Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku tonażowym oraz niektórych innych ustaw

w trakcie danego roku podatkowego oraz kwoty składek na ubezpieczenie społeczne
od podstawy opodatkowania podatkiem tonażowym uiszczanych w trakcie danego
roku podatkowego;
2. wykonywanie prac przez holowniki i pogłębiarki może zostać objęte podatkiem
tonażowym w przypadku zastosowania odpowiedniego kryterium czasu pracy
w świadczeniu usług transportu ładunku lub pasażerów holownikiem i transportu
wydobytego materiału przez pogłębiarkę w danym roku podatkowym;
3. armator może skorzystać z opodatkowania podatkiem tonażowym, jeżeli będzie
wypełniał obowiązki w zakresie warunków pracy i życia marynarzy na statku,
zawartych w Konwencji o pracy na morzu (Konwencja MLC 2006);
4. przedsiębiorca zarządzający z terytorium państwa członkowskiego Unii
Europejskiej cudzym statkiem, w cudzym imieniu i na cudzą rzecz, na podstawie
umowy, posiadający ważny Dokument Zgodności, obowiązany jest zapewnić, aby
większość osób zatrudnionych przez niego na lądzie lub na statkach stanowili
obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej;
5. przedsiębiorstwo objęte podatkiem tonażowym powinno podlegać tego rodzaju
opodatkowaniu przez okres 10, a nie jak dotychczas 5 lat.
Wejście w życie z dniem 1 stycznia 2007 r. ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku
tonażowym, przy jednoczesnym braku pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej
o uznaniu podatku tonażowego za dozwoloną pomoc państwa spowodowało, iż polscy
armatorzy z rezerwą odnieśli się do stworzonej im możliwości wyboru tej formy
opodatkowania, głównie dlatego, że gdyby taką formę wybrali, otrzymaliby
niedozwoloną pomoc publiczną, obarczoną ryzykiem wydania przez Komisję
Europejską nakazu jej zwrotu przez armatorów wraz z odsetkami.
W dniu 18 grudnia 2009 r. Komisja Europejska ostatecznie wydała Decyzję w sprawie
Pomoc Państwa nr C 34/07 (ex N 93/2006) w sprawie wprowadzenia systemu podatku
tonażowego w międzynarodowym transporcie morskim w Polsce, kończąc formalną
procedurę dochodzenia (zgodnie z art. 7 ust. 6 rozporządzenia Rady (WE) nr 659/1999
Komisja powinna była podjąć przedmiotową decyzję w terminie 18 miesięcy od
wszczęcia procedury, tj. do marca 2009 r.). Podejmując, powyższą decyzję Komisja
Europejska uznała, że podatek tonażowy w Polsce, jako forma pomocy publicznej,
2




będzie zgodny z wewnętrznym rynkiem Unii Europejskiej, pod warunkiem
wprowadzenia zaleconych zmian w dotychczasowej ustawie.
Cztery z pięciu przedstawionych powyżej w punktach 1, 2, 4, 5 zastrzeżeń-zaleceń
Komisji Europejskiej zostały uwzględnione i odpowiednie rozwiązania zostały
zaproponowane w niniejszym projekcie ustawy. W odniesieniu do zastrzeżenia z pkt 3
należy wskazać, że w dniu 27 grudnia 2011 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
dokonał ratyfikacji Konwencji MLC z 2006 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 222, poz. 1324).
Chociaż Konwencja ta wejdzie w życie dopiero w sierpniu 2013 r. (postanowienia
Konwencji przewidują dwunastomiesięczne vacatio legis, a ostatnie, wymagane przez
Konwencję 30-te państwo ratyfikowało Konwencję MLC w sierpniu 2012 r.), to polscy
armatorzy (przedsiębiorcy żeglugowi) już obecnie spełniają większość zawartych w niej
wymogów. Konwencja MLC z 2006 r. konsoliduje standardy dotyczące warunków
pracy i życia marynarzy rewidując 36 dotychczasowych konwencji Międzynarodowej
Organizacji Pracy (MOP), których w większości Rzeczpospolita Polska jest już stroną.
Dodatkowo, aby w pełni wywiązać się ze zobowiązania, które przyjęła Polska wobec
Komisji Europejskiej, dotyczącego spełniania przez armatorów wchodzących w reżim
podatku tonażowego szczegółowych przepisów Konwencji MLC przewiduje się
zamieszczenie w składanym przez armatora-podatnika oświadczeniu o wyborze tego
rodzaju podatku (według wzoru określonego na podstawie przepisów wykonawczych
do ustawy), dobrowolnej deklaracji, iż przestrzega on na swoim statku (statkach)
standardów pracy i życia wymaganych przez Międzynarodową Organizację Pracy
w tym zakresie.
Należy podkreślić, że chociaż czas stosowania podatku tonażowego jako programu
pomocowego w Polsce został przez Komisję Europejską ograniczony do 10 lat, to
jednak zgodnie z Decyzją Komisji Europejskiej przedsiębiorca żeglugowy będzie mógł
opodatkować się podatkiem tonażowym na pełne 10 lat, bez względu na to, kiedy złoży
deklarację wyboru tej formy opodatkowania – pod warunkiem że złoży ją w okresie
obowiązywania programu pomocowego. Oznacza to, że podatnika obowiązywał będzie
dziesięcioletni reżim podatkowy zarówno wtedy, gdy złoży deklarację np. w pierwszym
jak i w dziesiątym roku obowiązywania programu. Nie należy zatem łączyć zgody
Komisji Europejskiej na funkcjonowanie w Polsce podatku tonażowego (jako programu
pomocowego) przez 10 lat z prawem przedsiębiorcy żeglugowego do opodatkowania
się podatkiem tonażowym na 10 lat. Złożenie deklaracji o wyborze podatku tonażowego
3




