Rządowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim

W przypadku gdy informacja przekazywana jest konsumentowi w formie głosowych
komunikatów telefonicznych, a konsument wnosi o niezwłoczne udostępnienie kredytu
w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, kredytodawca lub pośrednik kredytowy
zobowiązany będzie przekazać konsumentowi informacje określone w tym przepisie. Z uwagi
na ograniczone możliwości przekazywania informacji przy użyciu środka porozumiewania się
na odległość, zgodnie z postanowieniami dyrektywy, dokonano ograniczenia katalogu
informacji przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 projektu ustawy, jeżeli umowa o kredyt przewidująca odroczenie
płatności lub zmianę sposobu spłaty, w przypadku gdy konsument zalega już ze spłatą
zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt, jest zawierana na wniosek konsumenta przy
użyciu środka porozumiewania się na odległość, który nie pozwala na przekazanie danych
zgodnie z art. 18 i 19, kredytodawca lub pośrednik kredytowy dostarcza konsumentowi te
dane niezwłocznie po zawarciu umowy o kredyt.
Przepis art. 21 ust. 2 projektu ustawy określa, jakie informacje należy przekazać
konsumentowi w formie głosowych komunikatów telefonicznych, dotyczących umowy
przewidującej odroczenie płatności lub sposobu spłaty, w przypadku gdy konsument zalega
już ze spłatą zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt.
Z uwagi na ograniczone możliwości przekazywania informacji w formie głosowych
komunikatów telefonicznych konieczne było ograniczenie katalogu informacji
przekazywanych konsumentowi przed zawarciem umowy.

Odnosząc się do brzmienia art. 22 projektu ustawy należy wskazać, iż zgodnie
z założeniami do projektu ustawy przyjęto rozwiązanie zapewniające wysoki poziom ochrony
konsumenta, który zawiera umowę kredytu zabezpieczonego hipoteką. Z analizy
przeprowadzonej w toku uzgodnień założeń do projektu ustawy wynika, że obowiązujące
obecnie Rekomendacja S II, Rekomendacja M, opracowane przez Komisję Nadzoru
Finansowego, odnoszą się bezpośrednio do sytuacji konsumenta na rynku kredytów
hipotecznych. Przykładem mogą być postanowienia Rekomendacji S II, które znajdują się
w punkcie V pt. „Relacje z klientami” i realnie wpływają na stosunki pomiędzy bankiem
i konsumentem, regulują m.in. elementy, które powinna zawierać umowa o kredyt hipoteczny
poza tymi, które wskazane są w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe.
Stosowanie postanowień rekomendacji nadzorowane jest przez Komisję Nadzoru

30
Finansowego, jednakże przepisy ustawy – Prawo bankowe w pewnym zakresie ograniczają
możliwość oddziaływania tej instytucji. Stosownie do art. 138 ust. 7 tej ustawy, środki
podejmowane w ramach nadzoru nie mogą naruszać umów zawartych przez bank z klientami,
w tym również z osobami posiadającymi status konsumenta. Zasada zawarta w art. 138 ust. 7
ustawy – Prawo bankowe uniemożliwia Komisji Nadzoru Finansowego nakładanie na bank
(w wydawanych decyzjach czy zaleceniach) obowiązku zmiany treści zawartej przez bank
umowy, jej rozwiązania, względnie zawarcia nowej umowy. Zatem w sytuacji, w której bank
naruszyłby postanowienia Rekomendacji S II np. w odniesieniu do umownych obowiązków
informacyjnych wobec konsumenta, ograniczone są możliwości kwestionowania takich
działań banku, z uwagi na niewiążący charakter tego typu regulacji. W toku prac nad
założeniami do nowej ustawy o kredycie konsumenckim poddano analizie obowiązujące
zasady przekazywania informacji przekazywanych klientom hipotecznym oraz możliwość
wprowadzenia jednolitego, spójnego zakresu informacji udzielanych konsumentom
zawierającym umowy o kredyt hipoteczny.

Zakres informacji, które kredytodawca lub pośrednik kredytowy będzie zobowiązany
przekazać konsumentowi przed zawarciem umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką określa
art. 22 projektu ustawy. Szczegółowe wyliczenie informacji, które znajdują się w formularzu
informacyjnym kredytu zabezpieczonego hipoteką, którego wzór określa załącznik nr 3 do
ustawy, ma na celu umożliwienie konsumentowi dokładne zorientowanie się w faktycznym
koszcie kredytu, który przy kredytach zabezpieczonych hipoteką może niejednokrotnie
przewyższać wartość nieruchomości, zwłaszcza przy kredytowaniu 100 % wartości
nieruchomości. Pozwoli to na podjęcie bardziej przemyślanej decyzji w kwestii zawarcia
umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką.

