Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Warszawa, 15 września 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-132(5)/09


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy – Kodeks karny (druk
nr 2115).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

STANOWISKO RZĄDU

do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny (druk
nr 2115)

I. Istota projektu

Poselski projekt ustawy zawarty w druku sejmowym nr 2115, jak wynika z jego
uzasadnienia, ma na celu zaostrzenie odpowiedzialności karnej osób prowadzących
pojazdy mechaniczne w stanie nietrzeźwości.
Projekt zakłada znaczne rozszerzenie obligatoryjnego orzekania środka karnego
w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze.
Zgodnie z obowiązującym art. 42 § 3 k.k. sąd może orzec zakaz prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, jeżeli sprawca w czasie popełnienia
przestępstwa określonego w art. 173 k.k. (katastrofa komunikacyjna) lub w art. 174
k.k. (sprowadzenie zagrożenia katastrofą komunikacyjną), którego następstwem jest
śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełniania
przestępstwa określonego w art. 177 § 2 k.k. (wypadek komunikacyjny, którego
następstwem jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu)
lub art. 355 § 2 k.k. (wojskowy wypadek komunikacyjny, którego następstwem
jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu) był w stanie
nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia.
Obligatoryjne orzeczenie zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów
mechanicznych na zawsze dotyczy natomiast swoistej „recydywy” i de lege lata
aktualizuje się w razie ponownego skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny
w warunkach określonych w art. 42 § 3 k.k. (art. 42 § 4 k.k.).
Według projektu obligatoryjne orzeczenie zakazu miałoby następować
już w razie pierwszego skazania sprawcy w opisanych wyżej warunkach (proj. art. 42
§ 3 k.k.). Nadto obligatoryjny zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych
na zawsze miałby dotyczyć wszystkich sprawców ponownie skazanych

za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. (proj. art. 42 § 4 k.k.).
Ponadto w projekcie przewiduje się zaostrzenie odpowiedzialności karnej
sprawców czynów z art. 178a § 1 k.k. uprzednio prawomocnie skazanych

za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości. W zamierzeniu
projektodawców czyny takie stanowiłyby zbrodnie, a ich sprawcy podlegaliby karze
pozbawienia wolności w wymiarze od 3 do 5 lat (proj. art. 178a § 4 k.k.).

II. Uwagi ogólne


1. Nie negując słuszności założenia o konieczności surowego karania
sprawców przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, popełnionych
w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, podnieść
należy, że aktualny stan prawny zawiera już unormowania umożliwiające sądom
orzekanie – w stosunku do osób uczestniczących w stanie nietrzeźwości w ruchu
komunikacyjnym – kar i środków karnych adekwatnych do ciężaru tych czynów
oraz potrzeb w zakresie generalnej, jak i indywidualnej prewencji.

De lege lata prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym
lub powietrznym, w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego,
stanowi przestępstwo zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności albo karą
pozbawienia wolności do lat 2 (art. 178a § 1 k.k.). Prowadzenie w takim stanie
lub pod wpływem takiego środka, na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania,
innego pojazdu niż pojazd mechaniczny (np. roweru), również może skutkować
wymierzeniem sprawcy, oprócz kar nieizolacyjnych, kary pozbawienia wolności
w wymiarze do jednego roku (art. 178a § 2 k.k.).

W wypadkach, w których znajdujący się w stanie nietrzeźwości
albo pod wpływem środka odurzającego uczestnik ruchu spowoduje wypadek
lub katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym albo sprowadzi
bezpośrednie niebezpieczeństwo takiej katastrofy, sąd nie może orzec wobec sprawcy
grzywny albo kary ograniczenia wolności, lecz obowiązany jest orzec karę
pozbawienia wolności, przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo,

2
w wysokości od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę
do górnej granicy tego zagrożenia zwiększonego o połowę (art. 178 § 1 k.k.).

Tym samym za czyny tego rodzaju możliwe jest wymierzenie nawet tak surowej
kary, jak 15 lat pozbawienia wolności, np. wobec sprawcy, który w stanie
nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego sprowadził katastrofę w ruchu
komunikacyjnym, zagrażającą życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich
rozmiarach.
Podkreślić przy tym należy, że przewidziane w art. 178 § 1 k.k. zaostrzenie
wymiaru kary odnosi się również do sprawców wskazanych w tym przepisie
przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, którzy zbiegli z miejsca
zdarzenia.
Prewencyjne
oddziaływanie skazania za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu
w komunikacji, popełnione w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka
odurzającego albo przez sprawcę, który zbiegł z miejsca zdarzenia, niewątpliwie
wzmacnia orzekany obligatoryjnie w takich wypadkach środek karny w postaci zakazu
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych
określonego rodzaju (art. 42 § 2 k.k.).
Zakaz
prowadzenia
pojazdów, który orzekany jest w latach, musi być orzeczony
na okres nie krótszy od roku, a może być orzeczony nawet na 10 lat (art. 43 § 1
pkt 1 k.k.).

Jak wskazywano już na wstępie, w niektórych wypadkach Kodeks karny
przewiduje ponadto fakultatywne bądź obligatoryjne orzekanie zakazu prowadzenia
wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze.


3. Oceniając proponowane zmiany w aspekcie ogólnym należy także zwrócić
uwagę na fakt, iż wszelkie zwiększanie poziomu represyjności obowiązującego prawa,
w szczególności zaś wprowadzanie surowszych sankcji karnych, musi pozostawać
w zgodzie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, w szczególności zaś spełniać warunek
„konieczności”, jaki wynika z zasady proporcjonalności ustanawianych w ustawie
ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw. Sankcje karne,
jako najostrzejsze z możliwych ingerencji w sferę praw i wolności obywatelskich,

3
nie mogą być stanowione w sposób arbitralny czy intuicyjny, ale muszą odwoływać
się do należycie rozpoznanej sytuacji społecznej i rzeczywistych potrzeb
kryminalnopolitycznych.

III. Uwagi szczegółowe

1. Najpoważniejsze zastrzeżenia wzbudza konstruowanie quasi recydywy
w obrębie czynu zabronionego opisanego w art. 178a § 1 k.k. Zgodnie z projektem,
sprawca czynu określonego w art. 178a § 1 k.k., który był uprzednio prawomocnie
skazany (i to na jakąkolwiek karę, a zatem nawet wolnościową) będzie podlegał karze
pozbawienia wolności od lat 3 do 5. Zagrożenie karne przewidziane za proponowany
typ przestępstwa umiejscawiać go będzie zatem w kategorii zbrodni.
Wydaje się, że propozycja ta jest nazbyt daleko idąca.
W pierwszej kolejności podnieść należy, że z konstytucyjnej zasady państwa
prawa wynika powinność poprawnej legislacji, a jednym z najistotniejszych

jej elementów w obrębie prawa karnego jest zachowanie współmierności pomiędzy
penalizowanym zachowaniem, a reakcją karną oraz wewnętrznej spójności przepisów
normujących tożsamą problematykę. W niniejszym przypadku nie sposób natomiast
nie dostrzegać, że projektowane zagrożenie karne za czyn z art. 178a § 4 k.k.
jest oderwane od stopnia społecznej szkodliwości takiego zachowania

oraz od zagrożeń przewidzianych za inne zachowania, których stopień społecznej
szkodliwości jest wyższy, a czasami nawet zdecydowanie wyższy. Tytułem przykładu
można wskazać, że de lege lata niższą karę można wymierzyć m. in. za rozbój
(art. 280 § 1 k.k.), za pobicie z następstwem w postaci śmierci człowieka (art. 158
§ 3 k.k.), za pobicie z następstwem w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
człowieka (art. 158 § 2 k.k.), czy też za nieumyślne spowodowanie śmierci człowieka
(art. 155 k.k.).
Niespójność zagrożenia ustawowego przewidzianego w proponowanym

art. 178a § 4 k.k. z innymi kodeksowymi zagrożeniami jest łatwo dostrzegalna również
w obrębie samych tylko przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Projektowany
art. 178a § 4 k.k. nie obejmuje bowiem innych, poza określonym w art. 178a § 1 k.k.,

4