gwarantuje podatnikowi możliwość rozliczania się w tej formie z prowadzonej
działalności gospodarczej przez okres kolejnych, pełnych 10 lat.
Część zmian zawartych w przedmiotowym projekcie nie jest związanych z wykonaniem
zaleceń Komisji Europejskiej. Zmiany te polegają między innymi na zastąpieniu pojęcia
armatora pojęciem przedsiębiorcy żeglugowego. Wynika to przede wszystkim
z potrzeby zachowania spójności definicji stosowanych w ramach aktów polskiego
prawa morskiego. Kodeks morski pojęciem „armator” określa podmiot, który we
własnym imieniu uprawia żeglugę statkiem własnym lub cudzym (art. 7). Ustawa z dnia
24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym wprowadziła swoistą rozszerzającą definicję
armatora, obejmując tym pojęciem również podmioty, które nie uprawiają żeglugi,
a nawet zarządzających statkami w cudzym imieniu i na cudzy rachunek. Stąd, aby
uniknąć sprzecznych ze sobą definicji tego samego podmiotu zaproponowano zamiast
pojęcia „armatora” użycie pojęcia „przedsiębiorca żeglugowy”, które jest w tym
przypadku także zgodnie z określeniem „shipping company” używanym w Wytycznych
Wspólnoty w sprawie pomocy publicznej dla transportu morskiego, na założeniach
których ustawa o podatku tonażowym z 2006 r. jest oparta.
Zmiana określenia „armator” na „przedsiębiorca żeglugowy” spowodowała konieczność
dokonania zmian redakcyjnych w przepisach czterech innych ustaw. Należy zaznaczyć,
iż dokonane zmiany w tych innych ustawach polegają na zastąpieniu w kilku przepisach
tych ustaw wyrazu „armator” wyrażeniem „przedsiębiorca żeglugowy”.
Dodatkowo poprawiono informację dotyczącą miejsca ogłoszenia Konwencji SOLAS.
Dodano Protokół z 1988 r. oraz zmiany z 2005 r., których w poprzedniej wersji nie
uwzględniono, zaś przy definicji Dokumentu Zgodności użyto odesłania do Konwencji
SOLAS, w taki sam sposób, jaki widnieje w art. 5 pkt 34 ustawy z dnia 18 sierpnia
2011 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz. U. Nr 228, poz. 1368), unikając wskazania
Dziennika Urzędowego Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej jako
organu promulgacyjnego.
Ponadto zastosowano określenia „morze terytorialne” zamiast „wody terytorialne”.
Spowodowane to było koniecznością zapewnienia zgodności z definicjami zawartymi
w ustawie z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej
i administracji morskiej (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1502, z późn. zm.), natomiast
zmiany polegające na usunięciu liter NT po liczbach określających wielkość statku
wynikają z konieczności dostosowania użytej nomenklatury do postanowień
4