W zakresie wzoru formularza informacyjnego dotyczącego kredytu zabezpieczonego
hipoteką, którego wzór zgodnie z art. 23 projektu określa załącznik nr 3 do ustawy,
ustawodawca krajowy dysponuje swobodą dotyczącą zakresu informacji umieszczonych
w tym formularzu. W toku prac nad projektem uznano, iż właściwe jest zapewnienie
możliwie jednolitej formy wszystkich formularzy, co pozwoli konsumentom na łatwiejsze
wyszukanie zawartych w nich informacji.

Odnosząc się do przepisów dotyczących ustalenia rzeczywistej rocznej stopy
oprocentowania, określonych w art. 24 i 25 projektu ustawy, należy podkreślić, iż w celu

31
zapewnienia konsumentom wysokiego poziomu ochrony, a także wspierania funkcjonowania
rynku wewnętrznego w Unii Europejskiej ustawodawca unijny podjął próbę ujednolicenia
wzoru i założeń służących obliczaniu rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania.
Dotychczasowa praktyka stosowania wzoru do obliczania rzeczywistej rocznej stopy
oprocentowania z dyrektywy 87/102/EWG z dnia 22 grudnia 1986 r. wykazała, iż pomimo
ustalenia jednolitego wzoru matematycznego, rzeczywista roczna stopa oprocentowania nie
jest w pełni porównywalna w całej Unii Europejskiej. W poszczególnych państwach
członkowskich przy jej ustalaniu brane są obecnie pod uwagę różne składniki kosztów.
Należy podkreślić, iż przedmiotowe przepisy ustawy wymagają maksymalnej harmonizacji
z dyrektywą. Zgodnie z art. 24 projektu ustawy kredytodawca lub pośrednik kredytowy ustala
rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta,
na podstawie informacji dotyczących co najmniej jednego ze składników preferowanego
przez konsumenta kredytu, w szczególności co do czasu obowiązywania umowy o kredyt
konsumencki lub całkowitej kwoty kredytu. Rzeczywista stopa oprocentowania ustalana jest
na podstawie informacji konsumenta z uwzględnieniem rodzaju kredytu, jaki konsument chce
otrzymać. Przedmiotowy przepis stanowi implementację art. 19 ust. 2 dyrektywy.
W przypadku gdy konsument nie udzieli ww. informacji, kredytodawca lub pośrednik
kredytowy podaje rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty
przez konsumenta, na podstawie reprezentatywnego przykładu. Przepisy dotyczące ustalenia
reprezentatywnego przykładu będą w tym przypadku stosowane odpowiednio. Przy ustalaniu
rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytodawca lub pośrednik kredytowy
uwzględnia całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, z wyłączeniem opłat
z tytułu niewykonania swoich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt oraz opłat innych
niż cena nabycia towaru lub usługi, które konsument zobowiązany jest ponieść bez względu
na sposób finansowania tego nabycia oraz koszty prowadzenia rachunku, z którego
realizowane są spłaty, oraz koszty przelewów i wpłat na ten rachunek, a także inne koszty
związane z tymi transakcjami, chyba że otwarcie rachunku nie jest obowiązkowe, a koszty
rachunku zostały w sposób jasny, zrozumiały i widoczny podane w umowie o kredyt lub innej
umowie zawartej z konsumentem. Przedmiotowy wymóg wynika z art. 25 ust. 2 dyrektywy.
W art. 25 ust. 2 projektu ustawy dokonano implementacji art. 19 ust. 4 dyrektywy.
Ustanowiono zasadę, że w przypadku gdy z postanowień umowy o kredyt wynika możliwość
zmiany stopy oprocentowania kredytu i opłat uwzględnianych przy ustalaniu rzeczywistej
rocznej stopy oprocentowania, których nie można określić w chwili dokonywania obliczenia,
przyjmuje się założenie, że stopa oprocentowania kredytu i te opłaty pozostaną niezmienione

32
przez cały czas obowiązywania umowy o kredyt. Rzeczywistą roczną stopę oprocentowania,
wyrażoną w postaci całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta jako wartość
procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym, kredytodawca lub pośrednik
kredytowy oblicza zgodnie ze wzorem matematycznym określonym w załączniku nr 4 do
ustawy. W załączniku określono również założenia, które przyjmuje się w celu obliczenia
rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania. Przyjmuje się, iż ustalając rzeczywistą roczną
stopę oprocentowania umowa o kredyt będzie obowiązywać przez czas, na który została
zawarta, oraz że kredytodawca i konsument wypełnią zobowiązania wynikające z umowy
o kredyt w terminach określonych w tej umowie. Uznaje się również, iż wypłacane i spłacane
przez strony raty kredytu umowy o kredyt konsumencki nie muszą być równe ani nie muszą
być płacone w równych odstępach czasu oraz że datą początkową będzie data pierwszej
wypłaty raty kredytu. Załącznik również wskazuje, iż odstępy czasu między datami
używanymi w obliczeniach wyrażone będą w latach lub w ułamkach roku, przy czym rok
liczy 365 dni, a w przypadku lat przestępnych 366 dni, 52 tygodnie lub dwanaście równych
miesięcy. Przyjmuje się, że miesiąc ma 30,41666 dni. Wynik obliczeń podaje się
z dokładnością do co najmniej jednego miejsca po przecinku, przy czym jeżeli cyfra
występująca po wybranym przez obliczającego miejscu po przecinku jest mniejsza niż 5,
cyfrę tę pomija się, gdy zaś jest większa albo równa 5, cyfrę poprzedzającą zwiększa się o 1.
Zgodnie z art. 19 ust. 5 dyrektywy, jeżeli jest to niezbędne, w celu obliczenia rzeczywistej
rocznej stopy oprocentowania przyjmuje się założenia dodatkowe, które również zostały
określone w załączniku nr 4 do ustawy.


