Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw

63
Polska postrzegana jest coraz częściej jako kraj produkcji i nielegalnego
tranzytu wyrobów tytoniowych ze wschodu Europy i krajów azjatyckich do
Europy Zachodniej. Ustalone trasy przerzutowe prowadzą poprzez: kraje
skandynawskie, Niemcy, Belgię, do Francji i Holandii. Szerokim rynkiem zbytu
jest również Wielka Brytania - przerzut drogą morską (przemyt prowadzony jest
z Indonezji, Emiratów Arabskich przez Polskę i Niemcy). Polacy jako
członkowie grup przestępczych zaangażowanych w powyższy proceder nie
tylko uczestniczą w działaniach na poszczególnych etapach przemytu towarów,
lecz pełnią również funkcje kierownicze.
W Polsce na dużą skalę odbywa się także pozyskiwanie przez organizacje
przestępcze firm handlowych, spedycyjnych, lecz przede wszystkim przed-
siębiorstw produkcyjnych, czy też agencji celnych działających w strefie
przygranicznej, w celu wykorzystywania ich możliwości w zakresie prowadzenia
odpraw i przewozu nielegalnego towaru oraz podejmowania działań w celu jego
maskowania. W zakresie ich tworzenia uwidacznia się współpraca pomiędzy
grupami z terenu środkowej Polski z grupami działającymi na terenach
przygranicznych województw. Nieodłącznie tego rodzaju przestępczości
granicznej towarzyszy korupcja wśród służb granicznych. Niekiedy funkcjo-
nariusze Urzędów Celnych czy Straży Granicznej, bądź osoby powiązane z
nimi towarzysko czy rodzinnie, stanowią kolejne ogniwo działalności grup
przestępczych.
Ponownie obserwuje się wzrost aktywności grup przestępczych w działaniu na
szkodę instytucji bankowych, kapitałowych i finansowych, polegające na
wyłudzaniu kredytów i leasingów przy wykorzystaniu fałszywych dokumentów.
W tym obszarze odnotowano działania przestępcze polegające na zmuszaniu
osób, nie związanych z działalnością kryminalną, do pobierania kredytów
bankowych, a w dalszej kolejności wymuszanie na nich przekazywania
otrzymanych transz w gotówce na rzecz grup przestępczych. Stwierdzono
pozyskiwanie do realizacji celów przestępczych osób z kierownictwa instytucji
finansowych, przedstawicieli firm brokerskich, rzeczoznawców majątkowych.
Odnotowano aktywność przestępczą w zakresie obrotu bezgotówkowego, przy
64
użyciu kart bankomatowych oraz wprowadzanie do obiegu fałszywych kart
płatniczych.
Stwierdzono także znaczną aktywność przestępczą w zakresie fałszerstwa kart
płatniczych oraz wyłudzeń towarów i kwot pieniężnych przy użyciu sfałszo-
wanych środków płatniczych. W ramach rozpoznania odnotowano nie tylko
wysoką aktywność przestępczą członków grup trudniących się wspomnianym
procederem, lecz także profesjonalizm i merytoryczny wewnętrzny podział
zadań (dostarczyciele skradzionych kart, członkowie grupy zatrudnieni jako
kasjerzy w sklepach, współpracujący barmani i kelnerzy, osoby dokonujące
kradzieży kieszonkowych w środkach komunikacji, członkowie zajmujący się
pobieraniem pieniędzy z bankomatów, hakerzy odpowiedzialni za włamania do
systemów bankowych), oraz powiązania o charakterze międzynarodowym. W
skład grupy oprócz obywateli polskich wchodzili: Niemcy, Turcy, Włosi,
Albańczycy, obywatele Ukrainy.
Cech przestępczości zorganizowanej nabrała również nielegalna działalność z
wykorzystaniem elektronicznych instrumentów płatniczych. Grupy przestępcze
wyraźnie dostrzegły łatwość, z jaką w krótkim czasie można zarobić duże sumy
pieniężne wykorzystując kartę płatniczą, która jako międzynarodowy instrument
płatniczy używana jest na całym świecie. Ponadto, sfałszowane karty płatnicze
stały się środkiem płatniczym wykorzystywanym przez organizacje
terrorystyczne, zapewniającym im łatwość dokonywania płatności z różnych
miejsc na świecie.
