Umowa przedwstępna przed umową o pracę

Przeczytaj także: Przedwstępna umowa o pracę: zobowiązania stron

Umowa przedwstępna regulowana jest przepisami Kodeksu cywilnego (art. 389 i 390 KC). Zgodnie z nimi, jest to umowa, przez którą jedna ze stron lub obie strony zobowiązują się do zawarcia oznaczonej w jej treści umowy (umowy przyrzeczonej). W przypadku stosunku pracy, pracownik i pracodawca zobowiązywaliby się do zawarcia w przyszłości umowy o pracę.

Oczywiście w większości przypadków można od razu zawrzeć umowę o pracę. Dlatego też na pierwszy rzut oka umowa przedwstępna wydaje się nie znajdować zastosowania w prawie pracy. Wyobraźmy sobie jednak następującą sytuację:

Pan Mirosław prowadzi firmę reklamową. Podczas wakacji poznaje pana Ryszarda, który jest świetnym grafikiem komputerowym. Chciałby zatrudnić go w swojej firmie, ponieważ zdaje sobie sprawę, że posiadanie takiego pracownika jak pan Ryszard pomogłoby mu jeszcze bardziej rozwinąć firmę. Pan Ryszard jest zainteresowany pracą u pana Mirosława, jednak jeszcze przez pół roku wiąże go umowa z innym pracodawcą, niepozwalająca mu podjąć pracy w innym miejscu. Pan Mirosław jest gotowy czekać na zatrudnienie pana Ryszarda pół roku, ale boi się, że w tym czasie ktoś inny zaproponuje mu lepsze warunki pracy, przez co pan Ryszard zrezygnuje z pracy u niego.

W przedstawionej wyżej sytuacji, bardzo dobrym rozwiązaniem dla pracodawcy, jest zawarcie z przyszłym pracownikiem umowy przedwstępnej, w której obie strony zobowiążą się do zawarcia umowy o pracę w przyszłości.

Ponadto, umowa przedwstępna może być dobrym rozwiązaniem dla pracodawcy np. w sytuacji, gdy dowiaduje się od obecnego pracownika, że za pół roku będzie on musiał rozwiązać stosunek pracy z pracodawcą. W takim przypaku pracodawca może od razu zacząć poszukiwanie nowego pracownika, i gdy znajdzie odpowiedniego, zawrzeć z nim umowę przedwstępną, określając w niej dogodny dla siebie termin zawarcia umowy o pracę.

Umowa przedwstępna może być także korzystna dla pracowników. Student, który odbywa praktyki w jakiejś firmie, może zawrzeć umowę przedwstępną z pracodawcą, w której obaj zobowiążą się do zawarcia stosunku pracy po ukończeniu studiów przez studenta.

Aby umowa przedwstępna była ważna, niezbędne jest zawarcie w niej istotnych postanowień umowy przyrzeczonej, a więc umowy o pracę. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok SN z dn. 10 września 1997 r., I PKN 243/97, OSNP 1998, nr 12, poz. 357), istotnymi postanowieniami będą w tym przypadku:

1. rodzaj pracy,
2. miejsce wykonywania pracy,
3. termin rozpoczęcia pracy,
4. wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy.

Nie ma oczywiście żadnych przeszkód, aby umowa przedwstępna regulowała także inne postanowienia przyszłej umowy o pracę, np. wskazywała wymiar czasu pracy czy jakieś dodatkowe uprawnienia pracownika. Do 2003 roku konieczne było zawarcie w umowie przedwstępnej terminu, w ciągu którego umowa przyrzeczona powinna zostać zawarta. Obecnie nie ma takiego obowiązku, ale niewątpliwie dobrze jest uregulować także tę kwestię.

W przypadku, gdyby przyszły pracownik uchylał się od zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę, pracodawca może dochodzić od niego odszkodowania za szkodę, jaką poniósł, spodziewając się, że zawrze umowę. Natomiast, jeśli to przyszły pracodawca nie będzie chciał zawrzeć umowy o pracę, niedoszły pracownik ma szersze uprawnienia. Mianowicie może on, podobnie jak pracodawca, żądać naprawienia szkody, jaką poniósł przez to, że liczył na zawarcie umowy, albo dochodzić zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę.

Jeżeli od dnia, w którym przyrzeczona umowa o pracę miała być zawarta minie rok, a żadna ze stron umowy przedwstępnej nie będzie dochodziła zawarcia umowy o pracę, roszczenia obu stron związane z uchylaniem się od zawarcia umowy przyrzeczonej przedawniają się.

Forma umowy przedwstępnej nie jest uregulowana w przepisach. Oznacza to, że umowa przedwstępna może zostać zawarta w dowolnej formie, także w formie ustnej. Oczywiście, najlepiej spisać taką umowę, gdyż w razie konieczności dochodzenia roszczeń z tytułu uchylania się od zawarcia umowy przyrzeczonej, łatwiej będzie ustalić niezbędne dla postępowaniu sądowego fakty.

Należy także pamiętać, że umowa przedwstępna może być wykorzystana jedynie w celu zobowiązania się do nawiązania w przyszłości stosunku pracy w drodze zawarcia umowy o pracę. Nie znajduje ona natomiast zastosowania w przypadku mianowania czy powołania.

Autor: Paulina Wysocka