Umowa o pracę: niedozwolone klauzule

Przeczytaj także: Nieokreślony termin rozpoczęcia pracy

Przypomnijmy, w myśl art. 18 § 1 K.p. postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy (np. powołanie, mianowanie, spółdzielcza umowa o pracę), nie mogą być mniej korzystne niż przepisy prawa pracy. W przeciwnym razie stają się nieważne, a zamiast nich stosuje się odpowiednie regulacje prawa pracy (§ 2). Ustawodawca przewiduje tu więc dwie sankcje. Po pierwsze, mniej korzystne uzgodnienia dotkniętą są sankcją nieważności, po drugie- sankcją zastępowalności.

Art. 18 K.p. wyraża tzw. zasadę uprzywilejowania pracownika, która w praktyce oznacza, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca zatrudnił pracownika na lepszych zasadach niż wynika to z przepisów prawa pracy.

Potwierdza to SN, który w uzasadnieniu do wyroku z 19 września 2002 r. (I PKN 592/01, OSNP 2004, Nr 9, poz.155) wskazał m.in., że umową o pracę, zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 18 K.p., można wprowadzać do treści stosunku pracy postanowienia (świadczenia) korzystniejsze niż zawarte w przepisach prawa pracy. Ponadto możliwe jest również, aby do treści stosunku pracy wprowadzono świadczenia w ogóle nieprzewidziane w przepisach prawa pracy, bądź też przewidziane jedynie dla danej grupy pracowników.

Nawiązując stosunek pracy, strony mają zatem dość dużą swobodę w kształtowaniu jego treści, z tym jednak ograniczeniem, że ważność zachowują jedynie postanowienia, które nie naruszają zasady statuowanej przez art. 18 K.p.

Kara za wcześniejsze rozwiązanie umowy

Zdarza się, że wśród postanowień umowy o pracę pracownik znajduje zapis, z którego wynika, iż wypowiedzenie umowy o pracę z jego inicjatywy obwarowane jest karą pieniężną. Taka klauzula z całą pewnością godzi w zasady wynikające z obowiązujących przepisów.

Zgodnie bowiem z art. 32 K.p., każda ze stron może rozwiązać za wypowiedzeniem zarówno umowę zawartą na okres próbny, jak i na czas nieokreślony. Wypowiedzenie znajduje zastosowanie również wobec umowy zawartej na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, pod warunkiem jednak że zostało to wcześniej zastrzeżone (art. 33 K.p.).