Odszkodowanie od Skarbu Państwa – poradnik

Przeczytaj także: Nowelizacja kodeksu cywilnego: odszkodowanie od państwa

Skarb Państwa – czym jest i za co odpowiada?

W myśl art. 33 oraz 34 kodeksu cywilnego Skarb Państwa jest osobą prawną będącą podmiotem praw i obowiązków dotyczących mienia państwowego nienależącego do innych państwowych osób prawnych (typu przedsiębiorstwa państwowe czy spółki skarbu państwa). Wobec tego – jak wyjaśnia przedstawiciel wrocławskiej Kancelarii Radców Prawnych i Adwokatów S. Cetera, M. Węgrzyn-Wysocka i Wspólnicy – zgodnie z art. 417 kodeksu cywilnego Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Art. 4171 kodeksu cywilnego wskazuje również na odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa za szkodę powstałą w wyniku wydania aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowanej umowy międzynarodowej bądź ustawy oraz niezgodnego z prawem prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji. W tego typu sytuacjach odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa, reprezentująca go jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca władzę publiczną z mocy prawa. Natomiast gdy działanie, które doprowadziło do szkody, zostało zlecone przez wyższą jednostkę niższej, wówczas odpowiedzialność ponoszą solidarnie jego wykonawca i zleceniodawcy. Należy również pamiętać, że odpowiedzialność Skarbu Państwa lub jednostki samorządowej za szkodę nie wyklucza równoczesnej odpowiedzialności innego podmiotu czy osoby (funkcjonariusz państwowy lub samorządowy), która tę szkodę wyrządziła – dodaje prawnik z kancelarii CWW.

Od ogółu do szczegółu – czyli kogo pozwać w pozwie

Choć z punktu widzenia prawa Skarb Państwa został spersonifikowany, przed oblicze Temidy należy pozwać konkretny podmiot, który wydał kwestionowaną normę prawną. Może nim być jednostka samorządu terytorialnego w osobie wojewody czy prezydenta miasta, ale też Skarb Państwa reprezentowany przez jasno określone statio fisci, czyli organ jednostki organizacyjnej dokonujący czynności za Skarb Państwa. Przykładowo w sytuacji zaistnienia szkody wyrządzonej bezprawną ustawą lub umową międzynarodową jako statio fisci należy wskazać ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, a w przypadku bezprawnego rozporządzenia – organ, który go ogłosił. To na powodzie spoczywa obowiązek oznaczenia w pozwie statio fisci – podkreśla pracownik wrocławskiej kancelarii CWW i dodaje – brak jego wskazania jest uzupełniany w trybie art. 130 k.p.c., a więc ze skutkiem w postaci zwrotu pozwu w razie nieuzupełnienia braku. Z kolei w kwestii powodu przepisy kodeksu cywilnego nie wprowadzają żadnych regulacji. Tym samym każdy poszkodowany – podmiot prawa cywilnego, osoba fizyczna, osoba prawna czy jednostka organizacyjna – jest uprawniona do roszczeń na drodze sądowej. Natomiast podstawowym zadaniem poszkodowanego jest wykazanie wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej (bezprawność czynu, adekwatny związek przyczynowo-skutkowy oraz wina). Niezbędne jest więc udowodnienie, że w konkretnym, indywidualnym przypadku poszkodowany nie doznałby szkody majątkowej bądź krzywdy, gdyby nie doszło do bezprawności normatywnej.

Dokumenty, dowody, terminy – niezbędnik wnioskodawcy
Do niedawna, bo do 25 września 2010 roku, zanim wszczęto właściwe postępowanie sądowe w sprawie o odszkodowanie od Skarbu Państwa, powód był zobowiązany do uzyskania prejudykatu, czyli stwierdzenia w odrębnym postępowaniu niezgodności danego orzeczenia z obowiązującym prawem. Jednak adwokat z kancelarii CWW uspokaja, że obecnie – zgodnie z art. 4241b kodeksu postępowania cywilnego – w wypadku prawomocnych orzeczeń, od których skarga nie przysługuje, odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z przepisami można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia jego niezgodności z prawem.