Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową: odpowiedzialność wspólników

Przeczytaj także: Rozwiązanie spółki jawnej: za zaległości w VAT odpowiadają wspólnicy

Wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają "na dotychczasowych zasadach", co oznacza, że przewidziane w spółce partnerskiej (art. 95 § 1 KSH) oraz w spółce komandytowej (art. 111 i 112 KSH) ograniczenia oraz zwolnienia z odpowiedzialności za zobowiązania spółki znajdują zastosowanie również po dniu przekształceniu. Ponadto, choć art. 574 KSH nie wprowadza wprost zasady subsydiarności odpowiedzialności wspólników spółki przekształcanej, to cecha ta może być wyprowadzana ze sformułowania o odpowiedzialności "na dotychczasowych zasadach. Powstanie zobowiązania przed dniem przekształcenia nie oznacza, że wierzytelność wynikająca z tego zobowiązania musiała być wymagalna przed tym dniem. Przeciwne rozwiązanie byłoby sprzeczne zarówno z wykładnią językową, jak i funkcjonalną przepisu art. 574 KSH.

Nie ma natomiast znaczenia charakter tego zobowiązania, czy jest to np. zobowiązanie pieniężne albo niepieniężne, czy wiązało się ono z przedmiotem działalności spółki, czy też wychodziło poza ten zakres. Jakiekolwiek zawężenie zobowiązania stanowiącego przedmiot odpowiedzialności z art. 574 KSH wymagałoby wyraźnej normy prawnej.

Potwierdzeniem tego jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 21.12.2006 r. (VI ACa 565/06, Rej. 2006, Nr 12, s. 193), w którym sąd przyjął, iż nie za każde zobowiązanie przekształcanej spółki osobowej odpowiadają dawni wspólnicy, zależy to bowiem od rodzaju kontraktu. Zasadniczą kwestią jest moment powstania długu.

Odpowiedzialność wspólnika przekształcanej spółki osobowej jest ograniczona pod względem czasowym. Trwa ona trzy lata od dnia przekształcenia (art. 574 KSH). Chodzi tu o dzień zamieszczenia danych o przekształceniu w rejestrze. Jest to termin zawity, który nie narusza ogólnych przepisów o przedawnieniu roszczeń.

Upływ trzyletniego terminu od dnia przekształcenia powoduje wygaśnięcie odpowiedzialności wspólników spółki osobowej, o której mowa w art. 574 KSH, i skutkuje oddaleniem powództwa bez względu na moment, w którym wierzyciel wniósł pozew

Odpowiedzialność w trybie art. 574 KSH wiąże się z uczestnictwem w spółce osobowej, która ulega przekształceniu, a nie z uczestnictwem w spółce kapitałowej będącej w wyniku przekształcenia spółką przekształconą.

Na podstawie przedmiotowego przepisu odpowiedzialność wspólnika przekształcanej spółki osobowej za zobowiązania tej spółki jest:

1. osobista,
   polega na tym, że wspólnik odpowiada za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę osobową swym majątkiem osobistym (prywatnym), a nie jego udziałem w majątku należącym do spółki osobowej
2. nieograniczona, sprowadza się do tego, że wspólnik odpowiada do pełnej wysokości za zobowiązania spółki osobowej łącznie z należnościami ubocznymi np. odsetkami, karami umownymi. Brak ograniczenia tej odpowiedzialności należy rozumieć szeroko. Nie chodzi tu więc ani o ograniczenie do określonej wysokości zobowiązania (pro viribus), ani o ograniczenie do składników majątku, którymi ten wspólnik odpowiada (cum viribus), ani o charakter zobowiązania, tj. czy jest to zobowiązanie pieniężne, czy niepieniężne.
3. solidarna ze spółką,
4. solidarna z pozostałymi wspólnikami,
   Wspólna odpowiedzialność za ten sam dług została wyrażona w konstrukcji odpowiedzialności solidarnej dłużników (art. 366 KC), która, zgodnie z art. 369 KC, ma swą podstawę prawną w art. 574 KSH. Oznacza to, że wierzyciel będzie mógł żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie (tj. spółki kapitałowej jako spółki przekształconej i w zasadzie dowolnego jej wspólnika, który przed przekształceniem był wspólnikiem spółki osobowej), od kilku z nich lub każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych dłużników z długu.
   
   Sąd APelacjny w Poznaniu w wyroku z 27.2.2007 r. (I ACa 1176/06, niepubl. red. J. A. Strzępka / Pinior) odniósł się do tego problemu w ten sposób, iż w świetle art. 574 KSH za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia, wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą. Nie dochodzi zatem do przejęcia długu w rozumieniu art. 519 KC i nie znajduje w związku z tym zastosowania przepis art. 525 KC.
5. subsydiarna
   Odpowiedzialność subsydiarna polega na tym, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika tylko wówczas, gdy egzekucja przeciwko dłużnikowi okaże się bezskuteczna (art. 31 § 1 KSH). Oznacza to, że wierzyciel nie może od razu dochodzić zaspokojenia swego roszczenia z majątku osobistego wspólnika, ale może to dopiero uczynić w drugiej kolejności, gdy zostanie stwierdzone, że spółka jako dłużnik nie jest w stanie zaspokoić tej wierzytelności (bliżej na ten temat S. Sołtysiński, w: Sołtysiński, Szajkowski, Szumański, Szwaja, Komentarz KSH, t. I, wyd. 2, s. 400-403, Nb 1-7).

Należy również rozważyć sposób dochodzenia roszczeń. Zgodnie z omawianym przepisem i na podstawie art. 31 § 2 ksh Zgodnie z art. 31 § 2 KSH, wierzyciel spółki kapitałowej, która w ramach kontynuacji "przejęła" dług spółki osobowej, może wnosząc powództwo przeciwko spółce kapitałowej, jednocześnie wnieść powództwo o świadczenie przeciwko wspólnikowi byłej spółki osobowej. Wniesienie tego drugiego powództwa nie jest uzależnione od wykazania ani nawet uprawdopodobnienia przesłanki niemożliwości przeprowadzenia skutecznej egzekucji z majątku spółki kapitałowej (przekształconej).

Nie jest natomiast dopuszczalne wniesienie powództwa tylko przeciwko wspólnikowi byłej spółki osobowej (przekształcanej) z pominięciem wniesienia powództwa przeciwko spółce kapitałowej (przekształconej), gdyż byłoby to sprzeczne z istotą odpowiedzialności subsydiarnej, a tym samym z art. 31 § 1 KSH.

Artykuł 574 KSH nie znajduje zastosowania w odniesieniu do postępowań z zakresu zobowiązań podatkowych oraz odpowiedzialności podatkowej osób trzecich. W tym zakresie odpowiednie zastosowanie mają przepisy OrdPod, które regulują odpowiedzialność wspólników spółki osobowej w inny sposób aniżeli art. 574 KSH.