obowiązujących przepisów ustawy
o kredycie konsumenckim. Zgodnie z dyrektywą oraz wyjaśnieniami Komisji Europejskiej
ustawodawca krajowy nie może wprowadzać żadnych ograniczeń w zakresie terminu
dokonywania spłat przez konsumenta. Użyte w dyrektywie i implementowane w art. 46 ust. 1
projektu ustawy stwierdzenie „w każdym czasie” musi obowiązywać w ścisłym tego słowa
znaczeniu, ponieważ konsument powinien mieć pełną swobodę w spłacie kredytu, kiedy tylko
poweźmie taki zamiar. Zgodnie z art. 48 ust. 2 projektu ustawy w przypadku wcześniejszej
spłaty kredytu konsument powinien poinformować kredytodawcę o zamiarze spłaty kredytu

45
przed terminem określonym w umowie przed jej dokonaniem. Pozwoli to przygotować
kredytodawcy niezbędne dokumenty związane ze spłatą kredytu przed terminem.
Jednocześnie zgodnie z art. 48 ust. 3 projektu ustawy kredytodawca nie może uzależnić
wcześniejszej spłaty kredytu od jego poinformowania przez konsumenta. Wprowadzenie
przedmiotowego przepisu ma na celu uniknięcie wprowadzania przez kredytodawców do
wzorów umów postanowień, które faktycznie prowadziłyby do ograniczenia prawa
konsumenta do spłaty kredytu przed terminem np. przez wprowadzanie postanowień
nakładających na konsumenta obowiązek wcześniejszego poinformowania kredytodawcy
o zamiarze wcześniejszej spłaty kredytu. Przedmiotowy przepis jest zgodny z rozwiązaniem
zawartym w założeniach do ustawy o kredycie konsumenckim, w których wskazano,
iż dopuszczalne jest pozostawienie w przepisach nowej ustawy wymogu informowania
kredytodawcy o zamiarze dokonania wcześniejszej spłaty kredytu. Podkreślono jednak,
iż wymóg ten w żaden sposób nie może ograniczać prawa konsumenta do spłaty kredytu
przed terminem, co oznacza, iż w przypadku niedopełnienia przez konsumenta obowiązku
poinformowania kredytodawcy o zamiarze skorzystania z prawa do wcześniejszej spłaty
kredytodawca nie może przewidywać dla konsumenta negatywnych konsekwencji.

Zgodnie z art. 49 projektu ustawy w przypadku spłaty całości lub części kredytu przed
terminem określonym w umowie całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu proporcjonalnie do
okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, licząc od momentu spłaty kredytu
przed terminem. Zgodnie z przepisami dyrektywy konsument ma prawo do uzyskania obniżki
(zredukowania) całkowitego kosztu kredytu, na którą składają się odsetki i koszty
przypadające na pozostały okres obowiązywania umowy. Przedmiotowy przepis ustanawia
zasadę proporcjonalnej redukcji kosztów. Proponowane rozwiązanie wydaje się zapewniać
uniemożliwienie kredytodawcom obchodzenia przepisów ustawy przez rozkładanie
konsumentom rat w taki sposób, że w pierwszym okresie kredytowania spłacie podlegać będą
jedynie odsetki lub odsetki i tylko nieznaczna część kapitału.

Zgodnie z art. 50 ust. 1 projektu ustawy kredytodawca może zastrzec w umowie prowizję
za spłatę kredytu przed terminem pod warunkiem, że ta spłata przypada na okres, w którym
stopa oprocentowania kredytu jest stała, a kwota spłacanego w okresie 12 kolejnych miesięcy
kredytu jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw
ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym

46
Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” z grudnia roku poprzedzającego rok spłaty
kredytu. Przedmiotowy przepis stanowi implementację art. 16 ust. 4 lit. a dyrektywy, który
stanowi, iż kredytodawca może domagać się rekompensaty pod warunkiem, że spłacana przed
terminem część kwoty kredytu przekracza próg określony w prawie krajowym. Dyrektywa
stanowi, iż próg ten nie powinien przekraczać 10 000 euro w okresie dwunastu miesięcy.
Zgodnie z motywem 40 dyrektywy państwa członkowskie powinny przy ustaleniu tego progu
uwzględnić m.in. średnią kwotę kredytów konsumenckich na swoim rynku przy wyznaczaniu
progu, od wysokości którego kredytodawca miałby prawo do rekompensaty z tytułu spłaty
kredytu przed terminem. Z analizy przeprowadzonej w toku pracy nad założeniami do
projektu ustawy o kredycie konsumenckim wyliczono, iż średni kredyt w latach 2007 – 2009
wynosił ok. 5 000 zł. Jednocześnie wyniki przeprowadzonego badania wskazują, iż średnia
kwota kredytu konsumenckiego w 2008 r. jest wyższa od średniej w 2007 r. (wzrost ten
wyniósł ok. 15 %). Należy podkreślić, iż badania obejmowały swoim zakresem jedynie
kredyty do wysokości 80 000 zł, jako że kredyty do takiej wysokości są kredytami
konsumenckimi w rozumieniu obowiązującej obecnie ustawy z dnia 20 lipca 2001 r.
o kredycie konsumenckim. Mając na uwadze, iż zgodnie z przepisami nowej dyrektywy
kredytem konsumenckim będą kredyty do wysokości 75 000 euro przyjęto, iż średni kredyt
konsumencki będzie również odpowiednio wyższy. W związku z powyższym zdecydowano,
aby próg, do wysokości którego kredytodawca nie był uprawniony do zastrzeżenia prowizji za
przedterminową spłatę kredytu, był dwukrotnie wyższy od ustalonego w badaniach średniego
kredytu konsumenckiego. Zgodnie z założeniami do projektu ustawy ustanowiono
w projekcie próg w wysokości trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce
narodowej. Propozycja skorzystania z opcji narodowej oraz ustalenia progu, od wysokości
którego kredytodawcy przysługiwałoby prawo do rekompensaty z tytułu przedterminowej
spłaty kredytu zapewnia spójność ze stanowiskiem Rządu z dnia 21 grudnia 2004 r. oraz
informacją Rządu z dnia 11 maja 2006 r. w sprawie dyrektywy 2008/48/WE, w których to
dokumentach RP zgodziła się w duchu kompromisu z propozycją unijną pod warunkiem, że
prawo pobierania opłat za wcześniejszą spłatę zostanie ograniczone jedynie do kredytów
o dużej wartości i ze stałą stopą oprocentowania. W uzasadnieniu informacji podkreślano, że
unijne przepisy w zakresie przedterminowej spłaty są mniej korzystne dla konsumenta, niż
obecnie obowiązujące w RP regulacje w tym zakresie, gdzie konsument ma bezwarunkowe
prawo do wcześniejszej spłaty całości kredytu bez żadnych opłat.

47
Prowizja za wcześniejszą spłatę kredytu nie może przekraczać 1 % spłacanej przed
terminem części kredytu, jeżeli okres między datą spłaty kredytu a terminem spłaty kredytu
przekracza jeden rok. W przypadku gdy okres ten nie przekracza jednego roku, prowizja za
wcześniejszą spłatę kredytu nie może przekraczać 0,5 % spłacanej przed terminem części
kwoty kredytu.
Zgodnie z art. 50 ust. 4 projektu ustawy prowizja za spłatę kredytu przed terminem nie
może być wyższa niż wysokość odsetek, które konsument zobowiązany byłby zapłacić
w okresie między spłatą kredytu przed terminem, a uzgodnionym terminem zakończenia
umowy, a także nie może być wyższa niż bezpośrednie koszty kredytodawcy związane z tą
spłatą. Przedmiotowa regulacja ma uniemożliwić wprowadzanie przez kredytodawców opłat,
które faktycznie uniemożliwiałyby konsumentowi dokonanie spłaty kredytu przed terminem.

Zgodnie z art. 51 projektu ustawy prowizja za spłatę kredytu przed terminem nie
przysługuje kredytodawcy w przypadku umów o kredyt w rachunku oszczędnościowo-
-rozliczeniowym oraz umów, w których spłata została dokonana zgodnie z umową
ubezpieczenia zawartą w celu zabezpieczenia spłaty kredytu. Przedmiotowy przepis stanowi
implementację art. 16 ust. 3 dyrektywy.

Zgodnie z art. 52 projektu ustawy kredytodawca zobowiązany jest do rozliczenia
z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu
w całości. Jak się wydaje, zaproponowany w tym przepisie termin będzie wystarczający dla
kredytodawcy na dokonanie rozliczeń wynikających z wcześniejszej spłaty kredytu.

Odstąpienie od umowy przez konsumenta

Zgodnie z art. 53 ust. 1 projektu ustawy konsument ma prawo, bez podania przyczyny,
do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia.
Natomiast ust. 2 wskazuje, że w przypadku gdy umowa o kredyt konsumencki nie zawiera
elementów określonych w art. 30, konsument może odstąpić od umowy o kredyt
konsumencki w terminie 14 dni od dnia dostarczenia wszystkich informacji. Przyznanie
konsumentowi uprawnienia do odstąpienia od umowy w określonym terminie, bez
konieczności uzasadniania przyczyny wykonania tego uprawnienia, jest instrumentem

48
ochrony konsumentów, wypracowanym w ustawodawstwie europejskim i przyjętym do
porządków prawnych państw członkowskich. W odniesieniu do umowy o kredyt
konsumencki ratio legis stanowi również zapobieganie pochopnemu zaciąganiu zobowiązań
kredytowych przez konsumentów. Termin 14 dni na odstąpienie od umowy daje
konsumentowi dodatkową możliwość reasumpcji podjętej przez siebie decyzji. Prawo do
odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki reguluje obecnie art. 11 ustawy z dnia 20 lipca
2001 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z treścią obecnej regulacji konsument może bez
podania przyczyny odstąpić od umowy o kredyt konsumencki w terminie 10 dni od dnia
zawarcia umowy. Jeżeli natomiast umowa o kredyt konsumencki nie zawierała informacji
o uprawnieniu do odstąpienia od umowy, konsument może odstąpić od umowy o kredyt
w terminie 10 dni od dnia otrzymania tej informacji, nie później jednak niż w terminie
3 miesięcy od dnia zawarcia umowy. Dyrektywa wydłużyła termin na odstąpienie od umowy
o kredyt do 14 dni kalendarzowych. Wydłużenie terminu na skorzystanie z instytucji
odstąpienia od umowy o kredyt miało na celu ujednolicenie okresu na odstąpienie
konsumenta od umów o kredyt zawierany także na odległość.
Zgodnie z art. 53 ust. 3 projektu ustawy kredytodawca lub pośrednik kredytowy
zobowiązany będzie do przekazania konsumentowi na trwałym nośniku wzoru oświadczenia
o odstąpieniu od umowy, z oznaczeniem swojego imienia, nazwiska (nazwy) i adresu
(siedziby).
Zgodnie z art. 53 ust. 4 projektu ustawy termin do odstąpienia od umowy jest zachowany,
jeżeli konsument przed jego upływem złoży pod wskazany przez kredytodawcę lub
pośrednika kredytowego adres oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Do zachowania tego
terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed upływem tego terminu.
Na gruncie art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim
pojawiały się wątpliwości, czy termin jest dochowany, gdy oświadczenie o odstąpieniu
rzeczywiście dojdzie do adresata przed upływem terminu, czy wystarczy, że konsument wyśle
oświadczenie do kredytodawcy przed upływem 10-dniowego terminu. Powyższą wątpliwość
wydaje się rozwiązywać nowa dyrektywa w art. 14 ust. 3 lit. a, który stanowi, iż uznaje się, że
termin jest zachowany, jeżeli powiadomienie w formie pisemnej lub na innym trwałym
nośniku zostanie wysłane przed upływem tego terminu. Powyższe rozwiązanie zostało zatem
implementowane w art. 53 ust. 4 i 5 projektu ustawy o kredycie konsumenckim.


49