Wspomniane powyżej formy nielegalnej działalności wymagają od sprawców
nawiązania i utrzymywania znacznej ilości kontaktów przestępczych w wy-
miarze międzynarodowym, zaś bezpośrednio przy popełnianiu czynów
zabronionych – realizacji połączeń telefonicznych (niejednokrotnie przy użyciu
kilku lub nawet kilkunastu numerów abonenckich). Skala powyższych prze-
stępczych przedsięwzięć i generowanych przez nie zysków zdecydowanie
wyróżnia polską przestępczość gospodarczą i kryminalną na tle podobnych
patologicznych zjawisk w innych krajach Unii Europejskiej.
Podkreślić należy, że wykonywane w śledztwach analizy połączeń tele-
fonicznych, oparte na bilingach uzyskanych od operatorów telefonicznych,
65
pozwalają także na uzyskanie innych kolejnych dowodów, w szczególności z
zeznań nieznanych dotychczas świadków oraz z kontroli i utrwalania rozmów
telefonicznych, co w konsekwencji przybliża organy ścigania do prawidłowych
ustaleń faktycznych i umożliwia pociągnięcie sprawców do odpowiedzialności
karnej.
Specyfika funkcjonowania najgroźniejszych, zorganizowanych grup prze-
stępczych wskazuje, że ich rozbicie jest niejednokrotnie możliwe dopiero po
upływie kilku lat działalności, gdyż dopiero wówczas udaje się pozyskać źródła
dowodowe pozwalające na identyfikację poszczególnych sprawców i popeł-
nionych przez nich przestępstw. Nadto, w przypadku postępowań przygo-
towawczych dotyczących przestępczości zorganizowanej, obejmują one
działalność takich grup prowadzoną przez okres kilku, bądź nawet kilkunastu
lat. Dlatego też potrzeba weryfikacji określonych dowodów, w drodze uzyskania
bilingów i innych danych telekomunikacyjnych, może zaistnieć nawet z kilku-
letnim odstępem w stosunku do realizowanych połączeń telefonicznych lub
wysyłanych wiadomości tekstowych.
Jeżeli zatem, dane telekomunikacyjne przechowywane będą jedynie przez
okres 24 miesięcy, istnieje nikła szansa na wykorzystanie bilingów w procesie
wykrycia sprawców najpoważniejszych przestępstw, zwłaszcza, gdy od chwili
zdarzenia do czasu uzyskania informacji o numerze telefonu komórkowego,
którym posłużył się sprawca, upłynął wskazany powyżej termin. W kon-
sekwencji może to nie tylko paraliżować, czy utrudniać prowadzenie śledztw,
ale także skutkować bezpowrotną utratą istotnych środków dowodowych.
Art. 180a ust. 3 i 4 reguluje istotną kwestie przejęcia danych telekomuni-
kacyjnych od upadłego operatora publicznej sieci telekomunikacyjnej lub
dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych. Dane mogą
stanowić bardzo ważny materiał dowodowy w postępowaniach karnych, dlatego
powinny być one w dalszym ciągu przechowywane przez operatora – następcę
prawnego operatora, który zaprzestał działalności. Dane takie byłyby przejęte
przez Prezesa UKE na zasadach określonych w rozporządzeniu Prezesa Rady
Ministrów. Konsekwencją tych propozycji jest zmiana w ustawie Prawo
upadłościowe i naprawcze (nowy ust. 6 w art. 53).
66
W art. 180d określone zostały organy państwowe, którym przedsiębiorcy
telekomunikacyjni podlegający wykonywaniu obowiązków retencyjnych, udo-
stępniają zgromadzone dane. Art. 180d stanowi także, iż do ochrony danych
zgromadzonych przez przedsiębiorców mają zastosowanie przepisy odrębne.
Art. 180e ogranicza dostęp do danych podlegających retencji jedynie do upo-
ważnionych pracowników przedsiębiorców telekomunikacyjnych. W art. 180b
dopuszcza się możliwość wykonywania obowiązków, o których mowa w art.
