Złe warunki bhp a powstrzymanie się od pracy

Przeczytaj także: Prawa pracownika: czy można krytykować pracodawcę?

Zgodnie z art. 100 K.p. pracownik jest zobowiązany starannie i sumiennie wypełniać swoje obowiązki służbowe oraz stosować się do poleceń przełożonego, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa pracy lub umową o pracę. Z drugiej strony w wyjątkowych sytuacjach kodeks pracy pozwala, aby pracownik odmówił wykonania pracy.

I tak, w myśl art. 210 § 1 K.p., w razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od pracy, niezwłocznie zawiadamiając o tym przełożonego.

Co ważne, prawo pracownika do powstrzymania się od pracy dotyczy tylko sytuacji, w której obie przesłanki, o których mowa w art. 210 § 1 K.p. (warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika) są spełnione łącznie (por. wyrok SN z 11 maja 2006 r., I PK 191/2005, OSNP 2007, Nr 9-10, poz. 128). Nieuzasadnione jest więc powstrzymanie się od pracy jedynie ze względu na wystąpienie jednej z powyższych przyczyn- pracodawca może w takiej sytuacji uznać, iż podwładny dopuścił się naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, co w efekcie może zaowocować nawet rozwiązaniem umowy o pracę.

Tylko realne zagrożenia

Należy również pamiętać, że zagrożenie, o którym tu mowa, dotyczy tylko i wyłącznie zdrowia bądź życia ludzkiego. Nie tyczy się natomiast mienia (np. samochodu służbowego czy komputera). Ponadto dostatecznym uzasadnieniem powstrzymania się od pracy może być jedynie rzeczywiste zagrożenie, które można obiektywnie sprawdzić.

Nie tylko prawo, ale i obowiązek

Warto też zwrócić uwagę, że niektóre okoliczności mogą spowodować, iż powstrzymanie się od pracy stanie się nie tylko uprawnieniem, ale i obowiązkiem pracownika. W wyroku z 7 stycznia 1998 r. (I PKN 405/97, OSNAPiUS 1998, Nr 22, poz. 651) SN uznał bowiem, że powstrzymanie się od wykonywania obowiązków służbowych, które mogłyby zagrażać zdrowiu pracownika, może w konkretnej sytuacji stanowić przejaw pracowniczego obowiązku dbałości o dobro zakładu pracy (por. art. 100 § 2 pkt 4 K.p.).

Z zachowaniem wynagrodzenia

Za czas powstrzymania się od wykonywania obowiązków służbowych pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenie, które w odróżnieniu od przestoju (art. 81 K.p.) nie jest limitowane, a wylicza się je zgodnie z zasadami zawartymi w § 5 rozporządzenia MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w K.p. (Dz. U. Nr 62, poz. 289 ze zm.).

W ekstremalnych sytuacjach

Samo powstrzymanie od pracy może czasami nie wyeliminować zagrożenia. W takim wypadku pracownik jest uprawniony do oddalenia się z miejsca zagrożenia, przy czym tu również należy pamiętać o bezzwłocznym poinformowaniu przełożonego (por. art. 210 § 2 K.p.). W ekstremalnych przypadkach pracownik może nie tylko tymczasowo zaprzestać wykonywania obowiązków, ale i skorzystać z przysługującego mu na podstawie art. 55 § 1¹ K.p. prawa do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy.