Transport krajowy i międzynarodowy: gdzie proces sądowy?

Przeczytaj także: Wchodzą zmiany w sądowych e-protokołach

Aby dokładnie wskazać, właściwości których sądów może spodziewać się firma transportowa, należy podzielić to zagadnienie na dwie części: transport krajowy i międzynarodowy. Niezależnie od charakterystyki przewozu właściwość sądów dzieli się na dwie grupy w zależności od kwoty, jakiej dochodzi się przed sądem. W przypadku, gdy spór nie przekracza 75 tys. zł, właściwym sądem będzie sąd rejonowy. Z kolei przekroczenie granicy 75 tys. zł powoduje, że pozew powinien być złożony do sądu okręgowego, co wynika wprost z treści art. 17 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej zwany kpc). Istotne przy tym jest, aby pamiętać, że do wartości sporu nie wlicza się odsetek, pożytków czy kosztów procesu, co jest uregulowane w art. 20 kpc.

Transport krajowy

Generalna zasada – obowiązująca także w przypadku transportów międzynarodowych – zezwala na wytoczenie powództwa przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Niestety bardzo często zdarza się, że kontrahent, z którym firma transportowa ma kłopoty, ma swoją siedzibę na drugim końcu kraju. W takim przypadku, pod pewnymi warunkami, można skorzystać z treści art. 34 kpc, zgodnie z którym powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania.

Dlatego też istotne jest, aby na etapie zawierania umowy (tzw. zlecenia transportowego) wskazać miejsce wykonania umowy. Niezależnie od powyższych, ogólnych regulacji, strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji - który według ustawy nie jest miejscowo właściwy - sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub jeżeli powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym – co wynika z treści art. 46 kpc.

Sąd w umowie

Z tego powodu bardzo istotne jest, aby w zawieranych umowach zastrzegać właściwość wybranego przez siebie sądu (głównie ze względu na bliską odległość od własnej siedziby) na podstawie art. 46 kpc. Tak wybrany sąd będzie wówczas wyłącznie właściwy, a ewentualny przeciwnik nie będzie w stanie zmusić powoda do dalekich wojaży w związku ze sprawą sądową. Klauzula wyboru sądu umożliwi również podniesienie zarzutu niewłaściwości wówczas, gdy zostaniemy pozwani przed sąd inny aniżeli ten, który wskazano w umowie.

Warto także wspomnieć, że w przypadku roszczeń wynikających z polis OC pojazdu zastosowanie ma art. 20 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, który umożliwia wytoczenie sprawy przeciwko ubezpieczycielowi przed sądem właściwym dla miejsca zamieszkania lub siedziby poszkodowanego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia. Dzięki temu poszkodowany zawsze może skierować sprawę do sądu położonego najbliżej swojej siedziby, pomimo, iż większość polskich ubezpieczycieli ma siedzibę w Warszawie.

Transport międzynarodowy

W przypadku transportów międzynarodowych sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Dlatego warto skupić się głównie na przepisach Konwencji CMR – która ma zastosowanie do największej ilości drogowych transportów międzynarodowych. Tę problematykę reguluje art. 31 Konwencji CMR, zgodnie z którym: „We wszystkich sporach, które wynikają z przewozów podlegających niniejszej Konwencji, powód może wnosić sprawę do sądów umawiających się krajów, określonych przez strony w drodze wspólnego porozumienia, a ponadto do sądów kraju, na którego obszarze: pozwany ma stałe miejsce zamieszkania, główną siedzibę lub filię albo agencję, za której pośrednictwem zawarto umowę o przewóz, albo znajduje się miejsce przyjęcia towaru do przewozu lub miejsce jego dostawy, i nie może wnosić sprawy do innych sądów.”

Najwięcej problemów przysparza ostatnia część artykułu o miejscu przyjęcia towaru do przewozu lub miejscu jego dostawy, albowiem mało kto wie, że reguluje ona kwestię jurysdykcji krajowej sądów, ale nie decyduje o tym, jakie prawo (jakiego państwa) ma być stosowane. Innymi słowy, art. 31 Konwencji CMR odpowiada na pytanie, sądy którego państwa są właściwe dla rozstrzygnięcia sporu. Powód może wybrać pomiędzy sądami kraju, w którym znajduje się siedziba pozwanego, albo kraju, w którym znajdowało się miejsce załadunku lub rozładunku towarów.