Rządowy projekt ustawy o emeryturach pomostowych

27
czonych zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym cha-
rakterze, co niekoniecznie musi dotyczyć pracownika – osoby wykonującej
pracę na podstawie umowy o pracę.
W projekcie ustawy z 13 maja 2008 r. nie było przepisu, który warunkuje
prawo do emerytury pomostowej wykonywaniem po dniu 31 grudnia 2008 r.
pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Wprowa-
dzenie tego warunku jest niezrozumiałe, biorąc pod uwagę, że nawet osoby
urodzone pod koniec 1968 r. mogą mieć wymagany 15-letni okres pracy
przed terminem wejścia w życie ustawy, tj. przed 1 stycznia 2009 r.
PZERiI nie akceptuje zaproponowanego rozwiązania finansowania w roku
2009 emerytur pomostowych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zwią-
zek uważa, że jest to kontynuacja dotychczasowej praktyki finansowania
wcześniejszych emerytur, i kolejne odstępstwo od reformy ubezpieczeń eme-
rytalnych. Związek obawia się, że dodatkowe obciążenie Funduszu wypła-
tami na emerytury pomostowe może zaważyć w niekorzystny sposób na wa-
loryzacji świadczeń ubezpieczonych, którzy swoją aktywność zawodową za-
kończyli po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (60/65 lat).
Związek proponuje dwie inne możliwości finansowania emerytur pomosto-
wych:
- przyśpieszenie funkcjonowania Funduszu Emerytur Pomostowych już od
roku 2009, w oparciu o środki przekazane z budżetu w formie pożyczki
zwrotnej w obligatoryjnym, określonym przedziale czasowym,
- z dotacji celowej zapisanej w ustawie budżetowej na rok 2009 na wypłatę
emerytur pomostowych, ze wskazaniem na Zakład Ubezpieczeń Społecz-
nych jako wykonawcę tego zadania.
Ponadto Związek uważa, że powinien znaleźć się przepis, któryby zobowią-
zywał pracownika przed podjęciem zatrudnienia w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze do poddania się szczegółowym badaniom
przez komisję złożoną ze specjalistów medycyny pracy. Ocena komisji po-


28
winna decydować, czy pracownik ze względu na predyspozycje psychofi-
zyczne może być zatrudniony w warunkach szkodliwych dla zdrowia.
Należałoby ustalić okres zatrudnienia, po którym obowiązywałaby obligato-
ryjna kontrola stanu zdrowia. W zależności od wyników kontroli pracownik
będzie mógł kontynuować pracę w warunkach szkodliwych bądź zmienić
zawód albo uzyskać z tytułu uszczerbku zdrowia – prawo do renty stałej lub
okresowej.
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan w opinii z dnia
25 lipca 2008 r. poparła założenia projektu ustawy, który – jak stwierdza
Konfederacja ma na celu przede wszystkim aktywizację zawodową osób
starszych oraz zapewnienie równowagi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Konieczność finansowania wcześniejszych emerytur powoduje obciążenie
wynagrodzeń wszystkich pracowników wysokimi podatkami i składkami na
ubezpieczenie społeczne i w konsekwencji skutkuje podjęciem nieoficjalne-
go zatrudnienia oraz emigrację zarobkową. W ciągu najbliższych 20 lat po-
dwoi się liczba osób w wieku poprodukcyjnym przypadająca na sto osób
w wieku produkcyjnym. Oznacza to, że dla zachowania równowagi Fundu-
szu Ubezpieczeń Społecznych niezbędne będzie znaczące podniesienie skła-
dek emerytalnych. W takiej sytuacji ograniczenie możliwości korzystania
z wcześniejszych emerytur jest nie tylko uzasadnione, ale wręcz konieczne.
PKPP Lewiatan uważa przy tym, że pracownicy, którzy ze względów zdro-
wotnych i z uwagi na szczególne warunki/charakter pracy nie mogą już kon-
tynuować zatrudnienia na dotychczasowych stanowiskach, powinni wyko-
rzystywać posiadaną wiedzę i zdobyte przez lata doświadczenie w nowej
pracy. Celem emerytur pomostowych nie jest bowiem obejmowanie całych
grup zawodowych i obciążanie kosztami dodatkowych świadczeń wszystkich
podatników. Dlatego PKPP Lewiatan popiera:
- ograniczenie możliwości nabywania uprawnień do emerytur w obniżonym
wieku do osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o
szczególnym charakterze,


