Poselski projekt ustawy - Prawo spółdzielcze

3) Lustracja i związki spółdzielcze.
Lustracja spółdzielcza to bardzo ważny element funkcjonowania systemu
spółdzielczego. Spółdzielnia jest w dużym stopniu instytucją zaufania społecznego.
Złożoność procesów gospodarczych powoduje, że członkowie nie są w stanie samodzielnie
kontrolować jej działalności. Właściwie realizowana i wiarygodna społecznie lustracja
przyczynia się do budowania niezbędnego w każdej spółdzielni zaufania. Konieczne są więc
zmiany prawne zmierzające do podniesienia lustracji spółdzielczej na wyższy poziom.
Większe uprawnienia w tym zakresie powinna mieć Krajowa Rada Spółdzielcza np. prawo
zarządzania lustracji w przypadku kiedy organy spółdzielni tego nie czynią czy też nadawanie
uprawnień lustracyjnych dla związków rewizyjnych, podobnie jak to miało miejsce po
rządami ustawy z 1920 r. Celowym wydaje się powołanie przy Krajowej Radzie Spółdzielczej
Komisji Nadzoru Lustracyjnego. Uzasadnionym jest umożliwienie związkom rewizyjnym
prowadzenia działalności gospodarczej na rzecz zrzeszonych spółdzielni. Byłoby to wyjście
naprzeciw potrzebie rozwijania współpracy i integracji spółdzielczej.
4)
Krajowy Samorząd Spółdzielczy.
Spółdzielczość będąca częścią gospodarki rynkowej stanowi odmienny od spółek
prawa handlowego system gospodarowania. Kieruje się własnym systemem zasad opartym o
prospołeczne, humanistyczne wartości. Spółdzielnie są swego rodzaju instytucjami zaufania
społecznego, stąd rola struktur ponadpodstawowych i systemu kontroli korporacyjnej
odgrywa szczególne znaczenie. Tak jak nadzór finansowy stoi na straży interesów naszych
depozytów, tak spółdzielczy nadzór korporacyjny powinien stać na straży wiarygodności
spółdzielni i interesów jej członków. Utrata zaufania stanowiącego podstawę
funkcjonowania spółdzielni przynosi wielką szkodę dla całego sektora spółdzielczego.
Kilka ostatnich tylko lat dowodzi, że członkowie spółdzielni oczekują od Krajowej
Rady Spółdzielczej skutecznej interwencji i pomocy. Krajowa Rada nie ma takich uprawnień
w świetle obowiązującej ustawy. Wyposażenie więc Krajowej Rady Spółdzielczej we
właściwe instrumenty prawne będzie wyjściem naprzeciw oczekiwaniom członkom i pozwoli
sprawniej rozwiązywać te problemy, z którymi samorząd spółdzielni nie może sobie poradzić,
a sądy często wydają wyroki z dużym opóźnieniem.
Krajowa Rada Spółdzielcza jako reprezentant ponad 8 mln członków i 300 tys.
pracowników powinna także mieć prawne możliwości udziału w dialogu społecznym poprzez
członkowstwo w Komisji Trójstronnej. Dziś, z uwagi, że nie jest organizacją zrzeszającą
spółdzielnie takich możliwości nie posiada. Tym samym duże środowisko jest wyłączone z
dialogu społecznego.
5)
Spółdzielnie uczniowskie.
Spółdzielczość jako forma prawna doskonale nadaje się do kształcenia młodzieży w
duchu przedsiębiorczości, wzajemnej pomocy i solidarności. Spółdzielnie uczniowskie mają
w Polsce ponad 100 letnią tradycję. Jest ich obecnie około 6 tys. Ich działalnością cały czas
opiekuje się Fundacja Rozwoju Spółdzielczości Uczniowskiej. Spółdzielczość uczniowska
odgrywa w rozwoju świadomości młodzieży znaczną rolę, ponieważ poprzez uczestnictwo w
tej samorządowej organizacji młody człowiek uczy się demokracji jak również
współodpowiedzialności.
Spółdzielnia uczniowska uczy między innymi dobrego gospodarowania, szacunku do
uczciwie zarobionych pieniędzy, samorządności, pracy zespołowej, odpowiedzialności i
zaradności.
6) Odmienność sektora spółdzielczego od spółek kapitałowych
W czasie budowy w Polsce gospodarki rynkowej rola, istota i specyfika sektora
spółdzielczego nie znajdowała jak dotąd dostatecznego zrozumienia. W okresie PRL
spółdzielnie wtłoczono w system gospodarki państwowej, natomiast po 1990 roku wpisuje się
je w ramy właściwe dla sektora komercyjnego. I jedno i drugie rozwiązanie jest dla tego
sektora niewłaściwe i wręcz szkodliwe.
Ze spółdzielczości odeszło więc wielu członków, bowiem zerwane zostały więzi
ekonomiczne, będące obok więzi społecznych podstawą funkcjonowania i trwałości
spółdzielni. Budowa solidarnego, obywatelskiego państwa bez silnego sektora spółdzielczego
będzie dużo trudniejsza lub wręcz niemożliwa.
Spółdzielczość powinna zachować swoją odrębność wynikającą z systemu zasad
i wartości będących podstawą jej funkcjonowania a system podatkowy winien uwzględniać
jej specyfikę. W istocie chodzi o uznanie istoty i specyfiki spółdzielczego systemu.
