Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych

Druk nr 940


Warszawa, 8 października 2012 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja









Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej




Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o zmianie ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych.


Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy panią poseł Beatę Kempę.



(-) Jacek Bogucki; (-) Andrzej
Dąbrowski;
(-) Andrzej Dera;
(-) Mieczysław Golba; (-) Tomasz Górski; (-) Patryk Jaki; (-) Mariusz
Orion Jędrysek; (-) Beata Kempa; (-) Bartosz Kownacki; (-) Arkadiusz
Mularczyk; (-) Jerzy Rębek; (-) Józef Rojek; (-) Andrzej Romanek;
(-) Edward Siarka; (-) Piotr Szeliga; (-) Tadeusz Woźniak; (-) Jan Ziobro;
(-) Kazimierz Ziobro; (-) Jarosław Żaczek.
PROJEKT

USTAWA
z dnia ………………….
o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych

Art. 1. W ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
z 2001 r., Nr 98, poz.1070, z późn. zm.)) wprowadza się następujące zmiany:

1. w art. 12 ustawy:
1) w § 1:
a) w pkt. 2 kropkę zastępuje się przecinkiem,
b) po pkt. 2 dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
„3) rodzinny i nieletnich - do spraw z zakresu prawa rodzinnego

i opiekuńczego, spraw dotyczących demoralizacji i czynów karalnych
nieletnich, leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków
odurzających i psychotropowych oraz spraw należących do sądu
opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw,”,
c) po pkt. 3 dodaje się pkt 4 w brzmieniu:
„4) pracy, ubezpieczeń społecznych albo pracy i ubezpieczeń społecznych -
do spraw odpowiednio z zakresu prawa pracy lub z zakresu ubezpieczeń
społecznych.”;
2) w § 1a uchyla się pkt 1 i pkt 2.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.






1) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2001 r. Nr 154, poz. 1787, z 2002 r. Nr 153, poz.
1271, Nr 213, poz. 1802 i Nr 240, poz. 2052, z 2003 r. Nr 188, poz. 1838 i Nr 228, poz. 2256, z 2004 r. Nr 34,
poz. 304, Nr 130, poz. 1376, Nr 185, poz. 1907 i Nr 273, poz. 2702 i 2703, z 2005 r. Nr 13, poz. 98, Nr 131, poz.
1102, Nr 167, poz. 1398, Nr 169, poz. 1410, 1413 i 1417, Nr 178, poz. 1479 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr
144, poz. 1044 i Nr 218, poz. 1592, z 2007 r. Nr 25, poz. 162, Nr 64, poz. 433, Nr 73, poz. 484, Nr 99, poz. 664,
Nr 112, poz. 766, Nr 136, poz. 959, Nr 138, poz. 976, Nr 204, poz. 1482 i Nr 230, poz. 1698, z 2008 r. Nr 223,
poz. 1457, Nr 228, poz. 1507 i Nr 234, poz. 1571, z 2009 r. Nr 1, poz. 4, Nr 9, poz. 57, Nr 26, poz. 156 i 157, Nr
56, poz. 459, Nr 157, poz. 1241, Nr 178, poz. 1375, Nr 219, poz. 1706 i Nr 223, poz. 1777, z 2010 r. Nr 182,
poz. 1228 i Nr 205, poz. 1364, z 2011 r. Nr 109, poz. 627, Nr 126, poz. 714 i Nr 203, poz.1192 oraz z 2012 r. Nr
672.
Uzasadnienie

1. Potrzeba i cel wydania ustawy.
Proponowana nowelizacja ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych,
podyktowana jest chęcią naprawy polskiego sądownictwa, poprzez rozwiązania systemowe
zwiększające dostępność do sądów rejonowych, a zwłaszcza wydziałów do spraw rodzinnych
oraz wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych, przy równoczesnym, lepszym
zabezpieczeniu podstawowych praw obywateli.
Wnioskodawcy uważają, że wprowadzane przez Ministerstwo Sprawiedliwości rozwiązania
dotyczące likwidacji sądów rejonowych i utworzenie w ich miejsce wydziałów
zamiejscowych jest nie do przyjęcia, dlatego też proponując przedstawioną nowelizację dąży
do umocnienia instytucji sądów rejonowych poprzez przywrócenie do ww. sądów wydziałów
rodzinnych i nieletnich oraz wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych. Ostatnie
wydarzenia związane ze śmiercią dzieci w rodzinie zastępczej w Pucku dobitnie pokazują, że
brak wydziałów rodzinnych w sądach rejonowych, prowadzi do niesprawności wymiaru
sprawiedliwości w tej sferze, z uwagi na przekazywanie sprawy bezpośrednio do sądów
okręgowych oddalonych od prokuratury prowadzącej postępowanie przygotowawcze.

2. Stan rzeczywisty w normowanej dziedzinie.

Wydziały rodzinne i nieletnich oraz wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych
w sądach rejonowych zostały zlikwidowane na podstawie ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r.
o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.
U. Nr 203, poz. 1192). Zdaniem ówczesnych wnioskodawców, podstawowym celem
nowelizacji było „uelastycznienie struktury organizacyjnej sądownictwa oraz usprawnienia
zarządzania sądami”. Na skutek jej wejścia w życie, w sądach rejonowych pozostawiono
obligatoryjnie wydziały karny i cywilny, zaś wydziały: rodzinny i nieletnich, pracy
i ubezpieczeń społecznych, gospodarczy oraz ksiąg wieczystych zostały wprowadzone do
ustawy jako rozwiązania fakultatywne. W efekcie Minister Sprawiedliwości zniósł w drodze
zarządzenia wiele wydziałów w sądach rejonowych i przekazał prowadzone przez nie sprawy
do rozpatrzenia wydziałom karnym i cywilnym tych sądów.

