Rządowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim

o kredyt, pośrednik kredytowy jest zobowiązany przekazać konsumentowi, na trwałym
nośniku, informacje dotyczące zakresu umocowania do dokonywania czynności faktycznych
lub prawnych oraz informację, czy pośrednik kredytowy współpracuje z kredytodawcami.
Konsument powinien również zostać poinformowany o wysokości ewentualnych kosztów za
czynności faktyczne lub prawne związane z przygotowaniem, oferowaniem, zawieraniem
umowy o kredyt, które pośrednik kredytowy otrzymuje od konsumenta. Pośrednik kredytowy
przekazuje konsumentowi również informację, czy pośrednik kredytowy otrzymuje
wynagrodzenie od kredytodawcy. Realizacja obowiązków nałożonych w tym przepisie na
pośredników kredytowych ma zapewnić konsumentowi informację, czy pośrednik kredytowy,
przedstawiając mu oferty określonych kredytodawców, przedstawia mu faktycznie
najkorzystniejsze oferty dostępne na rynku, czy też może przedstawia mu oferty tych
kredytodawców, z którymi łączą go dodatkowe powiązania np. w obrębie tej samej grupy
kapitałowej. Pośrednik kredytowy powinien poinformować kredytodawcę o wysokości
wymaganego przez niego wynagrodzenia przed przyjęciem zlecenia. Jest to konieczne, aby
kredytodawca mógł obliczyć rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, ponieważ koszty
pośrednictwa wpływają na jej kalkulację.

Umowa o kredyt

W art. 29 ust. 1 projektu ustawy zawarto regulację, iż umowa o kredyt konsumencki
powinna mieć formę pisemną, chyba że odrębne przepisy przewidują inną szczególną formę.
Należy podkreślić, iż zgodnie z treścią dyrektywy umowy o kredyt sporządza się w formie
papierowej lub na innym trwałym nośniku. Wszystkie umawiające się strony otrzymują
egzemplarz umowy o kredyt. Przepis ten pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich przepisów
krajowych, dotyczących ważności umów o kredyt, które są w zgodzie z prawem unijnym.
Obecnie obowiązująca dyrektywa 87/102/EWG o kredycie konsumenckim stanowi w art. 4
ust. 1, że umowa o kredyt konsumencki sporządzana jest na piśmie. W doktrynie wyrażany
jest pogląd, że w tym wypadku chodzi o formę pisemną, wymagającą złożenia przez strony
swoich oświadczeń na piśmie i opatrzenia ich własnoręcznym podpisem. Zmiany w tym
zakresie wprowadziła dyrektywa 2000/31/WE o handlu elektronicznym. Przepis art. 9 ust. 1
tej dyrektywy nakazuje państwom członkowskim zapewnić możliwość zawierania umów za
pomocą środków elektronicznych. Postanowienia tej dyrektywy muszą pozostać bez
uszczerbku dla ochrony konsumentów przewidzianej w aktach prawa unijnego. Na etapie

35
uzgadniania założeń do projektu ustawy rozważano zatem, czy możliwe jest zachowanie
obecnie obowiązującej formy pisemnej dla zawierania umów o kredyt konsumencki, nawet
przy zastrzeżeniu, iż dopuszczalna jest forma elektroniczna z kwalifikowanym podpisem
elektronicznym, która jest formą równoważną do formy pisemnej, o czym stanowi art. 78 § 1
i 2 Kodeksu cywilnego.
Przyjęcie koncepcji, iż prawidłowa implementacja art. 10 ust. 1 dyrektywy do polskiego
porządku prawnego oznacza, że forma zawarcia umowy o kredycie konsumenckim nie
wymaga składania na dokumencie umowy pisemnych podpisów własnoręcznych przez strony
lub opatrywania dokumentu elektronicznego bezpiecznym podpisem elektronicznym
weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, budziła wątpliwości
przede wszystkim z uwagi na zagrożenie dla obrotu gospodarczego w RP, zwłaszcza
w przypadku zaistnienia sporu między konsumentem a kredytodawcą co do treści złożonego
oświadczenia woli.
Właściwe wydaje się tu wskazanie na rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę
niemieckiego. Do momentu uchwalenia dyrektywy prawo niemieckie przewidywało formę
pisemną pod rygorem nieważności, jako jedyną formę, w której możliwe było skuteczne
zawarcie umowy o kredyt konsumencki. Wykluczano możliwość zawarcia umowy o kredyt
w formie elektronicznej, pomimo istnienia dyrektywy 2000/31/WE o handlu elektronicznym,
powołując się na art. 1 ust. 3 tej dyrektywy, który stanowi, że postanowienia tej dyrektywy
pozostają bez uszczerbku dla ochrony konsumentów przewidzianej w aktach prawa unijnego.
Ponieważ dyrektywa stanowi, iż umowę o kredyt sporządza się na piśmie lub innym trwałym
nośniku, ustawodawca niemiecki dopuścił możliwość zawierania umów w formie
elektronicznej, jednakże dla zachowania odpowiedniego bezpieczeństwa transakcji
wprowadził wymóg składania certyfikowanego podpisu elektronicznego.
Ostatecznie w toku uzgadniania projektu założeń zdecydowano o przyjęciu właśnie
takiego rozwiązania, w konsekwencji czego brak jest konieczności wprowadzania zmian
w
stosunku do obecnie obowiązujących regulacji, gdyż w RP forma elektroniczna
z
kwalifikowanym podpisem elektronicznym jest równoznaczna z zawarciem umowy
w formie pisemnej. Forma pisemna może zatem pozostać nadal zastrzeżona dla umów
o kredyt konsumencki. Jeżeli przepis dotyczący zawierania umów o kredyt konsumencki,
a nie ich sporządzania, będzie przewidywał wymóg formy pisemnej (ad probationem),
z uwzględnieniem możliwości przewidzianej w art. 78 § 2 Kodeksu cywilnego, to regulacja ta
będzie zgodna z dyrektywą.

36
Należy podkreślić, iż przedstawiciele instytucji kredytowych w toku prac nad
założeniami do projektu ustawy opowiedzieli się za utrzymaniem wymogu formy pisemnej
przewidzianej obecnie obowiązującymi przepisami i związanych z tym wymogiem procedur
i obowiązków, co podkreślano, że jest korzystne dla pewności obrotu. Wprowadzanie w tym
zakresie radykalnych zmian mogłoby doprowadzić do trudnych do przewidzenia zakłóceń
w funkcjonowaniu rynku.
Umowa o kredyt zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie cywilnym oraz w art. 10
ust. 2 dyrektywy powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały, i powinna
zawierać elementy, które zostały określone w art. 30 projektu ustawy.

W art. 30 ust. 2 projektu ustawy dokonano implementacji art. 10 ust. 4 dyrektywy.
Przepis ten stanowi, że w przypadku gdy zgodnie z postanowieniami umowy o kredyt,
płatności dokonywane przez konsumenta nie są niezwłocznie zaliczane do spłaty całkowitej
kwoty kredytu, ale są wykorzystywane do zgromadzenia kapitału przez okresy i na zasadach
określonych w umowie o kredyt lub w umowie dodatkowej, umowa powinna zawierać jasne
i zwięzłe stwierdzenie, że nie przewiduje gwarancji spłaty całkowitej kwoty kredytu
wypłaconej na jej podstawie. Przekazanie przez kredytodawcę lub pośrednika kredytowego
informacji, o których mowa w tym przepisie, pozwoli konsumentowi na szerszą ocenę
obowiązków ciążących na nim w związku z zawartą umową.

Zgodnie z art. 31 projektu ustawy umowa o kredyt wiązany lub w formie odroczonej
płatności, oprócz danych, które są określone w art. 30, powinna zawierać również opis towaru
lub usługi oraz cenę nabycia towaru lub usługi, jeżeli zapłata nastąpiłaby za gotówkę, oraz
cenę nabycia przy wykorzystaniu kredytu. Wskazano również, iż przepisy dotyczące umowy
o kredyt wiązany stosuje się odpowiednio do umowy o kredyt konsumencki przeznaczony na
nabycie określonego prawa. Podobne rozwiązanie funkcjonuje już obecnie w art. 5 ust. 2
ustawy z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim.

W art. 32 projektu ustawy określono elementy, które powinna zawierać umowa o kredyt
konsumencki w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym podlegający spłacie na żądanie
lub w terminie do trzech miesięcy.
W założeniach do projektu ustawy zdecydowano o rezygnacji z obowiązku podawania
rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytu w rachunku oszczędnościowo-

37
-rozliczeniowym podlegającym spłacie na żądanie lub w terminie do trzech miesięcy.
Ustalenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania jest w przypadku kredytu w rachunku
oszczędnościowo-rozliczeniowym bardzo trudne, ponieważ kwota pożyczki może się
dynamicznie zmieniać. Obliczenie na podstawie maksymalnej kwoty wydaje się
niewystarczające, ponieważ kwota ta nie musi być regularnie wykorzystywana i dlatego nie
odzwierciedla rzeczywistego kosztu kredytu. Ustawodawca unijny uznał, że przy kredytach
w rachunku bieżącym, ze względu na ich szczególny charakter, podawanie niektórych
informacji nie jest niezbędne.

W art. 33 projektu ustawy określono elementy, które powinna zawierać umowa o kredyt
konsumencki przewidująca odroczenie płatności lub sposobu spłaty, w przypadku gdy
konsument zalega już ze spłatą zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt.

Zgodnie z art. 34 projektu ustawy, jeżeli zgodnie z umową rachunku oszczędnościowo-
-rozliczeniowego możliwe jest przekroczenie salda na tym rachunku, umowa rachunku
powinna zawierać co najmniej dane dotyczące stopy oprocentowania kredytu oraz warunki jej
zmiany z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej mającej zastosowanie do pierwotnej stopy
oprocentowania kredytu. Jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy
oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych
w danym okresie obowiązywania umowy. Konsument powinien również otrzymać informację
o opłatach stosowanych od chwili zawarcia umowy oraz warunkach ich zmiany.
Przedmiotowy przepis stanowi implementację art. 18 dyrektywy. W przypadku otwarcia
rachunku bankowego, w sytuacji gdy bank przewiduje możliwość przyznania konsumentowi
uprawnienia do przekroczenia kwoty środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku
oszczędnościowo-rozliczeniowym lub kwoty udzielonego kredytu w rachunku
oszczędnościowo-rozliczeniowym, umowa powinna zawierać również ww. informacje.
Proponowane rozwiązanie pozwoli konsumentowi na uzyskanie informacji dotyczącej stopy
oprocentowania w przypadku przekroczenia salda na należącym do niego rachunku.


W art. 35 projektu ustawy określono elementy, które powinna zawierać umowa
o
kredyt zabezpieczony hipoteką oraz umowa o kredyt zabezpieczony hipoteką
indeksowanych w walucie innej niż waluta polska.

38
Szczegółowe wskazanie w umowie wszystkich elementów określonych w art. 35
pozwoli konsumentowi dokładnie zorientować się w całkowitym koszcie kredytu.
Szczegółowe omówienie zasadności objęcia zakresem ustawy kredytów zabezpieczonych
hipoteką zostało opisane wcześniej.

Przepis art. 36 ust. 1 projektu ustawy określa, iż w przypadku zmiany wysokości stopy
oprocentowania w czasie obowiązywania umowy o kredyt konsumencki, przed dokonaniem
tej zmiany, konsument ma otrzymać od kredytodawcy na trwałym nośniku informację o tej
zmianie. Informacja ta zawiera szczegółowe określenie stopy oprocentowania, wysokości raty
kredytu po dokonanej zmianie stopy oprocentowania oraz informację o liczbie
i częstotliwości płatności rat, o ile ulegają one zmianie. Od tej zasady dyrektywa przewiduje
wyjątek w przypadku, gdy zmiana stopy oprocentowania kredytu spowodowana jest zmianą
stopy referencyjnej, a nowa stopa referencyjna jest podawana do wiadomości publicznej
w
odpowiedni sposób. Informacje o nowej stopie referencyjnej są również dostępne
w lokalach służących do obsługi konsumenta. Kwestię tę reguluje art. 11 dyrektywy.
Zgodnie z art. 36 ust. 4 projektu ustawy w przypadku zmiany wysokości stopy
oprocentowania w czasie obowiązywania umowy o kredyt konsumencki będącej wynikiem
zmiany wysokości odsetek, o których mowa w art. 359 § 21 Kodeksu cywilnego, konsument
otrzymuje od kredytodawcy niezwłocznie na trwałym nośniku informację o tej zmianie.
Przepis ten jest niezbędny w celu umożliwienia kredytodawcy wypełnienia ciążących na nim
obowiązków. Niemożliwe byłoby bowiem w tych przypadkach wypełnienie przez
kredytodawcę obowiązków informacyjnych, o których mowa w art. 36 ust. 1 projektu, gdyż
kredytodawca nie miałby możliwości, w takiej sytuacji, poinformować konsumenta o zmianie
wysokości stopy oprocentowania przed jej dokonaniem.

Zgodnie z art. 37 projektu ustawy konsument w czasie obowiązywania umowy ma
prawo do otrzymania, na wniosek, bezpłatnie harmonogramu spłaty. Harmonogram ten
powinien zawierać określenie terminu, wysokości raty kredytu z wyodrębnieniem jej
poszczególnych składników, w szczególności kapitału, odsetek oraz wszelkich innych
kosztów kredytu, które konsument zobowiązany jest ponieść. W przypadku umowy o kredyt
konsumencki, która przewiduje możliwość zmiany stopy oprocentowania lub wszelkich
innych kosztów kredytu – konsument otrzymuje informacje, że dane zawarte
w harmonogramie spłat obowiązują do momentu zmiany stopy oprocentowania lub wszelkich

39