Rządowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim

innych kosztów kredytu składających się na wysokość raty kredytu. Przedmiotowy przepis
ma na celu zapewnienie konsumentowi bieżącej informacji w czasie obowiązywania umowy,
tak aby miał on pełną wiedzę co do wysokości raty i jej poszczególnych składników.

W art. 38 projektu ustawy określono informacje, jakie w czasie obowiązywania
umowy o kredyt konsumencki w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsument
powinien otrzymywać.
Podobnie jak w przypadku umów o kredyt konsumencki, w przypadku zmiany wysokości
stopy oprocentowania lub wysokości opłat w czasie obowiązywania umowy o kredyt
konsumencki w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, przed dokonaniem tej zmiany,
konsument powinien otrzymać na trwałym nośniku informację o zmianie wysokości stopy
oprocentowania lub wysokości opłat. Strony mogą w umowie określić inny sposób
informowania konsumenta o zmianie wysokości stopy oprocentowania kredytu
konsumenckiego, jeżeli zgodnie z tą umową wysokość stopy oprocentowania kredytu
uzależniona jest od wysokości stopy referencyjnej. Wysokość stopy referencyjnej ogłaszana
jest w Dzienniku Urzędowym Narodowego Banku Polskiego i zgodnie z regulacjami
zawartymi w projekcie ustawy będzie dostępna w lokalu kredytodawcy lub pośrednika
kredytowego.

Zgodnie z art. 39 projektu ustawy, w przypadku gdy znaczne przekroczenie salda na
rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym konsumenta utrzymuje się dłużej niż jeden
miesiąc, konsument otrzymuje na trwałym nośniku informację o wysokości tego
przekroczenia oraz dane dotyczące stopy oprocentowania kredytu oraz warunki jej zmiany
z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej mającej zastosowanie do pierwotnej stopy
oprocentowania kredytu. Jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy
oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych
w danym okresie obowiązywania umowy oraz podaje się informację dotyczącą całkowitego
kosztu kredytu, a także warunków, na jakich może on ulec zmianie. Przepis stanowi
implementację art. 18 ust. 2 dyrektywy. Zgodnie z wyjaśnieniami Komisji Europejskiej
państwa członkowskie mogą w tym zakresie skorzystać z możliwości doprecyzowania
sformułowań użytych w powyższych przepisach w odniesieniu do „regularnego
przekazywania informacji” oraz „znacznego przekroczenia”. W założeniach do projektu
ustawy uznano, iż nie ma potrzeby doprecyzowania sformułowania „regularnego

40
przekazywania informacji” na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim, ponieważ każda
zmiana, o której mowa w art. 6 lit. e dyrektywy, wymaga poinformowania konsumenta
w odpowiedniej formie i z odpowiednim wyprzedzeniem, natomiast zasady informowania
w przypadku zmiany wzorca umownego określają precyzyjnie przepisy Kodeksu cywilnego
w art. 3841. Natomiast za „znaczne przekroczenie” należy uznać każde przekroczenie salda
rachunku bankowego, które jest wyższe od średniego miesięcznego wpływu na rachunek
konsumenta.

Zgodnie z art. 40 projektu ustawy w przypadku zmiany całkowitej kwoty kredytu
w czasie obowiązywania umowy o kredyt konsumencki, konsument zobowiązany jest do
przedstawienia na żądanie kredytodawcy dokumentów i informacji dotyczących jego
aktualnej sytuacji finansowej. W przypadku znacznego zwiększenia całkowitej kwoty
kredytu, kredytodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia ponownej oceny ryzyka
kredytowego konsumenta.

Zgodnie z założeniami do projektu ustawy o kredycie konsumenckim zdecydowano
o utrzymaniu dotychczasowej regulacji zawartej w art. 9 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r.
o kredycie konsumenckim, która ogranicza prawo do wekslowego zabezpieczenia kredytu
konsumenckiego wyłącznie do weksla nie na zlecenie. Pozbawienie konsumentów przywileju
wynikającego z obecnego zakazu pobierania weksli innych niż nie na zlecenie, zdaniem
ustawodawcy, oznaczałoby krok wstecz w zakresie ochrony konsumentów. Należy
podkreślić, iż weksel i czek mogą pełnić w obrocie prawnym różne funkcje i dlatego znalazły
zastosowanie także w regulacjach dotyczących kredytu konsumenckiego. Wskazane powyżej
papiery wartościowe mogą być przyjmowane w celu spełnienia bądź zabezpieczenia
świadczeń wynikających z umowy o kredyt konsumencki, przy czym należy zauważyć, że
obecnie na pierwszy plan wysuwa się bez wątpienia ich rola jako zabezpieczenia udzielonego
kredytu. Ich przydatność zarówno jako środka spełnienia zobowiązań, jak i mechanizmu
zabezpieczenia wierzytelności, jest przede wszystkim konsekwencją surowej
odpowiedzialności za zobowiązania wekslowe i czekowe. Surowość ta przejawia się
w oderwaniu zobowiązania wekslowego zarówno od stosunku podstawowego, w związku
z którym doszło do jego powstania, oraz samego zobowiązania wekslowego, czyli umowy
o wydanie weksla. Konsekwencją jest bezwarunkowy charakter odpowiedzialności dłużnika
i uproszczony tryb dochodzenia zobowiązania wynikającego z weksli i czeków. W obecnie