29
- wygasający charakter emerytur z tytułu wykonywania pracy w szczegól-
nych warunkach lub o szczególnym charakterze,
- uzależnienie wysokości emerytur pomostowych od oczekiwanego śred-
niego dalszego trwania życia. Konfederacja Lewiatan uważa jednak, że
przy wyliczaniu wysokości emerytury pomostowej powinno się uwzględ-
nić faktyczny wiek przejścia na emeryturę, a nie sztucznie założony wiek
60 lat dla wszystkich ubezpieczonych. Przyjęcie tego rodzaju rozwiązania
będzie, według opinii Konfederacji Lewiatan, niezgodne z ideą nowego
systemu emerytalnego, która zakłada, że uprawnienia emerytalne wszyst-
kich ubezpieczonych, którzy płacili taką samą składkę, będą takie same,
- partycypację pracodawców zatrudniających pracowników w szczególnych
warunkach lub o szczególnym charakterze w finansowaniu emerytur po-
mostowych na poziomie nie wyższym, niż 3 % podstawy wymiaru,
- wsparcie zatrudnienia osób po 50 roku życia przez przygotowanie adre-
sowanych do tej grupy wiekowej szkoleń i pośrednictwa pracy.
Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan zgłosiła jedynie
dwa zastrzeżenia:
- system emerytur pomostowych powinien obejmować wszystkie grupy
pracowników, którzy wykonują pracę w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze. Tak więc zgodnie z konstytucyjną zasadą
równości wobec prawa systemem emerytur pomostowych powinni być
również objęci górnicy,
- Lewiatan postuluje wyrównanie wieku emerytalnego przez stopniowe
podnoszenie wieku emerytalnego kobiet.
Konfederacja Pracodawców Polskich w opinii z dnia 18 sierpnia 2008 r.
stwierdziła, że Polska w niewielkim stopniu wykorzystuje na rynku pracy
pracowników po 50-tym roku życia. Ich wcześniejsze przechodzenie w stan
spoczynku powoduje bezpowrotną utratę najbardziej doświadczonej kadry
zawodowej w gospodarce, w tym w zawodach deficytowych. Oznacza to
niedobory na rynku pracy, ale również zwiększa wydatki państwa na kształ-


30
cenie nowych kadr oraz na utrzymanie tej armii młodych emerytów. Konty-
nuowanie tego trendu stwarza już dziś poważne zagrożenia dla systemu za-
bezpieczenia społecznego w Polsce.
Dlatego też KPP opowiada się za maksymalnym ograniczeniem możliwości
przechodzenia na wcześniejszą emeryturę oraz tworzeniem zachęt oraz real-
nych warunków do pozostawania na rynku pracy do pełnego wieku emery-
talnego.
Konfederacja Pracodawców Polskich uważa, że budując jednolity system za-
opatrzenia emerytalnego należy uwzględniać sytuację osób zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Taką, w której
pracownik nie jest w stanie, z obiektywnych powodów, kontynuować za-
trudnienia, aż do osiągnięcia pełnego wieku emerytalnego. Niemniej rozwią-
zanie takie powinno być stosowane wyjątkowo, a możliwość przechodzenia
na wcześniejszą emeryturę powinna zostać ograniczona. Sytuacja demogra-
ficzna ludności Polski skłania, aby nawet wydłużyć wiek przechodzenia na
emeryturę. Emerytury pomostowe nie mogą stać się trwałym elementem sys-
temu emerytalnego.
Pozytywnie zostały ocenione zaproponowane w projekcie zapisy definicji
prac w szczególnych warunkach, łącznie z wymienionymi czynnikami ryzy-
ka oraz definicji prac o szczególnym charakterze.
KPP uważa, że w przypadku pracy w szczególnych warunkach głównymi
kryteriami powinny być kryteria medyczne oraz wymienione czynniki ryzy-
ka. W przypadku prac o szczególnym charakterze głównymi kryteriami po-
winno być bezpieczeństwo publiczne rozumiane jako czynnik decydujący
o bezpieczeństwie wykonywania pracy dla zdrowia lub życia własnego
i osób trzecich.
System emerytur pomostowych powinien być systemem wygasającym, a nie
elementem trwałym całego systemu emerytalnego. Dlatego też należy
utrzymać łączne warunki, jakie muszą spełnić osoby, które będą na nie prze-


31
chodziły, to jest: data urodzenia po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia
1969 r., zatrudnienie przed 1 stycznia 1999 r. na stanowiskach i przy pracach
wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wieku emery-
talnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szcze-
gólnym charakterze, osiągnięcie wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla
kobiety i co najmniej 60 lat dla mężczyzny, itd.
Wyjątkowo ważnym zagadnieniem jest sprawa dodatkowych kosztów pono-
szonych przez pracodawców, objętych działaniem ustawy. KPP podkreśla, że
wynikające z zaproponowanych przepisów wysokie koszty dla pracodawców
zatrudniających osoby uprawnione będą miały znaczny wpływ na konkuren-
cyjność niektórych branż i produktów. Dodatkowo pracodawców tych do-
tknie problem konieczności poszukiwania wykwalifikowanych pracowni-
ków, w związku z dezaktywacją zawodową w tych grupach zawodowych.
Czynniki te będą miały istotny wpływ na koszty produkcji, wyniki finansowe
firm, a co za tym idzie stan krajowej gospodarki, w znacznym stopniu uza-
leżnionej od branż, w których zatrudnia się pracowników w warunkach bę-
dących przedmiotem projektu ustawy. Mając to na względzie trzeba szcze-
gólną uwagę poświęcić kwestii wysokości składki na emeryturę pomostową.
Zdaniem KPP powinna ona wynosić 0 %, co oznacza całościowe jej finan-
sowanie przez budżet państwa.
Drugą zasadniczą kwestią jest ograniczenie kręgu beneficjentów nowego
systemu przez takie ukształtowanie załączników 1 i 2 do ustawy (wykaz prac
w szczególnych warunkach, wykaz prac o szczególnym charakterze), aby
znalazły się tam specyfikacje oparte o warunki pracy na danym stanowisku,
zamiast katalogu miejsc pracy i zawodów objętych działaniem ustawy. Po-
stulat ten ma na celu zachęcenie pracodawców do tworzenia bezpieczniej-
szych i lepszych miejsc pracy.
Ponadto, zdaniem KPP, osoby wykonujące omawiane prace powinny otrzy-
mywać emeryturę pomostową na zasadach ogólnych, określonych w art. 5
projektu ustawy. Utrzymanie odstępstw w tym zakresie jest zaprzeczeniem