Rządowy projekt ustawy o emeryturach pomostowych

32
zasady zrównania praw wszystkich osób pracujących w szczególnych wa-
runkach oraz wykonujących pracę o szczególnym charakterze. Dlatego KPP
proponuje wykreślenie art. 6, art. 7, art. 8 oraz art. 9 ustawy, co oznacza, że
osoby te powinny się znaleźć w wykazie prac wymienionych odpowiednio
w załączniku 1 lub w załączniku 2 z zachowaniem prawa emerytury pomo-
stowej według przesłanek ogólnych, określonych w art. 5 projektu ustawy.
Zdecydowanie negatywnie został oceniony przepis dotyczący przyznania
Państwowej Inspekcji Pracy kompetencji do wydawania nakazu umieszcza-
nia danego stanowiska w wykazie stanowisk, które ma obowiązek tworzyć
pracodawca w zakresie stanowisk uprawniających do emerytur pomosto-
wych. KPP uważa, że PIP powinna, co najwyżej, reagować w takich przy-
padkach jedynie w formie wystąpienia, a nie w formie nakazu, natomiast
rozstrzygające w tej kwestii powinny być jedynie orzeczenia Sądu Pracy.
Istnieje też rozwiązanie alternatywne, na podstawie którego o tym czy poten-
cjalny beneficjent systemu wykonuje pracę w szczególnych warunkach bądź
o szczególnym charakterze decydowałyby służba medycyny pracy, współ-
pracując bezpośrednio z pracodawcami i pracownikami.
Związek Rzemiosła Polskiego przekazał uwagi do projektu ustawy w piśmie
z dnia 18 lipca 2008 r. Związek nie zgłosił zastrzeżeń co do zasadności pro-
jektu ustawy, która stanowi realizację zapowiedzi wynikającej z art. 24 usta-
wy o emeryturach i rentach z FUS oraz zapowiada wykonanie jednego z za-
łożeń reformy systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce, a mianowicie
stopniowego ograniczania (wygaszania) oraz likwidację możliwości wcze-
śniejszego przejścia na emeryturę.
Obecnemu projektowi (podobnie, jak i wcześniejszym projektom opracowy-
wanym przez poprzednie ekipy rządowe) należy jednak – zdaniem Związku
– postawić zarzut sprzeczności z Konstytucją RP polegający na naruszeniu
zasady równości wobec prawa. Z jednej strony bowiem, w projekcie wymie-
nione są w art. 6 – 10 grupy pracowników, którym ustawowo zabezpiecza się
prawo do emerytury pomostowej, z drugiej natomiast z regulacji ustawy wy-


33
łączeni są np. górnicy, którzy będą otrzymywać emerytury na warunkach ko-
rzystniejszych od innych grup ubezpieczonych. Z regulacji ustawy o emery-
turach pomostowych wyłączone mają być ponadto osoby urodzone po
1 stycznia 1969 r.
Ustawa nie przewiduje objęcia swoimi regulacjami osób prowadzących dzia-
łalność gospodarczą, a wykonujących osobiście analogiczne rodzaje prac, jak
osoby zatrudnione w systemie pracowniczym.
Istnieje niebezpieczeństwo, że regulacje prawne wynikające z projektu usta-
wy mogą nie objąć zawodów, w których wykonywane są prace w warunkach
szczególnych upoważniających do ubiegania się o emeryturę pomostową.
Związek podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu do projektu ustawy, że
rozwój cywilizacyjny i gospodarczy w wielu dziedzinach zmienił warunki
pracy, powodując w konsekwencji, że wprowadzone z 1983 r. przepisy roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emery-
talnego pracowników zatrudnianych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, w wielu przypadkach są nieadekwatne do obec-
nych warunków pracy. Powyższe stwierdzenie dotyczy również wielu prac
wykonywanych w zakładach rzemieślniczych przez pracowników uprawnio-
nych do ubiegania się o wcześniejszą i podwyższoną emeryturę na podstawie
zarządzenia nr 19 Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 10 listopa-
da 1986 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach
(Dz. Urz. MHWiU Nr 7, poz. 11).
Należy jednak mieć na uwadze, że mimo zastosowania środków profilaktyki
technicznej, organizacyjnej i medycznej, jeszcze długo będą występować ro-
dzaje prac determinowane siłami natury lub procesami technologicznymi,
stawiające przed osobami je wykonującymi wymagania przekraczające ich
możliwości w okresie przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Z całą pew-
nością dotyczy to również wielu prac wykonywanych w małych zakładach
rzemieślniczych, w różnych warunkach lokalowych i technologicznych i róż-
nym wymiarze czasowym.