41
obowiązującej ustawie o kredycie konsumenckim ustawodawca uznał za wystarczające
posłużenie się nakazem przyjmowania wyłącznie weksli i czeków, których indosowanie
wyłączono przez zamieszczenie odpowiedniej klauzuli. Dla zapewnienia konsumentowi
pełniejszej ochrony nałożono nadto na kredytodawcę obowiązek naprawienia szkody
poniesionej przez konsumenta w razie indosowania weksla (czeku), przyjętego wbrew
powyższemu nakazowi. Zgodnie z art. 41 projektu ustawy weksel lub czek konsumenta
wręczony kredytodawcy w celu spełnienia lub zabezpieczenia świadczenia wynikającego
z umowy o kredyt konsumencki powinien zawierać klauzulę „nie na zlecenie” lub inną
równoznaczną. W razie przyjęcia przez kredytodawcę weksla lub czeku niezawierającego
klauzuli „nie na zlecenie” i przeniesienia takiego weksla lub czeku na inną osobę,
kredytodawca obowiązany jest do naprawienia poniesionej przez konsumenta szkody
w związku z zapłatą na rzecz posiadacza weksla lub czeku. Zasada ta ma zastosowanie
również, gdy weksel lub czek znalazł się w posiadaniu innej osoby wbrew woli
kredytodawcy. Kredytodawca jest obowiązany niezwłocznie po spełnieniu przez konsumenta
świadczenia wynikającego z umowy o kredyt konsumencki zwrócić weksel konsumentowi.

Zgodnie z art. 42 projektu ustawy konsument ma prawo, w każdym czasie bez
dodatkowych opłat, wypowiedzieć umowę o kredyt odnawialny. Strony będą mogły jednak
określić inny termin wypowiedzenia tej umowy, który nie będzie mógł być jednak dłuższy niż
jeden miesiąc. Zgodnie z art. 42 ust. 2 projektu ustawy również kredytodawca ma prawo na
trwałym nośniku wypowiedzieć konsumentowi umowę o kredyt odnawialny. Podobnie jak
w przypadku określonym w art. 42 ust. 1 projektu ustawy strony będą mogły w umowie
określić inny termin jej wypowiedzenia. Termin ten nie może być jednak krótszy niż dwa
miesiące, aby zredukować ewentualne negatywne skutki tego wypowiedzenia dla
konsumenta. Przedmiotowy przepis stanowi implementację art. 13 ust. 1 dyrektywy.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 projektu ustawy kredytodawca ma prawo na trwałym nośniku
wypowiedzieć umowę o kredyt odnawialny w przypadku niedotrzymania przez konsumenta
zobowiązań dotyczących warunków udzielenia tego kredytu określonych w umowie oraz
negatywnej oceny ryzyka kredytowego konsumenta. W przypadku wypowiedzenia umowy
kredytodawca zobowiązany jest do poinformowania konsumenta o przyczynach tego
wypowiedzenia nie później niż przed upływem terminu wypowiedzenia. Przedmiotowy
przepis stanowi implementację art. 13 ust. 2 dyrektywy.

42
Przepis art. 44 stanowi, że wyłączenie lub ograniczenie zarzutów przysługujących
konsumentowi w razie przelewu wierzytelności z umowy o kredyt konsumencki jest
bezskuteczne. Zapewni to ochronę konsumenta przed ewentualnymi próbami ograniczenia
w
umowie jego uprawnień w zakresie zarzutów przysługujących mu w związku
z wierzytelnością. Zgodnie z art. 42 ust. 2 projektu ustawy kredytodawca zobowiązany jest do
zawiadomienia konsumenta na trwałym nośniku o przelewie, chyba że konsument nadal ma
spełniać świadczenie do rąk kredytodawcy. Przedmiotowy przepis stanowi implementację
art. 17 ust. 2 dyrektywy.

