Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw

Druk nr 268

Warszawa, 7 lutego 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Marszałek Senatu



Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej
Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt powiadomić Pana Marszałka, że Senat na
5 posiedzeniu w dniu 7 lutego 2008 r. podjął uchwałę w sprawie wniesienia do
Sejmu projektu ustawy


- o zmianie ustawy o Policji oraz
niektórych innych ustaw.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senator Grażynę
Sztark do reprezentowania stanowiska Senatu w dalszych pracach nad tym
projektem.
W załączeniu przesyłam opinię Komitetu Integracji Europejskiej

o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej.


(-) Bogdan Borusewicz
p r o j e k t
USTAWA
z dnia
o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw1)
Art. 1.
W ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, Nr 57, poz.
390, Mr 140, poz. 981 i Nr 165, poz. 1170) w art. 135f w ust. 1 po pkt 4 dodaje się pkt 4a w
brzmieniu:
"4a) ustanowienia obrońcy, którym może być policjant, adwokat albo radca prawny;".
Art. 2.
W ustawie z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz.
1997, z późn. zm.2)) w art. 136a ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Obrońcą w postępowaniu dyscyplinarnym może być wskazany przez obwinionego
funkcjonariusz Straży Granicznej, adwokat albo radca prawny. Obrońca jest uprawniony
do reprezentowania obwinionego w granicach udzielonego na piśmie pełnomocnictwa.".
Art. 3.
W ustawie z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 156, poz. 1641, z późn.
zm.3)) w art. 70 po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
"1a. Obwiniony ma prawo korzystania z pomocy wybranego przez siebie obrońcy. Obrońcą
może być upełnomocniony funkcjonariusz celny, adwokat albo radca prawny.".

1) Niniejszą ustawą zmienia się także ustawę z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej oraz ustawę z dnia
24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej.
2) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 90, poz. 757, z 2006 r.
Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 170, poz. 1218, oraz z 2007 r. Nr 57, poz. 390 i nr 82 poz. 558.
3) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703, z 2005
r. Nr 167, poz. 1399, z 2006 r. Nr 104, poz. 708, Nr 170, poz. 1218 i Nr 218, poz. 1592 oraz z 2007 r. Nr 57,
poz. 390 i Nr 89, poz. 589.
- 2 -
Art. 4.
Do postępowań dyscyplinarnych wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy stosuje się przepisy tej ustawy.
Art. 5.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
UZASADNIENIE
1. Ustawa wykonująca wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do
wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 marca 2007 r. (sygn. akt K 47/05),
stwierdzającego niezgodność z Konstytucją:
(a) art. 136a ust. 2 zdanie pierwsze ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży
Granicznej (Dz. U. z 2005 r. Nr 234, poz. 1997 oraz z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711 i Nr 170,
poz. 1218), w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 22 kwietnia 2005 r. o
zmianie ustawy o Straży Granicznej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 90, poz. 757);
(b) art. 135f ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr
43, poz. 277);
(c) art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004 r. Nr
156, poz. 1641 i Nr 273, poz. 2703, z 2005 r. Nr 167, poz. 1399 oraz z 2006 r. Nr 104, poz.
708, Nr 170, poz. 1218 i Nr 218, poz. 1592).
Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają
moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Sentencja orzeczenia opublikowana została w Dz. U. z 2007 r., Nr 57, poz. 390 (dzień
publikacji wyroku – 2 kwietnia 2007 r.). Pełny tekst orzeczenia, wraz z uzasadnieniem,
zamieszczony został w OTK Z.U. z 2007 r., Nr 3A, poz. 27.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
Zaskarżone do Trybunał Konstytucyjnego przepisy dotyczyły reprezentowania
funkcjonariuszy Straży Granicznej, Policji oraz Służby Celnej, w postępowaniach
dyscyplinarnych przez podmioty występujące w roli ich obrońców.
Zgodnie z treścią art. 136a ust. 2 ustawy o Straży Granicznej: „obrońcą w
postępowaniu dyscyplinarnym może być wyłącznie wskazany przez obwinionego
funkcjonariusz Straży Granicznej”. W art. 135f ust. 1 pkt 4 ustawy o Policji zawarta została
podobna regulacja. Obwinionemu pozostawiono jedynie prawo do ustanowienia obrońcy „za
jego zgodą spośród policjantów”. Z kolei na podstawie art. 70 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej
- 2 -
obwiniony ma prawo korzystania z pomocy wybranego przez siebie obrońcy „spośród
funkcjonariuszy celnych”.
Istotą powyższych regulacji było ograniczenie (zawężenie) kręgu podmiotów, spośród
których obwiniony w postępowaniu dyscyplinarnym miał prawo wybrać obrońcę, wyłącznie do
funkcjonariuszy danej służby. Skarżący te przepisy Rzecznik Praw Obywatelskich wyraził
przypuszczenie, że: „Odebranie funkcjonariuszom uprawnienia do ustanowienia obrońcą w
postępowaniu dyscyplinarnym adwokata czy radcy prawnego uniemożliwiło realizowanie
istotnego elementu prawa do obrony (w sensie formalnym), zagwarantowanego każdemu w art.
42 ust. 2 Konstytucji.”
Konstytucja określa podstawowe zasady odpowiedzialności karnej, w tym prawo do
obrony. Zgodnie z art. 42 ust. 2 Konstytucji: „Każdy, przeciw komu prowadzone jest
postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w
szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z
urzędu”.
Trybunał konsekwentnie stoi na stanowisku, że: „Konstytucyjne prawo do obrony
należy rozumieć szeroko, jest ono bowiem nie tylko fundamentalną zasadą procesu karnego, ale
też elementarnym standardem demokratycznego państwa prawnego. Prawo to przysługuje
każdemu od chwili wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego (w praktyce od chwili
przedstawienia zarzutów) aż do wydania prawomocnego wyroku, obejmuje również etap
postępowania wykonawczego. Prawo do obrony w procesie karnym ma wymiar materialny i
formalny. Obrona materialna to możność bronienia przez oskarżonego jego interesów osobiście
(np. możność odmowy składania wyjaśnień, prawo wglądu w akta i składania wniosków
dowodowych). Obrona formalna to prawo do korzystania z pomocy obrońcy z wyboru lub z
urzędu. Obrońca jest pełnomocnikiem oskarżonego, jego procesowym przedstawicielem, a jego
głównym zadaniem jest ochrona oskarżonego w taki sposób, by cel procesu karnego osiągnięty
został z zagwarantowaniem prawa do obrony. Charakter działań obrońcy determinowany jest
interesem prawnym oskarżonego, dla którego ochrony przepisy procedury karnej przewidują
szereg koniecznych uprawnień.” (wyrok TK z 17 lutego 2004 r.; sygn. akt SK 39/02).
Na tym tle, nie ulega wątpliwości, że postępowania karnego, o którym mowa art. 42
ust. 2 Konstytucji, nie można utożsamiać z postępowaniem dyscyplinarnym. Z drugiej jednak
strony, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że „wszystkie gwarancje, ustanowione w rozdziale II
Konstytucji, znajdują zastosowanie także wówczas, gdy mamy do czynienia z postępowaniem
dyscyplinarnym. Gwarancje te odnoszą się bowiem do wszelkich postępowań represyjnych, tzn.