ratyfikowanej przez Polskę Międzynarodowej Konwencji o pomierzaniu pojemności
statków z 1969 r. oraz do przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 30
kwietnia 2004 r. w sprawie pomiaru statków morskich (Dz. U. Nr 119, poz. 1248).
Dokonano także doprecyzowania brzmienia art. 3 ust. 1 ustawy stanowiącego
o usługach świadczonych przez holowniki i pogłębiarki, tak aby zapewnić spełnienie
warunku wynikającego z punktów 90-96 Decyzji Komisji Europejskiej z dnia
18 grudnia 2009 r. w sprawie C 34/2007 (ex N 93/2006) – Wprowadzenie systemu
podatku tonażowego w międzynarodowym transporcie morskim w Polsce oraz punktu
3.1. Wytycznych Wspólnoty w sprawie pomocy publicznej dla transportu morskiego, iż
usługi świadczone przez holowniki lub pogłębiarki kwalifikują się do objęcia
podatkiem tonażowym wyłącznie w przypadku ich wykonywania na morzu. Obecnie
sformułowanie tego przepisu zapewnia, iż usługi świadczone przez holowniki mogą być
kwalifikowane do podatku tonażowego tylko wtedy, gdy są one świadczone przy
przewozach dokonywanych drogą morską. Wyklucza to usługi świadczone przez
holowniki w portach polegające na pomaganiu innym statkom w cumowaniu,
odcumowaniu, zmianie miejsca postoju, itp.
Zawarte w projekcie przepisy przejściowe regulują wszystkie możliwe sytuacje,
zarówno podmiotów, które mogły korzystać z podatku tonażowego na zasadach
określonych w obecnie obowiązującej ustawie, jak i tych, które złożą wniosek o objęcie
takim podatkiem przed wejściem w życie nowelizacji ustawy o podatku tonażowym.
W projekcie ustawy wprowadzono przepisy przejściowe, na podstawie których
armatorzy, którzy wybrali opodatkowanie podatkiem tonażowym przed dniem wejścia
w życie ustawy zmieniającej, mają możliwość zachowania prawa do opodatkowania
podatkiem tonażowym na dotychczasowych zasadach do dnia 31 grudnia 2013 r.
Rozwiązanie to ma na celu realizację, wynikającej z art. 2 Konstytucji RP, zasady
demokratycznego państwa prawnego i wynikającej z niej zasady ochrony zaufania
obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa opierającej się na pewności
prawa. Zasada ta nakazuje należyte zabezpieczenie „interesów w toku”, a zwłaszcza
należną realizację praw nabytych, podatników objętych podatkiem tonażowym na
podstawie poprzednio obowiązujących przepisów. Przyjęcie jednorocznego okresu
przejściowego, zamiast umożliwienia dokończenia 5-letniego okresu opodatkowania
określonego w ustawie z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym, nie narusza
praw podatników, lecz stanowi ochronę ich interesów przed konsekwencjami
5




ewentualnej negatywnej decyzji Komisji Europejskiej. Zastosowanie wyłącznie
rocznego okresu przejściowego (zarówno dla podatników będących osobami prawnymi,
jak i fizycznymi) spowodowane jest koniecznością dbania o interes tychże podmiotów,
gdyż za nieuzasadnione przedłużanie stanu faktycznego niezgodnego z prawem UE
(bo tak należy traktować obowiązywanie ustawy o podatku tonażowym z 2006 r.)
mogłyby ponieść odpowiedzialność podmioty korzystające z tej formy pomocy
publicznej, ponosząc ryzyko finansowe towarzyszące utrzymywaniu obecnego stanu
prawnego (przypomnieć należy, że Decyzja KE została wydana prawie trzy lata temu).
Dłuższy niż rok okres przejściowy, w szczególności dla podmiotów będących osobami
fizycznymi (które w rzeczywistości nie korzystają, jak do tej pory, z tej formy
opodatkowania podatkiem tonażowym), mógłby jeszcze zwiększyć to ryzyko,
w przypadku gdyby musiały one zwrócić osiągnięte korzyści. Zgodnie bowiem
z przepisami art. 108 TFUE Komisja Europejska, w przypadku gdy uzna, że pomoc
przyznana przez państwo jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu
artykułu 107 TFUE lub że pomoc ta jest nadużywana, może wydać decyzję o zniesieniu
lub zmianie tej pomocy przez państwo.
Przepisy przejściowe zostały więc skonstruowane w taki sposób, że obejmują
hipotetyczną sytuację korzystania przez podatników z podatku tonażowego
zaproponowanego ustawą w wersji obecnie obowiązującej, a niezaakceptowanej przez
Komisję Europejską, i umożliwiają takim podatnikom korzystanie nadal z prawa do
opodatkowania podatkiem tonażowym, na tych samych co do tej pory zasadach, gdyż
ustawa zmieniająca nie wprowadziła zmian ani w wysokości stawek podatkowych, ani
w zasadach poboru tego rodzaju podatku. Wypełnione zostały zatem przesłanki
przestrzegania przez państwo obowiązku poszanowania rozpoczętych już przez
obywateli przedsięwzięć biznesowych w sytuacji, gdy ustawodawca wyznacza pewien
okres, w którym ma być możliwe prowadzenie interesów według z góry określonych
zasad lub reguł, o którym przypomina Trybunał Konstytucyjny w swoim orzeczeniu
z dnia 6 lipca 2004 r. sygn. akt P 14/03, 62/7A/2004, a także w wyrokach:
z 25 listopada 1997 r., sygn. K. 26/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 64 oraz z 15 czerwca
2000 r., sygn. P 3/00, OTK ZU nr 5/2000, poz. 138.
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.), projekt ustawy został
zamieszczony w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji.
6