Harmonogram czasu pracy obowiązkowy lub dobrowolny

Przeczytaj także: Zmiana rozkładu czasu pracy: nie ma zastosowania termin 1-tygodniowy

W Kodeksie pracy bez grafiku

Harmonogramy czasu pracy, będące rozkładem pracy dla danego pracownika w poszczególnych okresach rozliczeniowych, w dużej mierze nie są w ogóle uregulowane prawnie. Zdecydowana większość pracowników podlegających ogólnym regulacjom Kodeksu pracy nie musi pracować zgodnie z ustalonym przez pracodawcę grafikiem, choć nie ma też przeszkód do jego wprowadzenia i stosowania. Kodeks pracy milczy na temat harmonogramów czasu pracy nie tylko w zakresie rozwiązań szczegółowych, ale także co do samego obowiązku posiadania takiego dokumentu z zakresu czasu pracy.

Pracodawca nie znajdzie więc w Kodeksie odpowiedzi na to, czy np. pracownikom zatrudnionym w tzw. systemie podstawowym należy bądź można ułożyć harmonogram czasu pracy lub na jakie okresy powinien on być ustalany. Przy podejmowaniu decyzji w sprawie tworzenia harmonogramów dla danego pracownika lub pracowników, pracodawca musi się więc kierować tylko swoją oceną co do zasadności stosowania takiego narzędzia organizacji czasu pracy.

W niektórych systemach czasu pracy, głównie w równoważnym, grafiki są bardzo rozpowszechnione. Ich stosowanie jest w praktyce konieczne, ustalanie przedłużonych dniówek roboczych i bilansujących ich dni wolnych musi się bowiem odbywać według określonego planu. Choć nie wynika to z Kodeksu pracy, przyjmuje się, że harmonogram pracownika "kodeksowego" powinien obejmować cały okres rozliczeniowy.

Medycy z harmonogramem

Niektórzy pracodawcy nie muszą zastanawiać się nad zasadnością wprowadzenia pracowniczych grafików. Decyzje za nich w tym zakresie podejmują obejmujące ich przepisy odrębne, np. ustawa o działalności leczniczej (Dz. U. z 2011 r. nr 112, poz. 654 ze zm.). Wprowadza ona obowiązek stosowania harmonogramów czasu pracy w odniesieniu do tych pracowników podmiotów leczniczych (m.in. publicznych i niepublicznych zakładów opieki zdrowotnej), którzy swoją pracę wykonują w systemie równoważnym. Ustawa konkretyzuje też, jaki czas ma obejmować taki harmonogram. Jego granice czasowe, zgodnie z art. 94 ust. 3 ustawy o działalności leczniczej, wyznacza dany okres rozliczeniowy (od miesiąca do czterech miesięcy). Nie ma możliwości ustalenia grafiku na krótsze okresy, np. dwutygodniowe. Treść harmonogramu dla pracowników podmiotów leczniczych nie odbiega znacznie od układu typowego grafiku i zawiera dane o dniach i godzinach pracy poszczególnych pracowników oraz dniach wolnych od pracy.

Zadania przewozowe zgodnie z planem

Kierowcy to grupa zawodowa, dla której grafiki są ważnym elementem organizacji czasu pracy. Nie oznacza to bezwzględnego obowiązku ich tworzenia w odniesieniu do wszystkich grup kierowców.

Grafik pracy kierowcy ustalany jest w odniesieniu do tygodni w rozumieniu kalendarzowym, tj. od poniedziałku do niedzieli.

Od 1 stycznia 2012 r. nie ma takiego wymogu w przypadku kierowców wykonujących przewóz rzeczy lub okazjonalny przewóz osób. Grafiki są natomiast obligatoryjne dla kierowców wykonujących przewozy regularne osób na trasach do i powyżej 50 km. W zależności od długości wykonywanych przewozów grafiki obejmują różny okres - miesiąc w przypadku przewozów regularnych osób do 50 km i dwa tygodnie, jeżeli przewozy wykraczają poza teren 50 km. W tym ostatnim przypadku dwutygodniowe grafiki są wymagane dla kierowców pracujących w systemie równoważnym, podstawowym lub przerywanym. Jeżeli stosowany jest system mieszany, wówczas, niezależnie od rodzaju przewozu, harmonogram układany jest na okres miesiąca (art. 19 ustawy o czasie pracy kierowców - Dz. U. z 2004 r. nr 92, poz. 879 ze zm.).