W art. 45 projektu ustawy uregulowano kwestię sankcji kredytu darmowego. Podobne
rozwiązanie funkcjonuje już obecnie w art. 15 ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie
konsumenckim. Polega ona na pozbawieniu kredytodawcy prawa do pobierania odsetek
i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu, z wyjątkiem opłat
związanych z ustanowieniem zabezpieczenia i ubezpieczenia. Istotną zaletą sankcji kredytu
darmowego z punktu widzenia ochrony interesów konsumenta jest występowanie sankcji bez
względu na stopień naruszenia wymogów informacyjnych. W obecnym stanie prawnym
nawet drobne przeoczenie ze strony kredytodawcy powoduje, że konsument może skorzystać
z sankcji kredytu darmowego, co z kolei może powodować nadużywanie przez konsumentów
prawa do sankcji kredytu darmowego. W związku z powyższym w celu zapewnienia zgodnie
z art. 23 dyrektywy, aby sankcje były skuteczne, proporcjonalne i odstraszające
zdecydowano, iż sankcja kredytu darmowego będzie miała zastosowanie w przypadku
naruszenia przez kredytodawcę przepisów art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1 – 8, 10, 11,
14 – 17 i art. 31 – 33 ustawy.
W przypadku naruszenia ww. przepisów konsument, po złożeniu kredytodawcy
pisemnego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, zwraca kredyt bez
odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony
w umowie. Jeżeli kredytodawca w umowie nie określił zasad i terminów spłaty kredytu,
konsument obowiązany jest do jego zwrotu w równych ratach, płatnych co miesiąc od dnia
zawarcia umowy. W przypadku gdy umowa nie przewiduje terminu spłaty kredytu,
konsument zwraca kredyt w terminie określonym w art. 43 projektu ustawy – pięciu lat –
w
przypadku kredytów konsumenckich do wysokości 80
000 zł – dziesięciu lat –
w przypadku kredytów konsumenckich powyżej 80 000 zł. W toku uzgodnień zdecydowano

43
o wprowadzeniu takiego rozróżnienia w celu zabezpieczenia interesów konsumentów przed
obowiązkiem spłaty kredytu w znacznej wysokości, w krótkim terminie.
Zgodnie z art. 45 ust. 4 w przypadku skorzystania z sankcji kredytu darmowego
konsument będzie jednak zobowiązany do poniesienia przewidzianych w umowie kosztów
ustanowienia zabezpieczenia kredytu. Należy podkreślić, iż w praktyce mogą się pojawiać
różne formy zabezpieczenia kredytu i przerzucenie ich kosztów na kredytodawców byłoby
zbytnim obciążeniem nawet w przypadku naruszenia przepisów wskazanych art. 43 projektu
ustawy. Uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego przysługuje
konsumentowi również po wykonaniu umowy.
W założeniach do projektu ustawy wskazano na informacyjny charakter oświadczenia
konsumenta o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Przyjęcie, iż oświadczenie
konsumenta o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego ma charakter wyłącznie
informacyjny, dla kredytodawcy oznacza, iż konsument może skorzystać z sankcji także po
wygaśnięciu stosunku zobowiązaniowego. Uprawnienie do spłaty samego kapitału bez
odsetek i pozostałych kosztów przysługuje więc konsumentowi ex lege.
Zgodnie z art. 45 ust. 5 projektu ustawy roszczenie, o którym mowa w tym przepisie,
ulega przedawnieniu z upływem jednego roku od dnia wykonania umowy. Przyjęcie takiego
rozwiązania ustanawia odrębną regulację w zakresie przedawnienia przedmiotowych roszczeń
w stosunku do ogólnych zasad określonych, w tym zakresie, w Kodeksie cywilnym.

Zgodnie z założeniami do projektu ustawy o kredycie konsumenckim w art. 46 projektu
ustawy w odniesieniu do kredytów hipotecznych sankcje uregulowano analogicznie do
określonych w art. 45 projektu ustawy. Należy jednak podkreślić, iż zgodnie z założeniami do
projektu ustawy wprowadzono odpowiednie złagodzenie sankcji przez ograniczenie okresu,
w którym to sam bank ponosiłby koszty odsetek i opłat stosowania sankcji kredytu
darmowego dla kredytów zabezpieczonych hipoteką. Sankcja kredytu darmowego w kształcie
przewidzianym dla kredytów konsumenckich mogłaby wprowadzić ryzyko systemowe dla
funkcjonowania banków. W przypadku „masowej” realizacji sankcji konsument uzyskiwałby
kredyt darmowy na cały okres kredytowania, trwający nawet 40 – 50 lat. W związku z tym,
zgodnie z założeniami do projektu ustawy, zdecydowano o ograniczeniu możliwości
skorzystania z sankcji kredytu darmowego do okresu 4 lat poprzedzających dzień złożenia
oświadczenia przez konsumenta. W przypadku naruszenia przez kredytodawcę
ww. postanowień w umowie, konsument będzie zwracał kredyt bez odsetek i innych kosztów

44