Spółdzielnie powstają dla zaspakajania potrzeb swoich członków i tworzą dla nich osłonę
przed biedę.
Pomimo jednak swej specyfiki spółdzielnie prowadzą swą działalność w określonym
otoczeniu gospodarczym i na konkurencyjnym rynku. Komisja Europejska podkreśla, że w
niektórych okolicznościach uzasadnione jest przyznanie spółdzielniom specjalnych ułatwień,
dzięki którym nie będą się one znajdowały w niekorzystnej sytuacji. Z tego przyzwolenia
korzysta większość krajów "starej" Unii. Celem tych ułatwień jest wspieranie akumulacji
kapitału i budowa więzi ekonomicznych z członkami jako przeciwwagi dla ograniczeń jakie
narzuca wybór statusu spółdzielczego. Jest to także swego rodzaju rekompensata kosztów
związanych ze społeczną funkcją spółdzielni.
Stosowanie jednak różnych form wspierania spółdzielni łączy się jednak z
pewnymi ograniczeniami. Należą do nich:
- zasada ograniczonych dywidend i oprocentowania udziałów
- ograniczenie transakcji z osobami trzecimi
- zasada niepodzielności przynajmniej części aktywów (w przypadku likwidacji
przejmuje je inna spółdzielnia bądź przeznaczane są na cele
ogólnospółdzielcze)
Celem zmian w polskim systemie prawnym, w tym w systemie podatkowym
powinno być stworzenie warunków do przywrócenia spółdzielniom charakteru organizacji
członkowskich oraz zahamowanie procesu likwidacji spółdzielczych podmiotów przy pełnej
akceptacji międzynarodowych zasad spółdzielczych.
Warto w tym miejscu przywołać polskie doświadczenia okresu międzywojennego
kiedy to preferencje dla sektora spółdzielczego wyrażały się w odliczeniach od dochodu przy
rozliczeniach podatku dochodowego. Przepisy mówiły, że od dochodu ogólnego odliczyć
należy między innymi:
> w spółdzielniach działających na zasadzie ustawy z dnia 29 października 1920 r.
(Dz.U.RP z 1934 r. Nr 55 poz.495), które należą do związków rewizyjnych, wymienionych w
art. 66 i 70 tejże ustawy, posiadających na podstawie art. 68 tejże ustawy prawa rewizji -
sumy nadwyżek bilansowych (zyski bilansowe) pochodzące z obrotów z członkami, o ile
spółdzielnie te faktycznie i statutowo działają w ród swych członków, lub je li rozszerzają
wprawdzie działalno ć swoją i na osoby nie będące członkami, ale przelewają przypadające
na nieczłonków nadpłaty i zwroty w cało ci do funduszów niepodlegających podług statutu
podziałowi między członków.
W wyniku zastosowania takich bądź podobnych form wspierania spółdzielni
oczekiwać można takich rezultatów jak:
- uznanie specyfiki i istoty spółdzielni oraz podkreślenie jej odrębności od spółki
prawa handlowego,
- ograniczenie procesu likwidacji spółdzielni i stworzenie warunków do ich
konsolidacji,
- wzmocnienia kapitałowego spółdzielni i odbudowy więzi ekonomicznych z
członkami,
- powrotu rolników do swoich spółdzielni co umocni ich pozycję na jednolitym
rynku europejskim,
- odbudowy zaplecza społecznego spółdzielni konsumenckich.
Zachowanie odrębności sektora spółdzielczego od nastawionych głównie na zysk
podmiotów prawa handlowego jest jednym z kluczowych warunków rozwoju spółdzielni. Jest
także istotnym elementem stabilizacji rynków dzięki tworzeniu trwałych zasobów
kapitałowych zbiorowego wykorzystywania. W ten sposób spółdzielnie przyczyniają się do
zapewnienia trwałego rozwoju społeczno-gospodarczego.
Załączony projekt ustawy Prawo spółdzielcze w znacznym stopniu zmniejszy lukę
jaka powstała między międzynarodowymi zasadami spółdzielczymi a obowiązującym
ustawodawstwem i stworzy podstawy do trwałego rozwoju spółdzielni. Tym samym
spółdzielnie przyczyniać się będą do różnicowania systemu społeczno-gospodarczego,
podnosząc jego bezpieczeństwo i stabilność oraz bezpieczeństwo społeczne.
Proponowane zmiany w systemie podatkowym stanowią realizację trzeciej
międzynarodowej zasady. Spowodują przywrócenie więzi ekonomicznych członków ze
swoimi spółdzielniami, wzrost zainteresowania i aktywności członków oraz przyczynią się do
budowania trwałych struktur gospodarczych.
Ubytki dla budżetu państwa szacujemy:
- z tytułu zmniejszenia podatku od osób fizycznych o około 300 tys. zł.
- z tytułu zmniejszenia wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych o około
130 mln zł. (oceniamy, że w pierwszych pięciu latach ze zwolnienia warunkowanego
niepodzielnością dochodu pośród członków skorzysta około 10% spółdzielni).
Efekty społeczne tych rozwiązań z nawiązką zrekompensują straty budżetu państwa.
Przedmiot niniejszej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.