3. Różnica pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym.

Praktyka wymiaru sprawiedliwości pokazała, że w przypadku wydziałów rodzinnych
i nieletnich oraz pracy i ubezpieczeń społecznych, decyzja o ich zniesieniu okazała się
niesłuszna. Dlatego też projekt ma za zadanie przywrócić wydziały rodzinne i nieletnich oraz
wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych w sądach rejonowych, w celu usprawnienia
wymiaru sprawiedliwości w tym zakresie.
Istotne jest, aby kwestie rodzinne i nieletnich rozpoznawane były przez wyspecjalizowanych
sędziów, będących ekspertami w konkretnej gałęzi prawa, przede wszystkim ze względu na
fakt, iż rozpoznawane są sprawy nieletnich, gdzie sędzia poza wiedzą stricte prawniczą musi
wykazywać się również umiejętnościami socjologicznymi oraz doświadczeniem życiowym
i w sposób szczególny dbać o dobro rodziny.
Wprowadzane zmiany wpłyną pozytywnie na wymiar sprawiedliwości, przywracając
poprzedni, dobrze funkcjonujący model orzekania w zakresie spraw rodzinnych i nieletnich.
Przywrócenie wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych w sądach rejonowych będzie
skutkować poprawą dostępności sądów dla pracowników, którzy w sporze z pracodawcami
dysponującymi zapleczem merytorycznym jak i finansowym, często pozostają bez szans,
rezygnując z dochodzenia sprawiedliwości np. po niesłusznym zwolnieniu. Asumptem do
takiej decyzji zwolnionego pracownika jest również aspekt finansowy, ponieważ pozostający
bez pracy i środków do życia zwolniony pracownik nie zaryzykuje dojeżdżanie nawet 100 km
do siedziby sądu okręgowego na każdą rozprawę. Dlatego też wnioskodawcy chcąc poprawić
obywatelowi dostępność sądów w ww. wydziałach, proponują przywrócenie poprzedniego
stanu prawnego.

4. Przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne.

Projekt nowelizacji prawa o ustroju sądów powszechnych przyniesie pozytywne
skutki społeczne, z uwagi na udogodnienia dla obywateli w postaci dostępu do sądu
orzekającego w sprawach rodzinnych i nieletnich oraz pracy i ubezpieczeń społecznych
w każdym rejonie, w którym utworzona została siedziba sądu. Projekt przyniesie również
lepszą ochronę podstawowych praw obywatela do sądu, określoną w art. 45 Konstytucji.

Projekt pozytywnie wpłynie na polską gospodarkę z uwagi na zwiększenie etatów
sędziowskich w przywróconych wydziałach. Projekt rozwiąże również problem
oddelegowania sędziów do orzekania w innych wydziałach.

Projektowana nowelizacja skutkować będzie zwiększeniem wydatków z budżetu
państwa na finansowanie etatów sędziów w ww. wydziałach sądów rejonowych oraz wydatki
związane z obsługą administracyjną przywróconych wydziałów. Jednocześnie wprowadzone
rozwiązanie wiązałoby się ze zmniejszeniem obciążeń budżetowych, związanych
z finansowaniem etatów w tych sądach, które na mocy nowelizowanej ustawy przejęły
orzekanie w sprawach rodzinnych i nieletnich oraz pracy i ubezpieczeń społecznych od
innych wydziałów (zwłaszcza cywilnych i karnych w sądach rejonowych).
Projekt ma za zadanie odejść od kryterium efektywności ekonomicznej sądów, jako jedynego
wskaźnika jego przydatności wśród społeczeństwa. Wnioskodawcy uważają, że równie
ważnym elementem jest kryterium potrzeby mieszkańców oraz ich prawa do ochrony
roszczeń przez niezawisły sąd i prawa dostępności do sądów.

Skutkiem prawnym przedstawionej nowelizacji będzie zmiana ustroju sądów
powszechnych, poprzez przywrócenie orzekania w sprawach rodzinnych i nieletnich

oraz pracy i ubezpieczeń społecznych w każdym sądzie rejonowym.

5. Źródła finansowania.

Proponowane rozwiązania, zawarte w przedstawionej nowelizacji usp, finansowane
będą ze środków budżetu państwa. Przewiduje się, że wprowadzana nowelizacja wymagać
będzie zwiększenia zatrudnienia w przywróconych wydziałach poprzez reorganizację sądów
rejonowych i dodatkowego zatrudnienia sędziów w przywróconych wydziałach. Przed
wejściem w życie nowelizacji usp, znoszącej wydziały w sądach rejonowych, w Polsce
funkcjonowało około 300 wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych oraz około 300
wydziałów rodzinnych i nieletnich. Szacuje się, że po przywróceniu większości
z tych wydziałów niezbędne będzie nieznaczne zwiększenie zatrudnienia, gdyż sędziowie
orzekający przed poprzednią nowelizacją w ww. wydziałach, powrócą na zajmowane
stanowiska. W wielu sądach problem ten w ogóle nie istniał, ze względu na fakt, iż wydziały
rodzinne oraz wydziały pracy w tych sądach nie zostały zlikwidowane. Należy nadmienić, iż
wielu sędziów orzekających np. w wydziałach rodzinnych, zostało przeniesionych do
wydziałów cywilnych, na które spadł główny ciężar orzekania również w sprawach
rodzinnych. Ewentualne wydatki na ten cel, pochodzić będą z 755 Działu ustawy budżetowej
– Wymiar Sprawiedliwości. Szacowany wzrost wydatków z budżetu państwa może wynikać
z potrzeby zatrudnienia około 600 sędziów i wynosić około pięciu milionów złotych.

6. Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.