Rządowy projekt ustawy o środkach ochrony roślin

1) zbieranie i analiza danych uzyskanych w trakcie działań kontrolnych, badań statystycznych
dotyczących obrotu i stosowania środków ochrony roślin oraz systemów monitorowania zjawisk
związanych ze środkami ochrony roślin (2013-2017 r.);
2) opracowanie wskaźników oraz analiza ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony
roślin (2013-2015 r.);
3) utworzenie systemu zbierania informacji o zatruciach ludzi środkami ochrony roślin (2013 r.);
4) utworzenie systemu zbierania informacji o zatruciach pszczół środkami ochrony roślin
(2013-2014 r.);
5) nadzór nad środkami ochrony roślin zawierającymi substancje czynne, które powinny być objęte
szczególnym monitoringiem (2013-2017 r.);
6) promowanie dobrych praktyk stosowania środków ochrony roślin (2013 - 2017r.).

Ze względu na charakter działania, mającego na celu zwiększenie efektywności innych działań ujętych
w krajowym planie działania, nie zostały wyodrębnione do jego oceny indywidualne mierniki.


Zadanie 1.
Zbieranie i analiza danych uzyskanych w trakcie działań kontrolnych, badań
statystycznych dotyczących obrotu i stosowania środków ochrony roślin oraz
systemów monitorowania zjawisk związanych ze środkami ochrony roślin**
Istotnym jest, aby dane te były przekazywane do jednego urzędu, koordynującego działania
związane z realizacją krajowego planu działania – Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, gdzie
poddawane będą analizie. Wyniki analiz będą stanowiły podstawę do oceny stopnia realizacji celów
niniejszego planu. Ponadto raporty, które powstaną w oparciu o przeprowadzone analizy będą
stanowiły podstawę do zmiany zakresu urzędowych kontroli, zakresu działań wskazanych w krajowym
planie działania, zmiany przepisów prawa lub zarządzania ryzykiem związanym z obrotem
i stosowaniem środków ochrony roślin.
Jednocześnie państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobligowane do przekazywania
Komisji Europejskiej i pozostałym
państwom członkowskim Unii Europejskiej wyników
przeprowadzonych ocen dotyczących ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin
i udostępniania tych informacji opini publicznej.

Zadanie 2.
Opracowanie wskaźników oraz analiza ryzyka związanego ze stosowaniem
środków ochrony roślin*
Na podstawie załącznika IV dyrektywy 2009/128/WE mają zostać ustalone zharmonizowane
wskaźniki ryzyka. Do obecnej chwili wskaźniki te nie zostały ustanowione. W takiej sytuacji państwa
członkowskie Unii Europejskiej powinny stosować wskaźniki krajowe.
W oparciu o dane uzyskane w trakcie działań kontrolnych, badań statystycznych dotyczących
obrotu i stosowania środków ochrony roślin oraz systemów monitorowania zjawisk związanych ze
62

środkami ochrony roślin, opracowane zostaną krajowe wskaźniki ryzyka związanego ze stosowaniem
środków ochrony roślin, a także odpowiednie bazy danych. Wskaźniki te pozwolą na analizę zagrożeń
związanych ze stosowaniem środków ochrony roślin, stanowiąc podstawę do zarządzania ryzykiem
i kształtowania polityki państwa w odniesieniu do środków ochrony roślin, w tym działań
legislacyjnych.

Zadanie 3. Utworzenie systemu zbierania informacji o zatruciach ludzi środkami ochrony
roślin**
Obowiązek ustanowienia przez Polskę systemu rejestracji zatruć środkami ochrony roślin wynika
z art. 7 ust. 2 dyrektywy 2009/128/WE. Przepis ten stanowi, że „państwa członkowskie ustanawiają
systemy gromadzenia informacji o przypadkach ostrych zatruć pestycydami oraz, w stosownych
przypadkach, o przewlekłych objawach zatruć wśród osób, które mogą być narażone na regularny
kontakt z pestycydami, takich jak operatorzy stosujący pestycydy, pracownicy rolni lub osoby
mieszkające w pobliżu obszarów, na których są stosowane pestycydy”.
Jest to nowe działanie, gdyż obecnie w Polsce nie jest prowadzony system zbierania informacji
o zatruciach ludzi środkami ochrony roślin. Według danych przekazanych przez ośrodki
toksykologiczne, po utworzeniu systemu, należy spodziewać się około 1000 odnotowanych zatruć
rocznie.

