Rządowy projekt ustawy o środkach ochrony roślin

W krajowym planie działania przedstawiono wyniki analizy podjętych dotychczas działań na rzecz
ograniczania ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin. Na uwagę zasługuje, że
w Polsce przed wejściem w życie dyrektywy 2009/128/WE zostały przyjęte przepisy krajowe służące
ograniczaniu ryzyka związanego z obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin, obejmujące
wszystkie obszary regulowane postanowieniami tej dyrektywy. Wykorzystywane były w tym celu
wyniki badań naukowych oraz rozwiązania wdrażane w innych państwach członkowskich Unii
Europejskiej. W szczególności podkreślić należy fakt funkcjonowania w Polsce systemów badań
sprawności technicznej sprzętu do stosowania środków ochrony roślin i szkoleń z zakresu ochrony
roślin oraz opracowanie i wdrożenie systemu integrowanej produkcji, która obecnie w całości
obejmuje nowe zasady integrowanej ochrony. Powoduje to, że wdrożenie postanowień dyrektywy
wymaga jedynie modyfikacji krajowych rozwiązań prawnych. Należy podkreślić także liczne inicjatywy
pozalegislacyjne odnoszące się do kwesti związanych ze zrównoważonym stosowaniem środków
ochrony roślin.
Także wyniki uzyskiwane z badań statystycznych dotyczących środków ochrony roślin oraz
systemów monitorowania zjawisk związanych ze środkami ochrony roślin wskazują, że w Polsce
ryzyko związane z tymi preparatami kształtuje się na niskim poziomie.
W celu pełniejszego zobrazowania problemu konieczne jest jednak umiejscowienie wartości
poszczególnych wskaźników osiąganych w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej. Porównując
dane dotyczące sprzedaży środków ochrony roślin publikowane przez Eurostat
w latach 2003 – 2008 zaobserwować można, iż sprzedaż środków ochrony roślin w państwach
członkowskich Uni Europejskiej była na wyższym poziomie niż w Polsce i wynosiła średnio 15 tys. ton
substancji czynnych, natomiast w Polsce w analizowanym okresie sprzedano średnio 13 tys. ton
substancji czynnych. Zarówno w państwach członkowskich Uni Europejskiej jaki i w Polsce sprzedaż
środków ochrony roślin ciągle wzrasta.
Analizując te same dane dotyczące sprzedaży środków ochrony roślin w latach 2003 – 2008
w państwach takich jak Francja, Niemcy, Wielka Brytania zauważyć można duże zróżnicowanie.
We Francji średnio rocznie zostaje sprzedane 76 tys. ton substancji czynnych, w Niemczech i Wielkiej
Brytanii odpowiednio 31 tys. ton substancji czynnych i 23 tys. ton substancji czynnych, natomiast
w Polsce sprzedaż środków ochrony roślin kształtuje się na poziomie 13 tys. ton substancji czynnych.
Ponadto z opublikowanego przez EFSA Rocznego Raportu w sprawie pozostałości pestycydów
za rok 2008 wynika, że odsetek próbek żywności i pasz, w których pestycydy przekraczają
maksymalne limity ustawowe, ulega zmniejszeniu. W 2006 roku w 5% próbek wykryto pozostałości
środków ochrony roślin, które przekraczają najwyższe dopuszczalne poziomy, natomiast w 2008 roku
– w 3,5% badanych próbek. W Polsce w latach 2006 – 2009, zarówno w żywności pochodzenia
roślinnego oraz zwierzęcego, jak i w paszach procent próbek z przekroczeniami najwyższych
dopuszczalnych poziomów pozostałości środków ochrony roślin kształtował się na bardzo niskim
poziomie. Dla żywności pochodzenia roślinnego odsetek ten, wahał się w przedziale od 4% w roku

1 Eurostat, Sales of plant protection products [food_in_apest1],
http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=aei_fm_salpest&lang=en [28.06.2011].
67

2006 do 0,5% w 2009 (dane Państwowej Inspekcji Sanitarnej), natomiast w przypadku żywności
pochodzenia zwierzęcego procent ten w analizowanym okresie nie przekraczał 0,2% badanych
próbek. W wyniku analiz pasz, stwierdzono, że w przedmiotowym okresie zaledwie 0,1% badanych
próbek zawierało pozostałości środków ochrony roślin.
Mając na uwadze powyższe zauważyć można, że w analizowanym okresie w Polsce osiągnięto
niski poziom przekroczeń pozostałości środków ochrony roślin w porównaniu do innych krajów Unii
Europejskiej. Przekroczenia pozostałości środków ochrony roślin nie stanowią zatem poważnego
problemu i występują sporadycznie, w szczególności w produktach pochodzenia zwierzęcego. Dalsze
działania poszerzające wiedzę na temat ograniczenia ryzyka związanego ze stosowaniem środków
ochrony roślin są jednak niezbędne w celu minimalizowania wskaźników dotyczących przekroczeń
najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości tych środków.
Postanowienia dyrektywy 2009/128/WE, dają podstawę do kompleksowego ujęcia obszaru
związanego z dopuszczaniem do obrotu i stosowaniem środków ochrony roślin w ramy prawne
i działania pozalegislacyjne, w celu dalszego zmniejszania ryzyka związanego z ich użyciem dla
zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. Krajowy plan działania wypełnia to zadanie, m.in. poprzez
wskazanie celów w tym zakresie, mierników określających postęp w realizacji przyjętych celów,
a przede wszystkim odpowiednich działań. Obejmuje w pierwszej kolejności analizę obszaru
i rozpoczęcie kompleksowej analizy wyników prowadzonych badań statystycznych i monitoringowych,
a w efekcie modyfikację prowadzonych obecnie działań. Krajowy planu działania na rzecz
zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin będzie realizowany z uwzględnieniem
równowagi potrzeb społecznych, środowiskowych i konkurencyjności polskiego rolnictwa.

68


















ZGODNOŚĆ KRAJOWEGO PLANU
DZIAŁANIA ZE STRATEGIĄ ROZWOJU
KRAJU I CELAMI STRATEGICZNYMI
PAŃSTWA
69


Zrównoważone stosowanie środków ochrony roślin stało się jednym z priorytetów polityki
ekologicznej na poziomie kraju jak i europejskim. Procesy restrukturyzacji i unowocześniania
gospodarki przyczyniły się do obniżenia poziomu presji na środowisko. Przedmiotowy plan wychodzi
naprzeciw polityce ekologicznej w obszarze upraw rolniczych. Zachowanie organizmów pożytecznych
w obszarze upraw polowych jest jednym z ważniejszych elementów ochrony biologicznej, która
stanowi priorytet w poszukiwaniu metod niechemicznych w ochronie roślin.
Krajowy plan działania jest zgodny ze Strategią Rozwoju Kraju 2007-2015 i realizuje cele zawarte
w tej Strategii. Zgodnie z Priorytetem 1 Strategi „Wzrost konkurencyjności i innowacyjności
gospodarki”, należy dążyć do wzrostu eksportu i eliminowania barier jego rozwoju. Jedną
z podstawowych barier pozataryfowych, która może ograniczać eksport produktów pochodzenia
roślinnego produkowanych w Polsce, są wymagania państwa docelowego w zakresie bezpieczeństwa
żywności. Bariery w tym zakresie pojawiają się w relacjach handlowych Polski z państwami trzecimi.
Przedmiotowy plan, mający na celu wsparcie działań administracji państwowej podejmowanych
w zakresie zapewnienia bezpiecznego stosowania środków ochrony roślin, przyczyni się między
innymi do ograniczenia ryzyka powstawania barier pozataryfowych, ograniczających polski eksport
towarów pochodzenia roślinnego.
Ponadto, zgodnie z Priorytetem 1 Strategi , zrównoważony rozwój wymaga eko-innowacji.
W ramach krajowego planu działania planowane jest analizowanie zagrożeń wynikających ze
stosowania środków ochrony roślin, a w dalszej perspektywie stopniowe eliminowanie substancji
niebezpiecznych. Należy również dążyć do zwiększenia bioróżnorodności biologicznej. Działania
w tym zakresie wspierać będzie ww. plan przez tworzenie narzędzi umożliwiających wdrożenie do
praktyki ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin, które są ukierunkowane na zmniejszenie zużycia
środków ochrony roślin. Jednymi z ważniejszych postulatów integrowanej ochrony jest także
stosowanie w pierwszej kolejności środków ochrony roślin bezpiecznych dla środowiska oraz ochrona
fauny pożytecznej.
Przetwarzanie informacji, jej jakość i szybkość przekazywania są w społeczeństwie informacyjnym
kluczowymi czynnikami wzrostu i konkurencyjności przemysłu oraz usług. Dlatego też, utworzenie
informatycznej platformy internetowej poświęconej tematyce integrowanej ochrony roślin oraz
udostępnienie drogą elektroniczną opracowań naukowych dotyczących integrowanej ochrony roślin
i integrowanej produkcji roślin, pozwoli na realizację działania Priorytetu 1 Strategi , jakim jest
upowszechnianie umiejętności posługiwania się i korzystania z teleinformatyki, w ramach rozwoju
społeczeństwa informacyjnego. Tworzenie i wdrażanie systemów wspomagania decyzji w ochronie
roślin również prowadzi do rozwoju społeczeństwa informacyjnego, które tworzy warunki dla poprawy
efektywności gospodarowania przedsiębiorstw. Systemy wspomagania decyzji zaprojektowane dla
rolnictwa, gromadzą oraz generują informacje i zalecenia w oparciu o dane pogodowe i obserwacje
polowe. Mają one pomóc rolnikowi lub doradcy w podjęciu decyzji na przykład czy zabieg ochrony
roślin w danej sytuacji jest konieczny. Korzystanie z takich systemów prowadzi do przyspieszenia
przepływu informacji i komunikacji, jak również ma swoje pozytywne oddziaływanie na środowisko
naturalne.
70

Wsparcie przez krajowy plan działania integrowanej ochrony roślin wpisuje się także w realizację
zadań na rzecz wzrostu konkurencyjności gospodarstw rolnych, o których mowa w Priorytecie
5 Strategi „Rozwój obszarów wiejskich”. Wdrożenie integrowanej ochrony roślin, poprzez
racjonalizację stosowania środków ochrony roślin, podniesie poziom efektywności rolnictwa. Ponadto
jest ono warunkiem zachowania konkurencyjności polskiego rolnictwa na rynku Unii Europejskiej.
Krajowy plan działania wpisuje się również w główne cele strategi Europa 2020 jakimi są
innowacje, przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i edukacja. Działania przewidziane do realizacji
w ww. planie są zgodne z trzema wzajemne powiązanymi priorytetami strategi :
− rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji,
− rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywnej korzystającej z zasobów, bardziej
przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej,
− rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie
zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.
Zgodnie z tymi priorytetami krajowy plan działania przewiduje poszerzenie świadomości
producentów, przedsiębiorców i konsumentów z zakresu ryzyka jakie niesie ze sobą stosowanie
środków ochrony roślin poprzez organizację konferencji, seminariów i wykładów poświęconych
tematyce integrowanej ochrony i zrównoważonemu stosowaniu środków ochrony roślin oraz
opracowaniu metodyk i materiałów szkoleniowych z tego zakresu. W realizację tych priorytetów
wpisuje się również opracowanie innowacyjnych programów integrowanej ochrony roślin, opartych na
nowoczesnym podejściu do ochrony roślin, które proponują wykorzystanie metod bezpiecznych dla
środowiska i ograniczających stosowanie chemicznych środków ochrony roślin.
Działania przewidziane do realizacji w krajowym planie działania łączą się z polityką spójności
Strategi Europa 2020 poprzez inwestycje w inteligentny i zrównoważony rozwój.
Opracowanie podstaw integrowanej ochrony roślin rolniczych, na bazie systemów wspomagania
decyzji, progów szkodliwości i biologicznych metod ochrony roślin oraz badania pozostałości środków
ochrony roślin w płodach rolnych gwarantuje zrównoważony rozwój rolnictwa, a także produkcję
bezpiecznej żywności wolnej od pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz ochronę
środowiska.
Naczelnym celem Odnowionej Strategi Zrównoważonego Rozwoju UE jest określenie i rozwój
działań, dzięki którym Unia Europejska będzie mogła zapewnić pokoleniom obecnym i przyszłym stały
wzrost jakości życia przez tworzenie społeczności opartych na zasadach trwałego rozwoju –
społeczności wydajnie gospodarujących zasobami i z nich korzystających, czerpiących z potencjału
gospodarki w zakresie innowacji ekologicznych oraz społecznych i przez to zapewniających dobrobyt,
ochronę środowiska naturalnego i spójność społeczną. Krajowy plan działania jest powiązany
z głównymi celami strategi poprzez realizację zadań na rzecz ochrony środowiska naturalnego.
Zadania przedmiotowego planu dotyczą m.in. przeciwdziałania zanieczyszczeniom środowiska
chemicznymi środkami ochrony roślin i propagowania zrównoważonego stosowania środków ochrony
roślin oraz bezpiecznej żywności wolnej od pozostałości chemicznych środków ochrony roślin.
71