180a (zatrzymywania, przechowywania i udostępniania oraz chronienia danych)
wspólnie przez kilku przedsiębiorców. Art. 180c ust. 2 stanowi delegację dla
ministra właściwego do spraw łączności do wydania rozporządzenia
określającego szczegółowy wykaz danych podlegających retencji oraz rodzajów
operatorów publicznej sieci telekomunikacyjnej lub dostawców publicznie
dostępnych usług telekomunikacyjnych zobowiązanych do zatrzymywania i
przechowywania określonych rodzajów danych telekomunikacyjnych.
Zważywszy na dwustopniowy proces wdrożenia dyrektywy retencyjnej odrębnie
dla danych związanych z dostępem do Internetu, telefonii internetowej i
internetowej poczty elektronicznej delegacja powyższa będzie wymagała
wydania dwu odrębnych rozporządzeń.
Przepis art. 180f umożliwia wyznaczenie przez Radę Ministrów, w drodze
rozporządzenia, podmiotów pośredniczących, do wykonywania zadań, o
których mowa w art. 179 ust. 3, 180a ust. 1 pkt 3 lub 180d ustawy Prawo
telekomunikacyjne, na rzecz innych uprawnionych podmiotów. Przepis ten
wprowadza nowy mechanizm współpracy z przedsiębiorcami telekomuni-
kacyjnymi.
Wyłonienie spośród uprawnionych podmiotów, podmiotów pośredniczących,
przyjmujących na siebie ciężar pośrednictwa na rzecz pozostałych upraw-
nionych podmiotów, ma na celu ustalenie i wdrożenie jednolitych procedur
współpracy z przedsiębiorcami. Wprowadzenie nowego mechanizmu pośred-
niczącego przyczyni się do usunięcia wielu dotychczasowych barier wyni-
kających ze zróżnicowanych celów i strategii.
Przepis art. 180g w związku z ustawą z dnia 23 sierpnia 2001 r. o
organizowaniu zadań na rzecz obronności państwa realizowanych przez
67
przedsiębiorców (Dz. U. z 2001 r. nr. 122 poz. 1320) nakłada administracyjny
obowiązek do wykonywania zadań w zakresie przygotowania i utrzymania
infrastruktury telekomunikacyjnej dla systemów łączności na potrzeby obronne
państwa, w tym systemu kierowania bezpieczeństwem narodowym, obowiązek
ten spoczywa na przedsiębiorcy telekomunikacyjnym. Obowiązki te nakładane
są na podstawie decyzji wydanych przez organy administracji rządowej
właściwe w zakresie organizowania i sprawowania nadzoru nad realizacją tych
zadań, po zawarciu umów pomiędzy przedsiębiorcami, a tymi organami.
Przepis art. 180h nie przesądza wprost kwestii ponoszenia wydatków
związanych z wykonywaniem zadań przez przedsiębiorców telekomuni-
kacyjnych, natomiast przytoczone przepisy ustawy o organizowaniu zadań na
rzecz obronności państwa realizowanych przez przedsiębiorców z dnia 23
sierpnia 2001 r. – art. 7 ust. 2 – mówią o finansowaniu zadań z budżetu
państwa.
Przepis art. 180h umożliwia uzyskiwanie danych, niezbędnych do realizacji
przez Prezesa UKE, przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3
sierpnia 2004 r. w sprawie przygotowania i wykorzystania systemów łączności
na potrzeby obronne państwa (Dz. U. Nr 180, poz. 1855), nakładających na
Prezesa UKE obowiązek dokonywania analizy możliwości przedsiębiorców
telekomunikacyjnych w zakresie ich wykorzystania na potrzeby obronne
państwa oraz utworzenia bazy danych o przedsiębiorcach telekomunikacyjnych,
niezbędnej do przygotowania i wykorzystania obronnych systemów łączności.
Proponowany przepis umożliwi pozyskiwanie danych niezbędnych do tworzenia
takiej bazy oraz aktualizacji centralnej bazy danych o systemach łączności na
potrzeby obronne państwa zarządzanej przez Ministra Obrony Narodowej.
Dotychczas nie było narzędzia prawnego pozwalającego skutecznie pozyski-
wać ww. danych. Wprowadzenie tego przepisu umożliwi Prezesowi UKE
właściwe wykonywanie zadań w zakresie obronności.
Art. 180i ust. 3 zawiera delegację do wydania rozporządzenia, którego przepisy
określą wzór formularzy służących do przekazywania informacji Prezesowi UKE
.