W art. 26 projektu ustawy dokonano implementacji art. 5 ust. 5 dyrektywy, który
stanowi, że w przypadku gdy zgodnie z postanowieniami umowy o kredyt, płatności
dokonywane przez konsumenta nie są niezwłocznie zaliczane do spłaty całkowitej kwoty
kredytu, ale są wykorzystywane do zgromadzenia kapitału przez okresy i na zasadach
określonych w umowie o kredyt lub w umowie dodatkowej, kredytodawca lub pośrednik
kredytowy, przekazując informacje udzielane przed zawarciem umowy, powinien w nich
zawrzeć jasne i zwięzłe stwierdzenie, że taka umowa o kredyt nie przewiduje gwarancji spłaty
całkowitej kwoty kredytu wypłaconej na jej podstawie. Pozwoli to konsumentowi
precyzyjniej ocenić zasady spłaty kredytu.


33
Przepis art. 27 projektu ustawy nakłada na kredytodawcę lub pośrednika kredytowego
obowiązek udostępniania informacji o wysokości stopy referencyjnej w lokalu służącym do
obsługi konsumenta, jeżeli zawiera z konsumentem umowę o kredyt, zgodnie z którą
wysokość stopy oprocentowania kredytu uzależniona jest od wysokości stopy referencyjnej
określającej minimalne oprocentowanie podstawowych operacji otwartego rynku
prowadzonych przez Narodowy Bank Polski, ogłaszanej przez Radę Polityki Pieniężnej
w Dzienniku Urzędowym Narodowego Banku Polskiego.

W zakresie regulacji dotyczących obowiązków pośredników kredytowych zawartych
w art. 7 ust. 3 i art. 28 projektu ustawy państwa członkowskie mają względną swobodę
utrzymywania lub wprowadzania dodatkowych obowiązków spoczywających na
pośrednikach kredytowych, włącznie z warunkami, na których pośrednik kredytowy może
żądać opłat od konsumenta, który zwrócił się do niego o świadczenie usługi. Stanowi o tym
motyw 17 dyrektywy. Obecnie pośrednictwo finansowe w Polsce obejmuje swoim zakresem
usługi pośrednictwa i doradztwa finansowego. Dotyczy wielu różnych produktów
finansowych, w tym ubezpieczeniowych, oraz planowania finansowego. Jest to bardzo duża
i wciąż dynamicznie rosnąca liczebnie grupa podmiotów. Przedsiębiorcy wykonujący usługi
tak rozumianego pośrednictwa to najczęściej organizatorzy sprzedaży produktów
finansowych pod jedną firmą – marką handlową, których główną domeną jest pośrednictwo
kredytowe. Organizacja sprzedaży polega na zapewnieniu dostaw odpowiednich produktów
finansowych do sprzedaży, wsparciu sprzedaży, ustaleniu z dostawcą produktów finansowych
warunków wynagrodzenia, nadzorowania i monitorowania sprzedaży na rzecz dostawców
i relacji związanych z dostawą. Pośrednicy finansowi najczęściej sprzedają produkty
finansowe za wynagrodzeniem pobieranym od dostawców produktów, jakkolwiek w okresie
ostatnich kilkunastu miesięcy rozwijana jest także działalność pośrednictwa polegająca na
doradztwie w zakresie produktów finansowych, za które pobierane jest wynagrodzenie od
kupującego. Do chwili obecnej polskie prawo nie przewidywało żadnych regulacji,
odnoszących się do pośredników finansowych, w tym także kwestii dotyczących nadzoru,
poza ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. z 2003 r.
Nr 124, poz. 1154, z późn. zm.), która wprowadziła zasady wykonywania pośrednictwa
jedynie w zakresie ubezpieczeń osobowych i majątkowych. Zgodnie z art. 21 dyrektywy oraz
założeniami do projektu ustawy o kredycie konsumenckim wprowadzono regulacje określone
w art. 7 ust. 3 i art. 28 projektu ustawy. Zgodnie z art. 28 ust. 1 przed zawarciem umowy

34