Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw

Sprawiedliwości i Praw Człowieka, uchwalonego na posiedzeniu w dniu 23 lipca 2008 r.
w sprawie wynagrodzeń sędziowskich – podwyżkę wynagrodzenia sędziów o kwotę
1 000 zł brutto, niezależnie od stanowiska, które zajmują. Z tych względów jest
konieczne ukształtowanie nowych mnożników w taki sposób, aby wysokość
wynagrodzenia zasadniczego sędziów w stawce podstawowej i stawkach awansowych,
przewidzianych dla każdego stanowiska sędziowskiego, zawierała zastąpienie
dotychczasowej kwoty bazowej przeciętnym wynagrodzeniem oraz uwzględniała
pierwotnie planowany wzrost wynagrodzenia każdego sędziego o kwotę 1 000 zł brutto.
Osiągnięcie tego celu zapewnia określenie mnożników na poziomie od 2,05 (dla
sędziego sądu rejonowego otrzymującego wynagrodzenie zasadnicze w stawce
podstawowej) do 3,23 (dla sędziego sądu apelacyjnego otrzymującego wynagrodzenie
zasadnicze w trzeciej stawce awansowej).
Projektowane rozwiązania wymuszają likwidację dotychczasowej zasady, że
wynagrodzenie zasadnicze w stawce podstawowej wynosi co najmniej 120 %
wynagrodzenia zasadniczego w stawce podstawowej dla bezpośrednio niższego
stanowiska sędziowskiego. Jednocześnie pożądanym rezultatem takiej regulacji jest
relatywne zmniejszenie zróżnicowania wynagrodzeń sędziów w zależności od
zajmowanego stanowiska sędziowskiego. Najkorzystniejsze skutki nastąpią zatem
w odniesieniu do poziomu wynagrodzeń sędziów sądów rejonowych, otrzymujących
wynagrodzenie w stawce podstawowej, a więc na początku drogi zawodowej.
Jednocześnie, w związku z likwidacją systemu tzw. awansu poziomego,
przewidzianą w uchwalonej przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawie z dnia
7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz
niektórych innych ustaw, niezbędne było wprowadzenie w 2009 r. regulacji dotyczącej
trzeciej stawki awansowej, możliwej do uzyskania po upływie 15 lat pracy na danym
stanowisku sędziowskim. Regulacja ta jest niezbędna do zachowania spójności
projektowanych rozwiązań.
W celu likwidacji demotywacyjnego skutku mechanizmu dającego możliwość
osiągania przez sędziów sądów niższych niektórych stawek wynagrodzenia
przysługujących sędziom sądów wyższych proponuje się, aby awans do sądu wyższego
zawsze wiązał się z awansem płacowym. Rezygnuje się z tego względu
z dotychczasowej zasady, że we wszystkich przypadkach objęcia stanowiska
sędziowskiego wynagrodzenie zasadnicze ustala się w stawce podstawowej.

2
Opisanym wyżej zmianom w przepisach ustawy – Prawo o ustroju sądów
powszechnych towarzyszyć muszą analogiczne zmiany w ustawie o prokuraturze.
Sędziowie sądów wojskowych zostaną objęci projektowaną regulacją na zasadzie
odesłania zawartego w art. 70 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych.
Konieczność objęcia projektowanym podwyższeniem wynagrodzeń zasa-
dniczych również asesorów sądowych i prokuratorskich wynika z faktu, że nie mogą oni
otrzymywać wynagrodzeń niższych niż referendarze sądowi, których wynagrodzenia
w związku z istniejącym w przepisach ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych
powiązaniem z systemem wynagrodzeń sędziowskich przez podwyższenie tychże
wynagrodzeń automatycznie wzrosną. Przyjmować przy tym trzeba, że ustrojowy status
stanowiska asesorskiego, niezależnie od skutków orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego, jest wyższy niż status referendarza sądowego, choćby przez fakt, że
stanowisko asesora sądowego jest wciąż podstawową drogą osiągnięcia urzędu sędziego,
zaś stanowisko asesora prokuratorskiego pozostanie nim nadal na drodze do objęcia
stanowiska prokuratora.
Proponowana w projekcie nowelizacja ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r.
o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia
23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052, z późn. zm.)
dotyczy zasad oraz systemu wynagradzania sędziów Trybunału Konstytucyjnego oraz
Sądu Najwyższego.
Zgodnie z art. 195 ust. 2 Konstytucji sędziom Trybunału Konstytucyjnego
zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz
zakresowi ich obowiązków. Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym w dotychczasowym
art. 6 ust. 2 stanowi, że wynagrodzenie zasadnicze sędziego Trybunału jest równe
wynagrodzeniu zasadniczemu wicemarszałka Sejmu. W pozostałym zakresie
składników wynagrodzenia, tj.
dodatku z tytułu wysługi lat, ustawa odsyła do
odpowiedniego stosowania przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym. W odniesieniu do
prezesa i wiceprezesa Trybunału ustawa o Trybunale Konstytucyjnym nie reguluje
kwestii ich wynagradzania; regulację tę zawiera ustawa z dnia 31 lipca 1981 r.
o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. Nr 20,
poz. 101, z późn. zm.).
W zakresie wynagradzania w Trybunale mamy zatem do czynienia nie
z autonomicznym, właściwym tej instytucji, a zarazem adekwatnym wobec dyrektywy

