Rządowy projekt ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych

i w prawie bankowym. Należałoby bowiem przyjąć, że prawo bankowe zawierałoby regulację,
z której wynikałoby wprost upoważnienie BIK (instytucji utworzonych na podstawie art. 105
ust. 4 Prawa bankowego) do udostępniania biurom zgromadzonych przez BIK danych
bankowych, stanowiących tajemnicę bankową, dotyczących wymagalnych zobowiązań
klientów banków przekraczających 200 zł w przypadku konsumentów oraz 500 zł w przypadku
przedsiębiorców. W tym rozwiązaniu jednak pojawiłaby się konieczność znacznego
zliberalizowania, a nawet odstępstwa od utrwalonej w praktyce bankowej i w doktrynie
znaczenia tajemnicy bankowej jako fundamentalnej zasady działania instytucji zaufania
publicznego. Tak radykalna zmiana mogłaby nie być dobrze przyjęta w środowisku
bankowym, a przede wszystkim mogłaby spowodować ryzyko zakłócenia systemu wymiany
informacji. Z jednej strony bowiem banki opierając się na zawartych z BIK umowach
chciałyby mieć pewność, iż informacje będą udostępniane tylko na zasadach przewidzianych
w tych umowach, z drugiej zaś strony „wychodziłyby” one poza system bankowy w sposób
niezależny od tych umów i bez stosownych upoważnień ze strony klientów banku.
Model otwarty ma jedną zasadniczą wadę, istotną dla procesu legislacyjnego, a mianowicie
„otworzy” on dyskusję ze środowiskiem bankowym nad koniecznością rozszerzenia dyspozycji
art. 105 ust. 1 (w połączeniu z art. 104 ust. 3 ustawy – Prawo bankowe), a tym samym
rozszerzenia kręgu podmiotów, które mogą pozyskać informacje stanowiące tajemnicę
bankową, co ważniejsze od podmiotów będących wtórnymi dysponentami tych danych.
Oznaczać to więc może znaczne zahamowanie przewidywanych prac legislacyjnych nad
zmianami ustawy.
Model oparty na upoważnieniu konsumenta
BIK jest uprawniony do udostępniania danych bankowych bezpośrednio do biura (lub za
pośrednictwem tego biura do przedsiębiorcy) na podstawie upoważnienia konsumenta
udzielanego przedsiębiorcy w trybie art. 15 ustawy do pozyskania informacji z biura, a za jego
pośrednictwem z BIK i zawierającego w swojej treści jednocześnie upoważnienie do
udostępnienia przez BIK danych stanowiących tajemnicę bankową (lub upoważnienia
udzielanego bezpośrednio BIK w trybie art. 32 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych).
Upoważnienie powinno dotyczyć udostępnienia danych bankowych z BIK w zakresie
odpowiadającym wymogom ustawy odnośnie do wysokości wymagalnych zobowiązań,
a nawet w zakresie szerszym – jeśli konsument wykazałby taką wolę. Zgodnie bowiem z art.
32 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, każdy ma prawo do kontroli danych
przetwarzanych przez administratora danych. W tym przepisie w pkt 1 – 5a zostały
12
w przykładowy sposób wymienione szczegółowe uprawnienia do uzyskania informacji ze
zbioru danych. Tym uprawnieniom odpowiada nałożony przez art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie
danych osobowych obowiązek administratora danych udzielania informacji, o których mowa
w art. 32 ust. 1 pkt 1 – 5a. W związku z tym, BIK nie może ograniczyć treści raportu
konsumenckiego przekazywanego do biura na podstawie upoważnienia konsumenta, chyba że
ograniczenie zakresu wynika z upoważnienia konsumenta. Jednakże z uwagi na przedmiot
działalności biura, określony w art. 4 ust. 5, wskazane byłoby, aby w przypadku gdy BIK
udostępniałby na podstawie upoważnienia konsumenta dane bankowe za pośrednictwem biura,
informacja taka była udostępniona w zakresie nie większym niż przewiduje ustawa, a to z tego
powodu, że w praktyce biuro pośredniczyłoby w ujawnianiu tajemnicy bankowej, której samo
by nie przetwarzało. Z całą pewnością zaś, gdy konsument zwróci się bezpośrednio do BIK
o ujawnienie danych bankowych dotyczących jego osoby, będzie mógł otrzymać pełny raport,
tj. w takim zakresie, w jakim może żądać na podstawie wspomnianego art. 32 ust. 1 ustawy
o ochronie danych osobowych.
Przedstawiony model gwarantuje utrzymanie standardów w zakresie zachowania tajemnicy
bankowej i ochrony prywatności konsumenta, a jednocześnie pozwala na uniknięcie głębokich
zmian legislacyjnych, które z całą pewnością oznaczałyby wydłużenie całego procesu.
Model oparty na upoważnieniu konsumenta korzysta z najszerszej możliwej podstawy
dysponowania danymi, a mianowicie autonomii woli jednostki i fakt ten nie powinien rodzić
kontrowersji co do tego, iż to właśnie osoba, której dane dotyczą, ma pełne prawo decydować
o tym, czy jej dane zostaną umieszczone w biurze, czy np., mówiąc obrazowo, opublikowane
w prasie codziennej.
Model oparty na upoważnieniu konsumenta jest tym rozwiązaniem, które gwarantuje:
- ochronę tajemnicy bankowej,
- zachowanie prywatności i ochronę danych osobowych konsumenta,
- kontrolę nad dysponowaniem informacjami stanowiącymi tajemnicę bankową,
- szybszy proces legislacyjny proponowanych zmian.
Model mieszany
Jest on oparty na upoważnieniu konsumenta – jak wyżej i upoważnieniu przedsiębiorcy.
W przypadku wszystkich modeli konieczna będzie zmiana art. 7 ust. 5 oraz art. 8 ust. 4 ustawy,
polegająca na wprowadzeniu wyjątku na rzecz BIK od obowiązku odrzucenia przez biuro
informacji gospodarczej w sytuacji, gdy informacja ta nie będzie zawierała wszystkich
13
elementów określonych w art. 7 ust. 1 lub 2 lub przekraczającej zakres określony w art. 7 ust. 3
oraz w art. 8 ust. 1 lub przekraczającej zakres określony w art. 8 ust. 2. Informacje pochodzące
z BIK, które nie zawierałyby wszystkich elementów wymaganych dla informacji gospodarczej,
nie powinny być odrzucane przez biuro z oczywistych względów opisywanych powyżej. Nie
będą to bowiem informacje pochodzące wprost od przedsiębiorcy.
Model mieszany pozostawi nie znajdującą uzasadnienia rynkowego i systemowego barierę
prawną dostępu do informacji o przedsiębiorcach nie wykonujących swoich zobowiązań
kredytowych, co może bardzo negatywnie wpłynąć na obrót gospodarczy i pogłębić tzw. zatory
płatnicze.

