Jak odzyskać należność po wykreśleniu spółki z rejestru?

Przeczytaj także: Przekształcenie spółki komandytowej. Jaka forma prawna będzie najlepsza?

Nie oznacza to jednak, że wierzyciel wykreślonego podmiotu nie będzie miał możliwości dochodzenia swoich praw. Wykreślenie spółki z rejestru przedsiębiorców nie powoduje również wygaśnięcia jej długów, gdyż prowadziłoby to do nieuzasadnionego pokrzywdzenia wierzycieli.

Krąg podmiotów do których wierzyciel może skierować swoje kroki celem zaspokojenia swoich wierzytelności w stosunku do wykreślonej spółki jest zróżnicowany mając na uwadze formę prawną danego podmiotu.

Jeśli chodzi o spółki kapitałowe to samo wykreślenie spółki nie oznacza, że członkowie zarządu i likwidatorzy „mogą spać spokojnie”. Zobowiązania nieistniejącego podmiotu nie wygasają. Zauważyć należy, iż zgodnie z art. 299 kodeksu spółek handlowych Członkowie Zarządu oraz Likwidator ponoszą solidarną odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki w sytuacji, gdy egzekucja z jej majątku stała się bezskuteczna. Bezskuteczność egzekucji wobec spółki wynika bowiem z faktu oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, gdyż majątek spółki nie wystarczał na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.

Co więcej zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13.12.2006 r. sygn. akt II CSK 300/06 wytoczenie powództwa przeciwko członkowi zarządu spółki z o.o. możliwe jest bez uzyskania uprzedniego tytułu egzekucyjnego na spółkę. Sąd Najwyższy wskazał, że w szczególnie uzasadnionych wypadkach dopuszczalne jest odstępstwo od zasady, według której wierzyciel powołujący się na bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce z o.o. nie może pozwać członka jej zarządu na podstawie art. 299 § 1 KSH (art. 298 § 1 KH) bez uprzedniego uzyskania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce.

Aby zwolnić się z odpowiedzialności o której mowa powyżej Członek Zarządu lub Likwidator spółki kapitałowej będzie musiał wykazać, iż niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winny, albo że wierzyciel nie poniósł szkody.

Likwidator odpowiada za zobowiązania spółki istniejące w czasie gdy pełni funkcję. Likwidator chcąc uwolnić się od odpowiedzialności musi złożyć wniosek o upadłość nawet wtedy gdy obejmie funkcję w spółce która była niewypłacalna a zgłoszony przez niego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostanie oddalony na tej podstawie, że majątek spółki nie wystarczyłby na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów.

Ponadto jeśli chodzi o spółkę akcyjną Sąd Najwyższy w swojej uchwale z 11.9.2013 r., III CZP 47/13 wskazał, że wykreślenie z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego spółki akcyjnej będącej dłużnikiem nie wyłącza ochrony jej wierzycieli na podstawie art. 527 i n. KC.

W swoim uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne nie daje gwarancji, że wszyscy wierzyciele spółki zostaną ujawnieni, zaś nawet brak zaspokojenia wszystkich wierzycieli nie wyklucza wykreślenia spółki. Pod tymi względami skarga pauliańska bardziej przypomina odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 299 KSH). W orzecznictwie i piśmiennictwie nie wskazuje się zaś wykreślenia takiej spółki z rejestru jako okoliczności wyłączającej odpowiedzialność.

Z powyższego wynika, że wierzyciel może kierować pozew przeciw kontrahentom dłużnika, jeżeli wiedzieli oni lub przy zachowaniu należytej staranności mogli się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Utrata bytu prawnego spółki osobowej nie wpływa de iure na odpowiedzialność, jaką za jej zobowiązania ponoszoną wspólnicy, to jednak de facto może to być istotne W tym przypadku wierzyciel może dochodzić realizacji zobowiązania od wszystkich wspólników łącznie, od każdego z nich z osobna lub od wybranej grupy osób. Wierzyciel decyzję w tym zakresie podejmuje samodzielnie.

Co do zasady zgodnie z art. 83 kodeksu spółek handlowych jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę długów, niedobór dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. Jeżeli jednak umowa spółki milczy w tym temacie wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za długi spółki w taki sposób w jaki – zgodnie z umową spółki – odpowiedzialni byli za jej straty.

Zauważyć należy, że wspólnicy spółki jawnej, którzy podjęli uchwałę o jej rozwiązaniu, są następcami prawnymi tej spółki do czasu zaspokojenia jej wierzycieli tak wskazał Sąd Najwyższy w swoim wyroku z dnia 24 lipca 2009 r., II CSK 134/90.

W spółce komandytowej za zobowiązania spółki bez ograniczeń za spłatę zobowiązań spółki odpowiada komplementariusz natomiast komandytariusz odpowiada w zakresie niepokrytej sumy komandytowej. Niezależnie od powyższego wskazać należy, że sami wspólnicy mogą uzgodnić, który z nich przejmie cały majątek spółki z obowiązkiem spłaty wierzycieli. Spółka komandytowa nie jest osobą prawną, więc można przyjąć, że z chwilą jej wykreślenia z rejestru, gdy zakończono jej byt bez postępowania likwidacyjnego, wszyscy wspólnicy są jej następcami prawnymi.

Nie sposób nie wyobrazić sobie, że po unicestwieniu bytu prawnego spółki ujawni się jej majątek. Zgodnie z art. 25 e ustawy o KRS. w sytuacji, gdy okaże się, że po wykreśleniu spółki ujawni się jej majątek Skarb Państwa nabywa nieodpłatnie z mocy prawa mienie pozostałe po wykreślonym z Rejestru podmiocie, bez względu na przyczynę wykreślenia, którym nie rozporządził przed wykreśleniem właściwy organ, z chwilą wykreślenia z Rejestru. Regulacja ta dotyczy podmiotów wykreślonych zarówno po przeprowadzeniu likwidacji, jak i na skutek innych zdarzeń. Warto jednak pamiętać, że uwzględniając powództwo przeciwko Skarbowi Państwa na podstawie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym sąd zastrzega pozwanemu prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności z nabytego mienia tak stanowi niedawna uchwała Izby Cywilnej SN z 20 kwietnia 2023 r.

Jak zostało wskazane powyżej, wykreślenie spółki z rejestru nie powoduje z automatu zamknięcia drogi wierzycielowi do zaspokojenia swoich wierzytelności. Polski system prawny posiada wiele instytucji pozwalających na zaspokojenie swoich wierzytelności, w zależności od formy prawnej podmiotu wykreślonego, krąg osób i podmiotów jest inny.