3
z art. 195 Konstytucji systemem, ale ze stosowaniem parametrów pośrednio (sędziowie)
bądź wprost (prezes, wiceprezes) właściwych dla kierowniczych stanowisk
państwowych.
Natomiast długoletnia praktyka pokazuje, że nie jest to rozwiązanie trafne
i uzasadnione. Po pierwsze, tak ukształtowany system wynagradzania sędziów
Trybunału Konstytucyjnego (oraz kierownictwa) uzależnia kształtowanie wysokości
wynagrodzeń tej grupy osób od decyzji budżetowych mających siłą rzeczy, przez
odniesienie do szerokiego, specyficznego kręgu funkcjonariuszy publicznych, charakter
w dużej mierze polityczny. Po drugie, dotychczasowy system wynagradzania sędziów
(oraz kierownictwa) Trybunału różni się zasadniczo od systemu, według którego – po
zmianach ustawowych – są kształtowane wynagrodzenia sędziów naczelnych organów
władzy sądowniczej – Sądu Najwyższego (od 2003 r.) i Naczelnego Sądu
Administracyjnego (od 2004 r.). W obecnie obowiązującym stanie prawnym sędziowie
i kierownictwo Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego są bowiem
wynagradzani według specjalnie określonych zasad, przy wykorzystaniu kwot bazowych
stosowanych w budżecie państwa w odniesieniu do kształtowania wynagrodzeń
wszystkich sędziów. Ponadto zarówno prezesi Sądu Najwyższego, jak Naczelnego Sądu
Administracyjnego nie są już objęci przepisami ustawy o wynagradzaniu osób
zajmujących kierownicze stanowiska państwowe – w tym sensie zatem władza
sądownicza, poza Trybunałem Konstytucyjnym, korzysta z przymiotu swoistej
autonomii zasad wynagradzania w stosunku do innych segmentów władzy publicznej.
Istotą projektowanej nowelizacji jest ustanowienie odrębnego, właściwego tylko
dla Trybunału Konstytucyjnego systemu wynagradzania, z tym jednak zastrzeżeniem, iż
przy ustalaniu wysokości wynagrodzeń sędziów Trybunału Konstytucyjnego nie będzie
wykorzystywana dotychczasowa kwota bazowa ustalana w ustawie budżetowej
w
odniesieniu do kształtowania wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych, ale
przeciętne wynagrodzenie w
drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane
w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r.
Nr 39, poz. 353, z późn. zm.), co jest konsekwencją propozycji przyjętych w projekcie
ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych
innych ustaw.

4

Proponowane rozwiązanie, poza konstrukcją systemową, służy także
zniwelowaniu obecnych, dość istotnych różnic (in minus) w relacjach wysokości
wynagrodzeń (brutto) kierownictwa i sędziów Trybunału w stosunku do kierownictw
oraz sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego,

a w konsekwencji stabilizacji wynagrodzeń w Trybunale, ze zwyżką na rzecz Trybunału
Konstytucyjnego średnio na poziomie ok. 10 %.
W konsekwencji projektowanych zmian ustawy o Trybunale Konstytucyjnym
proponuje się również odpowiednią nowelizację w ustawie o wynagrodzeniu osób
zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, polegającą na nieuwzględnianiu wśród
osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, o których mowa w art. 2 pkt 2 tej
ustawy, prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego.
W kontekście wyżej zaprezentowanych zmian systemu wynagradzania sędziów
Trybunału, polegających m.in. na rezygnacji z powiązania z ustawą o wynagradzaniu
osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, proponuje się jednocześnie
nowelizację art. 17 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, w zakresie dotyczącym statusu
szefa Biura Trybunału. Projektowane nowe brzmienie art. 17 ma na celu unifikację
regulacji stanowiska szefa Biura Trybunału jako urzędnika państwowego
z odpowiednimi regulacjami obowiązującymi wobec szefów kancelarii Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego oraz Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,
a odnoszącymi się jedynie do parametru ustalania wynagrodzenia (art. 17 ust. 2 i 3).
W projekcie proponuje się również zmianę systemu wynagradzania sędziów
Sądu Najwyższego. W przypadku tej grupy osób wynagrodzenie zasadnicze również
będzie stanowiło wielokrotność podstawy ustalenia tego wynagrodzenia, czyli
przeciętnego wynagrodzenia w
drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego
w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ponadto
w projekcie zmian ustawy o Sądzie Najwyższym proponuje się przyjęcie rozwiązania,
zgodnie z którym w związku z pełnioną funkcją sędziemu Sądu Najwyższego
przysługują dodatki funkcyjne, których wysokość ustala się przy zastosowaniu
mnożników odnoszonych do podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego
Sądu Najwyższego. Tabelę mnożników służących do ustalenia wysokości dodatku
funkcyjnego określono w formie załącznika do ustawy o Sądzie Najwyższym.

5
Przyjęty sposób regulacji – opracowanie odrębnej ustawy o zmianie ustawy –
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw – jest
wynikiem uwzględnienia uwag zgłaszanych w toku uzgodnień międzyresortowych,
dotyczących projektu autopoprawki do projektu ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa
i Prokuratury (proponowane podwyższenie wynagrodzeń było początkowo ujęte we
wskazanym projekcie autopoprawki).
Wysokość podwyżki w 2009 r. została ustalona w toku uzgodnień członków
Kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości z Ministrem Finansów.

Projektowane zmiany nie stanowią przedmiotu regulacji prawa wspólnotowego.


6