Urlop bezpłatny a prawa pracownika

Przeczytaj także: Porzucenie pracy a prawo do urlopu

Wniosek o urlop

Zgodnie z art. 174 § 1 K.p., urlop bezpłatny może być uwarunkowany jedynie pisemnym wnioskiem pracownika. Nie ma więc możliwości, aby pracodawca, chcąc np. podreperować swoją sytuację finansową, z własnej inicjatywy udzielił podwładnemu takiego urlopu. Z formalnego punktu widzenia wniosek nie musi zawierać uzasadnienia, powinien natomiast wskazywać czas trwania urlopu. Co ważne, decyzja o uwzględnieniu bądź odrzuceniu wniosku zostaje pozostawiona wyłącznie uznaniu pracodawcy i nie podlega ocenie ani inspekcji pracy, ani np. sądu.

Długość urlopu jest dowolna

Jeżeli szef wyrazi zgodę na urlop, nie może udzielić go na dłuższy okres niż chciał tego wnioskodawca. Ustawodawca nie określił żadnego limitu ograniczającego czas trwania urlopu. Może to więc być zarówno tydzień, miesiąc, jak i nawet rok czy jeszcze dłuższy okres czasu.

Należy przy tym pamiętać, że przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z powodu ważnych przyczyn (art. 174 § 3 K.p.). Chodzi tu oczywiście o przyczyny, które mogą ewentualnie wystąpić po stronie pracodawcy. Ich doniosłość polega w szczególności na tym, że nieobecność pracownika w pracy mogłaby spowodować znaczne zakłócenia toku pracy. Pracownik, który został odwołany z urlopu, ma obowiązek stawić się w firmie w terminie wyznaczonym przez pracodawcę. Niezastosowanie się do polecenia szefa stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.

Nie wlicza się do stażu pracy

W czasie urlopu bezpłatnego ulegają zawieszeniu prawa i obowiązki pracownika. W myśl art. 174 § 2 K.p., okresu urlopu nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależy uzyskanie uprawnień pracowniczych. Pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, nie nabywa również prawa do urlopu wypoczynkowego, nie ma prawa do zasiłku chorobowego. Nie przysługują mu także świadczenia socjalne, które wiążą się z pozostawaniem w stosunku pracy. Niezwykle ważne jest to, że pracodawca nie ma prawa wręczyć wypowiedzenia osobie przebywającej na urlopie bezpłatnym.

Fakultatywny urlop bezpłatny

W specyficznej sytuacji z inicjatywą udzielenia urlopu bezpłatnego może wystąpić pracodawca. Przypadek ten został unormowany w art. 174¹ § 1 K.p. Zgodnie z tym przepisem, szef może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. Konieczna jest tu jednak, wyrażona na piśmie, zgoda pracownika. Tego rodzaju urlop może znaleźć np. zastosowanie, gdy, dla wykonania zadań jednego ze współpracujących pracodawców, konieczne jest wsparcie kadrowe ze strony drugiego. Ważne, omawiany tu urlop nie może w żadnym razie stać się narzędziem swoistego pośrednictwa pracy, które miałoby polegać na zatrudnianiu pracowników w celu późniejszego „wynajmowania” ich innym pracodawcom. Taka praktyka stałaby w sprzeczności z art. 22 § 1 K.p., w myśl którego w ramach stosunku pracy pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, a więc do rzeczywistego zapewnienia mu pracy.

Podstawą zatrudnienia u nowego pracodawcy nie jest jedynie porozumienie zawarte między pracodawcami, lecz również podpisanie terminowej umowy przez pracownika. Najczęściej jest to umowa na czas określony, bądź umowa na czas wykonania określonej pracy. „Nowy” pracodawca jest zobowiązany wypłacać pracownikowi wynagrodzenie stosowne do wykonywanej przez niego pracy i zgodnie z panującymi w firmie zasadami wynagradzania. Ma również obowiązek zapewnić podwładnemu inne świadczenia związane ze stosunkiem pracy. Jednocześnie, zgodnie z istotą urlopu bezpłatnego, u macierzystego pracodawcy ulegają zawieszeniu wzajemne zobowiązania stron.

W przeciwieństwie do urlopu bezpłatnego udzielanego na wniosek pracownika, analizowany tu urlop wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy (art. 174¹ § 2 K.p.). To korzystne dla pracownika unormowanie wiąże się z tym, że urlop ten jest udzielany w oparciu o inicjatywę pracodawcy i głównie w celu zaspokojenia jego interesu.

Powrót do firmy

Po wykorzystaniu urlopu bezpłatnego pracodawca jest zobowiązany zatrudnić pracownika na identycznych warunkach, jak przed rozpoczęciem urlopu. Pracownik, który w pełni wykorzystał urlop bezpłatny i nie stawił się do pracy, narusza ciążące na nim obowiązki pracownicze i musi liczyć się z możliwością rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia.