Rządowy projekt ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych

swoim majątkiem za zobowiązania spółki; dłużników, którzy zostali zobowiązani do
wyjawienia majątku w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz przepisów
o postępowaniu egzekucyjnym; osoby, które przez sąd upadłościowy zostały pozbawione
prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji
członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej,
przedsiębiorstwie państwowym lub spółdzielni itp.
Dane zawarte w rejestrze dłużników niewypłacalnych znacznie poszerzają zakres informacji
o stanie majątkowym kontrahenta, a rejestr ten od stycznia 2007 r. jest dostępny na tych
samych zasadach co rejestr przedsiębiorców (art. 10 ustawy o KRS – przedtem dostępność
rejestru dłużników niewypłacalnych była ograniczona do osób posiadających interes prawny).
Oznacza to, iż obecnie każdy może zasięgnąć informacji o niewypłacalnych dłużnikach,
z wyłączeniem jednakże informacji na temat dłużników, którzy zostali wykreśleni z rejestru
dłużników niewypłacalnych.
Pomimo możliwości dostępu do baz danych w KRS nadal brakuje dostępu do szeregu
informacji, które mają ogromne znaczenie dla funkcjonowania na rynku, szczególnie dla mikro
i małych przedsiębiorstw – brakuje centralnego dostępu do szeregu informacji o decyzjach
administracyjnych oraz o postanowieniach i orzeczeniach sądów wobec przedsiębiorców,
podejmowanych w ok. 3.000 jednostkach administracji samorządowej i rządowej różnych
szczebli oraz sądach (np. licencje, koncesje, zakaz prowadzenia działalności itd.).
Na rynku informacji gospodarczych funkcjonują także tzw. „czarne listy dłużników”,
udostępniane najczęściej przez strony internetowe. Jako główny cel tworzenia takich baz
danych wskazywana jest potrzeba ochrony przedsiębiorców przed zawieraniem złych umów
oraz chęć napiętnowania nieuczciwych kontrahentów, a przez to chociaż częściowe
eliminowanie ich z obrotu gospodarczego. Na listach niesolidnych dłużników znajdują się
firmy i osoby, które nie zapłaciły za dostarczony towar czy wykonaną usługę lub nie spłacają
zaciągniętych pożyczek. Listy tworzone są i publikowane na wniosek poszkodowanych
wierzycieli i na ich odpowiedzialność, na podstawie wiarygodnych dokumentów,
jednoznacznie potwierdzających istnienie wierzytelności. Na ogół przed umieszczeniem na
czarnej liście dłużnik zostaje poinformowany o takim zamiarze i wezwany do zapłaty długu
w określonym przez wierzyciela terminie.
Ponadto rynek informacji gospodarczych jest polem działania różnego rodzaju biur informacji
o firmach, towarach i usługach. Są to często instytucje doradcze działające przy izbach
gospodarczych czy jednostkach samorządu terytorialnego albo zwykłe wywiadownie
17
gospodarcze. Udzielaniem informacji – mniej szczegółowych i tylko o polskich firmach
– zajmują się również izby handlowe.
Rozproszenie informacji o podmiotach gospodarczych i konsumentach jest jednym
z problemów zgłaszanych przez przedsiębiorców. Pojawienie się na rynku biur informacji
gospodarczej przy tak dużym rozproszeniu rejestrów dłużników, działających niezależnie od
siebie, braku współpracy i wymiany informacji między nimi powoduje, że nie ulega poprawie
ściągalność należności; ustawa nie stworzyła systemu wczesnego ostrzegania przed
niesolidnym kontrahentem, a także nie usprawniła dostępu do informacji.

1.11. Ochrona danych osobowych
Określenie problemu: na podstawie wyników ankiety przeprowadzonej przez Konfederację
Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce i Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH, w sprawie
potrzeby ochrony danych osobowych, można stwierdzić, że tylko 1/3 badanych przywiązuje do
ochrony dużą wagę i nie godzi się na jakiekolwiek odstępstwa od tej reguły. Dla pozostałych
jest to obojętne bądź spotyka się z ich nikłym zainteresowaniem. Należy zauważyć, iż
wymiana niektórych danych osobowych, w szczególności historii kredytowych jest niezbędna
dla istnienia efektywnego sektora finansowego, a w szerszym zakresie dla skutecznego
dochodzenia praw z umów. Znalezienie równowagi między ochroną danych osobowych,
a swobodnym przepływem informacji kredytowych stanowi ogromne wyzwanie. W związku
z tym, istnieje potrzeba złagodzenia wykładni przepisów ustawy o ochronie danych osobowych
i uznanie, że długi jednej osoby stanowią aktywa innej. Nakładanie bowiem nadmiernych
ograniczeń względem wymiany informacji o długach i dłużnikach ma negatywny wpływ na
osoby fizyczne i przedsiębiorców będących właścicielami aktywów, ponieważ zawęża
potencjalnie możliwość sprzedaży długów innym jednostkom. Kontrola nakładająca
niepotrzebne ograniczenia na aktywa zwiększa ryzyko kredytodawców, a to pociąga za sobą
negatywne skutki dla dostępności kredytu.

1.12. Windykacja wierzytelności
Określenie problemu: rynek windykacji wierzytelności w Polsce rozwija się dynamicznie.
Wynika to z dwóch, podstawowych powodów. Po pierwsze, z ciągle niewykorzystanych
możliwości kredytowych wśród gospodarstw oraz „natrętnej” polityki kredytowej prowadzonej
przez banki. Ta ostatnia jest pochodną pozytywnej obecnie sytuacji gospodarczej, która sprzyja
18
rozwojowi popytu konsumpcyjnego. Część gospodarstw daje się ponieść nadmiernemu
entuzjazmowi, związanemu z poprawieniem się stopy życiowej, próbując to dyskontować
w formie zaciągania kolejnych kredytów. Samo w sobie nie jest to jeszcze groźnym
zjawiskiem, przeciwnie, stanowi przejaw ożywienia gospodarczego i dobrej koniunktury.
Wzrost popytu konsumpcyjnego stanowi ważny element wzrostu gospodarczego.
Niebezpieczeństwo wynikające z nadmiernego zadłużania się gospodarstw domowych wiąże
się z tym, że część kredytobiorców przecenia własne możliwości terminowego regulowania
należności, zważywszy na fakt, że ponad 95 % podatników podatku dochodowego od osób
fizycznych należy w dalszym ciągu do najniższego, pierwszego przedziału podatkowego.
Nadmiernie rozbudowanemu zapałowi kredytowemu towarzyszy jednocześnie brak wiedzy
o podstawowych mechanizmach kredytowych.
Według wstępnych danych, od 600 tys. do 1,2 mln polskich rodzin ma kłopoty ze spłatą
własnych zobowiązań. Grozi to im wpadnięciem w pętlę kredytową i stanem niewypłacalności.
W związku z tym, iż rośnie rynek wierzytelności gospodarstw domowych, rozwiązaniem w tej
materii mogłoby być przeprowadzenie wszechstronnej edukacji prawno-finansowej.

1.13. Stosunek do instytucji upadłości konsumenckiej
Określenie problemu: na podstawie wyników badania 54 % respondentów uznało, że każdy
winien spłacać swoje długi, ale 41 % dopuszczając możliwość ogłoszenia upadłości ogranicza
ją jedynie do okoliczności losowych. Natomiast jedynie 16 % jest gotowe współuczestniczyć
w kosztach takiej operacji. Zdecydowana większość badanych jest przekonana, że upadłość
konsumencka będzie rajem dla nieuczciwych dłużników, a takich przypadków może być sporo.
Wiele wskazuje na to, że wprowadzenie upadłości konsumenckiej może okazać się dla
niektórych kolejną okazją do nadużyć. Pracom legislacyjnym nad przyjęciem skutecznych
rozwiązań upadłości konsumenckiej powinna towarzyszyć dyskusja nad sposobem
podniesienia poziomu etyki gospodarczej.