34
Przykładowo, czynniki ryzyka zdrowotnego występują przy wykonywaniu
wielu prac w zakładach: kowalskich, betoniarskich, kamieniarskich, murar-
skich, ciesielskich, dekarskich, kominiarskich, brukarskich, posadzkarskich,
parkieciarskich, szewskich, ślusarskich, piekarskich, stolarskich, wulkaniza-
torskich, mechaniki pojazdowej, przetwórstwa tworzyw sztucznych, obróbki
metali i drewna.
Jednocześnie można przewidywać, że wielu osobom wykonującym te prace
w małych zakładach trudno będzie sprostać podstawowym warunkom
uprawniającym do ubiegania się o emeryturę pomostowa, a mianowicie: wy-
pracowania odpowiedniego okresu pracy w warunkach szczególnych w tych
zakładach oraz wykonywania jej w pełnym wymiarze czasu pracy.
Nie wykluczając jednak przypadków spełnienia wszystkich warunków okre-
ślonych w art. 5 projektu ustawy, Związek Rzemiosła Polskiego – mając na
względzie rodzaje prac wykonywanych w wielu zakładach rzemieślniczych
– zgłosił w trakcie toczących się aktualnie prac w Trójstronnej Komisji
ds. Społeczno-Gospodarczych wniosek o poszerzenie listy czynników ryzyka
w szczególnych warunkach pracy, o których mowa w art. 3 ust. 2 projektu
ustawy.
Związek wnioskował o dodatkowe rodzaje prac, w warunkach determinowa-
nych siłami natury:
- prace na powietrzu (przy zmiennych warunkach atmosferycznych),
- prace na wysokości,
a w warunkach determinowanych procesami technologicznymi:
- prace w warunkach występowania uciążliwego hałasu,
- prace w warunkach występowania wysokiego stężenia czynników szko-
dliwych, np. chemicznych.
Przyjmując do wiadomości stanowisko Zespołu Ekspertów Medycyny Pracy,
który w czerwcu 2008 r. zajmował się określeniem czynników ryzyka, m.in.


35
zgłaszanymi przez ZRP, Związek wyraża opinię panującą w środowisku ma-
łych zakładów rzemieślniczych, że określenie pracy jako wykonywanej
w warunkach szczególnych, wymaga uwzględnienia warunków pracy wystę-
pujących w konkretnym środowisku (zakładzie) pracy i w różnych zawo-
dach.
Uznanie rodzaju pracy za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych na-
leży – w myśl projektu ustawy – do płatnika składek, a w razie wątpliwości
może być poparte opinią Państwowej Inspekcji Pracy.
W środowisku właścicieli małych zakładów podnoszony jest też problem
ponoszenia dodatkowego ubezpieczenia z tytułu prac wykonywanych w wa-
runkach szczególnych. Dla płatników prowadzących działalność gospodar-
czą dodatkowa składka na Fundusz Emerytur Pomostowych w wysokości
3 % podstawy wymiaru, stanowi poważny problem zwiększający koszty
działalności, a w konsekwencji może pojawić się argument do zaniechania
prowadzenia – najczęściej społecznie użytecznej – działalności usługowej
bądź produkcyjnej.
Zgłaszane są więc wnioski, aby zasady ubezpieczenia z tytułu prac wykony-
wanych w warunkach szczególnych nie przewidywały wzrostu składki,
względnie proponowały niższą jej wysokość dla małych zakładów pracy.
Zwraca się przy tym uwagę na pewną zbieżność obciążeń ubezpieczenio-
wych z podobnych tytułów, a mianowicie ze zróżnicowaną składką na ubez-
pieczenie wypadkowe.

3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa
i budżety jednostek samorządu terytorialnego
Wejście w życie ustawy spowoduje dodatkowe koszty dla budżetu państwa,
gdyż projektowana w ustawie składka, opłacana przez pracodawców, nie
zrekompensuje w dalszych latach wydatków związanych z wypłacaniem


36
emerytur pomostowych. Niezbędna będzie dotacja uzupełniająca z budżetu
państwa.
Kosztem emerytury pomostowej jest suma wypłat od najniższego możliwego
wieku rozpoczęcia pobierania emerytury pomostowej do osiągnięcia przez
ubezpieczonego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn)
dla osób uprawnionych do emerytur pomostowych, które dożyją wieku
uprawniającego do pobierania tego świadczenia i nie przejdą na rentę z tytu-
łu niezdolności do pracy.
W roku 2009 wydatki na emerytury pomostowe wyniosą niecałe 62 mln zł
(w wartościach zdyskontowanych w wartościach realnych z 2007 r.) stop-
niowo rosnąc w następnych latach do poziomu blisko 946 mln zł w 2026 r.
Wydatki związane z wypłacaniem emerytur pomostowych będą początkowo
relatywnie niewielkie, następnie wraz ze wzrostem liczby uprawnionych do
nich osób będą rosnąć (w ujęciu realnym), a po roku 2026 zaczną maleć,
w miarę jak większość osób objętych emeryturami pomostowymi osiągnie
wiek emerytalny i przejdzie na emeryturę w powszechnym systemie.
Tabela 1. Wydatki na wypłaty emerytur pomostowych w latach 2009 – 2020
2009 2010 2011 2012 2013
2014
2015
2016
2017
2018 2019
2020
w mln zł
61,6 132,6 206,3 290,6 385,7
443,5
502,9
565,4
625,7
683,9 725,5
758,7
jako procent PKB (w danym roku)
0,004 0,009 0,013 0,017 0,021 0,022 0,024 0,025 0,026 0,027
0,03
0,03
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%
%

Przy przyjętych założeniach skumulowane koszty wprowadzenia emerytur po-
mostowych ponoszone w latach 2009 – 2040 wyniosą około 12,7 mld zł
w wartościach realnych z 2007 r. (0,58 % przeciętnego rocznego PKB w tym
okresie).