Warszawa, 24 sierpnia 2012 r.
BAS–WAPEiM–2066/12

Pani Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej
poselskiego projektu ustawy – Prawo spółdzielcze (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Marek Gos)


Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (M.P. z 2012 r. poz. 32) sporządza się
następującą opinię:


I.
Przedmiot projektu ustawy

Poselski projekt ustawy – Prawo spółdzielcze przewiduje kompleksową
regulację dotyczącą spółdzielni. Projekt definiuje pojęcie spółdzielni, reguluje
tryb jej założenia, członkostwo w spółdzielni (jego powstanie i ustanie), prawa i
obowiązki członków, określa organy spółdzielni, ich zadania i zasady działania.
Projekt reguluje również gospodarkę i fundusze spółdzielni, lustrację (w tym
wymagania, jakie musi spełnić kandydat na lustratora i obowiązki lustratorów),
przekształcenia organizacyjne spółdzielni (łączenie spółdzielni, podział
spółdzielni, likwidację spółdzielni), upadłość i postępowanie naprawcze
spółdzielni, związki spółdzielcze i Krajową Radę Spółdzielczą. Projekt zawiera
również regulację dotyczącą szczególnych rodzajów spółdzielni – rolniczych
spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych i innych spółdzielni
zajmujących się działalnością rolną, spółdzielni pracy, spółdzielni
rzemieślniczych i spółdzielni uczniowskich, w tym przepisy dotyczące
zatrudnienia członków spółdzielni i prowadzenia działalności gospodarczej
przez spółdzielnie.
Projekt zawiera przepisy karne i przejściowe.

Projekt przewiduje uchylenie ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo
spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, ze zm.) oraz zmiany w
następujących ustawach:
 z dnia 26 lipca 1001 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.
U. z 2012 r. poz. 361),
 z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.
U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397, ze zm.),