1.7. Brak wymiany informacji gospodarczej z państwami Unii Europejskiej
Określenie problemu: obowiązujące przepisy ustawy o udostępnianiu informacji
gospodarczych nie przewidują możliwości przetwarzania tych informacji poza granicami
Rzeczypospolitej Polskiej. Taki jednoznaczny przepis, ustanowiony z uwagi na ochronę
danych osobowych, powoduje brak transgranicznej wymiany informacji gospodarczej.
Zasadnicze znaczenie miałoby pośredniczenie w pozyskiwaniu informacji o podmiotach
zagranicznych, gdyż taka rola biur informacji gospodarczej może spowodować zwiększenie
zaufania polskich przedsiębiorców do podejmowania współpracy na rynkach europejskich.

1.8. Ograniczenie możliwości zawierania umowy z biurami przez przedsiębiorców z Unii
Europejskiej
Określenie problemu: obowiązek podawania numeru identyfikacji podatkowej (NIP)
przedsiębiorcy. Obowiązek ten dotyczy również przedsiębiorców z innych państw, co blokuje
możliwość przekazywania informacji gospodarczych przez te podmioty. ądanie podania
numeru NIP ogranicza możliwość zawarcia umowy z biurem przez przedsiębiorców z innych
państw członkowskich Unii Europejskiej, a tym samym ogranicza możliwość stosowania
traktatowej zasady swobody przedsiębiorczości.

1.9. Słaba skuteczność biur informacji gospodarczej jako instrumentu zapobiegającego
powstawaniu długoterminowych wierzytelności (na podstawie danych otrzymanych

z biur)
14
Określenie problemu: niewystarczająca skuteczność instrumentu „prewencyjnego”, jakim
miały stać się biura na rynku wierzytelności.
Biuro Informacji Gospodarczych InfoMonitor, od dnia zatwierdzenia regulaminu zarządzania
danymi (2005 r.) do końca września 2006 r., posiadało w swoim rejestrze następującą liczbę
dłużników – 76.016, są to ci dłużnicy którzy spłacali swoje zobowiązana po przekazaniu ich do
systemu informacji gospodarczej, w tym dotyczyło to 67.305 konsumentów oraz 8.711
przedsiębiorców (4.444 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz 4.267
przedsiębiorców). Dane te należy odnieść do łącznej liczby informacji przekazywanych na
temat dłużników do InfoMonitora). Przekazywanie danych dłużników do systemu informacji
gospodarczej najbardziej dyscyplinująco podziałało na osoby fizyczne, gdyż prawie 8,23 %
dłużników tej grupy spłaciło zobowiązania w następstwie tego przekazania, dla osób
fizycznych czy prawnych prowadzących działalność gospodarczą wskaźnik ten był mniejszy
i wyniósł 6,11 % (odpowiednio – 3,11 % i 2,99 %). InfoMonitor zawarł w 2006 r. prawie 280
umów o udostępnianie informacji gospodarczych. Podział branżowy wskazuje na największą
przewagę sfer bankowo-finansowo-ubezpieczeniowej (62 umowy), handlowej (50), górnictwa
i przetwórstwa (41) oraz budownictwa – 23 umowy. Liczba informacji gospodarczych
o dłużnikach przekazywana do InfoMonitora wyniosła, średniomiesięcznie, prawie 80 tys.
informacji; 68 tys. dotyczy konsumentów, pozostałe – przedsiębiorców. Przeważający udział
w zgromadzonych informacjach mają wierzytelności o średniej wysokości, zawierające się
w przedziale 501 – 5000 zł – ok. 82 % i 86 % zobowiązań przedsiębiorców i konsumentów.
Według stanu na dzień 1 marca 2007 r., Biuro Informacji Gospodarczej KRD współpracuje
z 18.500 firmami, a w bazie KRD znajduje się ponad 174.000 informacji gospodarczych.
Z tego 68,6 % informacji dotyczyło zobowiązań przedsiębiorców a 31,4 % konsumentów).
Kwota odzyskanego zadłużenia kształtowała się w grudniu 2006 r. na poziomie 500 mln zł
(w kwietniu 2005 r. wyniosła 242 mln zł). Z danych KRD BIG S.A za luty 2007 r., w zakresie
skuteczności w odzyskiwaniu należności, wynika, iż w przypadku długów nie starszych niż 1
rok 58 % spłaca zobowiązania po wysłaniu wezwania do zapłaty z ostrzeżeniem o dopisaniu do

1) W pierwszym roku działalności operacyjnej liczba informacji gospodarczych przekazywana na temat dłużników
wyniosła w przypadku konsumentów 205,5 tys. informacji, a w przypadku przedsiębiorców 34,5 tys. Od stycznia
do września 2006 r. zostało przekazanych do InfoMonitora około 612 tys. informacji o konsumentach oraz 108
tys. informacji na temat przedsiębiorców.
2) Do końca września 2006 r. KRD miało podpisane umowy z 11.125 klientami, zaś liczba informacji
gospodarczych, które zostały przekazane do KRD dotyczących zobowiązań konsumentów i przedsiębiorców,
osiągnęła wysokość 141.000. Z tego 71 % informacji dotyczyło zobowiązań firm, a pozostałe – konsumentów.

15
biura informacji gospodarczej, a 27 % spłaca zobowiązania po dopisaniu do systemu biur.
Spośród tych dłużników, którzy spłacają swoje należności po umieszczeniu ich w KRD:
-
46% czyni to w ciągu pierwszych 30 dni,
-
8% reguluje należności między 31 a 60 dniem,
-
5% oddaje dług między 61 a 90 dniem,
-
41% spłaca należność po 91 dniu i później.
Do końca września 2006 r. biuro KSV (obecnie Europejski Rejestr Informacji Finansowych
BIG S.A.) miało podpisane umowy z ok. 1.000 firm, zaś wpisów uzyskano blisko 45.000.
Zdecydowana większość (80 %) dotyczyła przedsiębiorców, pozostałe – konsumentów. Biuro
przewiduje zwiększenie liczby informacji o konsumentach ze względu na podpisanie nowych
umów z przedsiębiorstwami telekomunikacyjnymi oraz rozpoczęciem współpracy z branżą
turystyczną. KSV wprawdzie nie prowadzi systematycznej analizy zadłużenia w przedziałach
kwotowych, lecz na podstawie wiedzy nieformalnej twierdzi, że 80 % zgłoszeń dotyczy
przedziału zadłużenia 1 000 – 10 000 zł. Dane w tym względzie w pełni pokrywają się
z wnioskami InfoMonitora oraz KRD.

1.10. Rozproszenie informacji o dłużnikach
Określenie problemu: rozproszenie informacji o podmiotach gospodarczych oraz trudności
w dotarciu do informacji i ograniczone prawo biur informacji gospodarczej do zbierania
i przetwarzania danych ze wszystkich publicznych źródeł informacji i rejestrów.
Na rynku informacji gospodarczej funkcjonują, przede wszystkim działające na podstawie
ustawy, biura informacji gospodarczej tj. InfoMonitor BIG S.A., Krajowy Rejestr Długów BIG
S.A. i ERIF BIG S.A. Ponadto na rynku działają Inforsource big S.A. z Warszawy, Big-duo
S.A. z Częstochowy oraz Oławskie big S.A., które używają w nazwie terminu „big” niezgodnie
z przedmiotową ustawą. Poza tym informacje o dłużnikach posiada Biuro Informacji
Kredytowej S.A., windykatorzy, fundusze sekurytyzacyjne, firmy zajmujące się zarządzaniem
i obrotem wierzytelnościami, w tym internetowe giełdy wierzytelności, a także wywiadownie
gospodarcze oraz różnego rodzaju „czarne listy dłużników”. Przedsiębiorcy wolą sprzedać
swój dług firmie windykacyjnej niż skorzystać z usług bigów. Dodatkowo funkcjonuje rejestr
dłużników niewypłacalnych wprowadzony ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym.
W rejestrze tym wpisuje się m.in. informacje nt. osób fizycznych wykonujących działalność
gospodarczą, jeżeli ogłoszono ich upadłość; wspólników ponoszących odpowiedzialność całym
16