1.14. Zatory płatnicze
Określenie problemu: istota zatorów płatniczych polega na tym, że firmy nie mogą regulować
terminowo swoich zobowiązań, gdyż nie otrzymują w terminie płatności od swoich
kontrahentów za sprzedane wyroby lub usługi. Zatory płatnicze dotyczą zagadnień realizacji
umów i zarządzania płynnością w firmie. Cechy zatorów płatniczych to: charakter branżowy
19
lub sektorowy np. firmy z branży budowlanej lub przedsiębiorstwa zaliczane do sektora
małych i średnich przedsiębiorstw; eskalacja zjawiska, czyli występowanie coraz większej
liczby podmiotów mających problemy z płynnością (może to dotyczyć nawet całych branż
gospodarki); negatywne skutki ekonomiczne i społeczne są odczuwalne w skali mikro-, mezo-
i makroekonomicznej; niezależność od pozycji ekonomicznej firmy, zatory dotykają także
firm, które są konkurencyjne, odpowiedzialne i których zarządy w swoich bieżących
działaniach są zainteresowane terminowym regulowaniem zobowiązań.
Badania przeprowadzone w Polsce w latach 2004 i 2005 wskazują, że zatory płatnicze były
istotnym problemem w działalności krajowego biznesu. Badania wskazywały, że
przedsiębiorstwa notowały poważne kłopoty z płynnością wskutek niesolidności dłużników.
Mimo to, w tym okresie można zauważyć tendencję do poprawy płynności finansowej polskich
przedsiębiorstw. Aż 97 % małych i średnich przedsiębiorstw deklarowało, że spotyka się na co
dzień z problemem należności nie płaconych w terminie. Badanie przeprowadzone w 2004 r.,
pokazało, że zatory płatnicze przyczyniają się do pogorszenia płynności finansowej ponad 200
tysięcy firm rocznie. W efekcie występuje ryzyko bankructwa tych firm. Analizy w zakresie
metod ograniczania zatorów płatniczych wskazują, że zjawisko zatorów płatniczych w sektorze
przedsiębiorstw w Polsce ma charakter strukturalny i nie jest właściwie rozwiązywane. Część
proponowanych rozwiązań nie ma charakteru regulacyjnego i w związku z tym nowelizacja
ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych nie może przyczynić się do ograniczenia
zatorów płatniczych.

1.15. Wpływ dostępności informacji gospodarczych na rozwój rynku kredytów
Określenie problemu: obecnie w Polsce poziom dostępności kredytu jest relatywnie niski
w porównaniu do krajów Unii Europejskiej, które posiadają prywatne biura kredytowe. Pomimo,
że do stosunkowo niskiego udziału kredytów indywidualnych w PKB może przyczyniać się
wiele czynników, to wpływ czynników instytucjonalno-prawnych jest jedną z barier w tym
zakresie.
Udowodnioną prawidłowością jest zależność liczby udzielanych kredytów i istnienie rejestru
kredytobiorców. Obecność rejestru warunkuje zwiększenie liczby kredytów. Dlatego
w państwach czołówki rankingu kredyty dla sektora prywatnego stanowią 120 % PKB (który
i tak jest u nich najwyższy), a ostatnie państwa osiągają wielkość 14 % PKB. Słusznie zatem
stwierdzono, że system informacji kredytowej sprzyja odbiorcom wiarygodnym, którzy
20
legitymują się najlepszymi wynikami ekonomicznymi, to zaś prowadzi wprost do większej
wydajności gospodarki jako całości, czyli jej wzrostu.
Także banki zyskują na sprawnych przepisach dotyczących ściągania należności na wczesnym
etapie, obniża się bowiem ryzyko kredytowe, a tym samym i wielkość zabezpieczeń, co
prowadzi do poszerzenia kręgu potencjalnych kredytobiorców.
Polska jest krajem posiadającym prywatne biura kredytowe z jednocześnie niskim poziomem
udzielonych kredytów. Sytuacja ta wskazuje, że system informacji kredytowej nie wspiera
rozwoju rynku finansowego. Należy przeanalizować cały system informacji kredytowej w celu
zbadania, czy akty prawne regulujące udostępnianie informacji gospodarczych nie stanowią
ograniczeń prawnych (bariery prawne), hamujących efektywność i rozwój systemu informacji
gospodarczych.

1.16. Obciążenia administracyjne wynikające z ustawy o udostępnianiu informacji
gospodarczych
Obciążenia administracyjne są to koszty związane z wypełnianiem przez przedsiębiorcę
obowiązku informacyjnego wobec administracji albo osób trzecich wynikającego z regulacji
prawnych nałożonych przez państwo.
W wyniku przeprowadzonej analizy w ustawie zidentyfikowano 33 obowiązki, w tym 19
nałożone na biura informacji gospodarczej, 12 na pozostałych przedsiębiorców oraz dwa
obowiązki, które nałożone są jednocześnie na biura i przedsiębiorców.
Obowiązki nałożone na biura informacji gospodarczej to:
1) używanie w nazwie wyrazów „biuro informacji gospodarczej”,
2) zawarcie umowy ubezpieczenia oc, gwarancji bankowej lub poręczenia bankowego
w celu zabezpieczenia roszczeń mogących wyniknąć z działalności biura,
3) uchwalenie regulaminu biura,
4) analiza danych konsumentów-dłużników przekazanych przez przedsiębiorców pod
kątem zgodności z przepisami ustawy, wskazanie brakujących danych,
5) analiza danych przedsiębiorców-dłużników pod kątem zgodności z wymogami ustawy,
zawiadomienie przedsiębiorcy, iż przekazane przez niego dane są niepełne
w porównaniu z wymogami ustawy, wskazanie brakujących danych,
21