Zadanie 4. Utworzenie systemu zbierania informacji o zatruciach pszczół środkami ochrony
roślin**
Pszczoły są organizmami pożytecznymi szczególnie zagrożonymi negatywnymi skutkami
niewłaściwego stosowania środków ochrony roślin. Informacje o zatruciach pszczół mogą stanowić
istotny wskaźnik kształtowania się ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin.
W skrajnych przypadkach zatrucia powodowane przez stosowanie tych preparatów w nieodpowiedniej
porze (czas oblotu pszczół) lub w obecności kwitnących roślin może powodować upadki tych owadów.
Aby prawidłowo oceniać ryzyko dla pszczół stwarzane przez środki ochrony roślin utworzony
zostanie system zbierania i analizy danych o potwierdzonych zatruciach tych owadów.
Jest to nowe działanie, gdyż obecnie w Polsce nie ma systemu gromadzenia danych o zatruciach
pszczół środkami ochrony roślin.
Brak systemu zbierania informacji o zatruciach pszczół środkami ochrony roślin na terenie Polski
powoduje, że brak jest pełnego obrazu tego zjawiska. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin
i Nasiennictwa informowała, że w latach 2007 – 2009 potwierdzonych zostało 17 przypadków zatruć
tych owadów środkami ochrony roślin. W kolejnych 6 przypadkach, w których podejrzewano zatrucie
owadów środkami ochrony roślin, nie było możliwe określenie przyczyny ich upadku. Ponadto Stacja
Terenowa w Białymstoku Instytutu Ochrony Roślin - Państwowego Instytutu Badawczego w Poznaniu
63

informowała o 23 potwierdzonych przypadkach zatruć pszczół środkami ochrony roślin w latach
2009 – 2010. Należy jednak podkreślić, że powyższe dane należy traktować jako dane cząstkowe.
Utworzenie systemu zbierania informacji o zatruciach pszczół pozwoli na pełne poznanie skali
tego zjawiska oraz podjęcie działań zmierzających do jego ograniczenia.

Zadanie 5.
Nadzór nad środkami ochrony roślin zawierającymi substancje czynne, które
powinny być objęte szczególnym monitoringiem*
Zgodnie z art. 1 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 540/2011 z dnia 25 maja 2011 r.
w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009
w odniesieniu do wykazu zatwierdzonych substancji czynnych (Dz. Urz. UE L 153 z 11.06.2011),
substancje czynne wymienione w załączniku do tego rozporządzenia zostają zatwierdzone. Załącznik
ten zawiera substancje czynne zatwierdzone do stosowania w środkach ochrony roślin. W niniejszym
dokumencie przedstawione zostały również szczególne wymagania dotyczące danej substancji
czynnej. Określone jest między innymi czy dana substancja czynna powinna zostać objęta
szczególnym programem monitorowania oraz w jakim obszarze dana substancja czynna może
powodować większe ryzyko związane ze stosowaniem środków ochrony roślin.
Na podstawie tego dokumentu prowadzony będzie nadzór nad środkami ochrony roślin
dopuszczonymi do obrotu, zawierającymi substancje czynne, które powinny zostać objęte
szczególnym programem monitorowania.

Zadanie 6.
Promowanie dobrych praktyk stosowania środków ochrony roślin*
Czynności związane z przygotowywaniem zabiegów ochrony roślin wykonywane są
w gospodarstwie i niosą za sobą duże ryzyko powstawania zagrożeń m.in. dla zdrowia ludzi oraz
skażeń miejscowych. Należy jednak zaznaczyć, że prawidłowe stosowanie środków ochrony roślin,
obejmujące również przygotowanie sprzętu, cieczy użytkowej nie stanowi zagrożenia dla zdrowia
ludzi, zwierząt jak i stanu środowiska. Celem zadania będzie rozszerzenie dotychczasowych działań
prowadzonych w kierunku zachowania bezpieczeństwa przy stosowaniu środków ochrony roślin.
Promowane będą działania związane z promowaniem systemów bioremediacji substancji
chemicznych, które służą neutralizacji środków ochrony roślin w gospodarstwach. Jednym
z elementów systemów jest stanowisko BIOBED, które przeznaczone jest do napełniania i postoju
opryskiwacza, a przy spełnieniu określonych wymagań także jego mycia zewnętrznego
i zagospodarowania pozostałości cieczy użytkowej. System ten zalecany jest przez Kodeks Dobrej
Praktyki Organizacji Ochrony Roślin (DPOOR), który powstał w ramach projektu TOPPS.
Ważne jest także właściwe postępowanie ze środkami ochrony roślin, mając na uwadze ich
magazynowanie i przechowywanie w miejscach niedostępnych dla dzieci, zachowanie zasad
bezpieczeństwa przy sporządzaniu cieczy użytkowej, jej transportu, jak również unieszkodliwiania
i utylizacji pozostałości.
64

Ponadto szczególną uwagę należy poświęcić ochronie owadów zapylających w tym
w szczególności pszczół miodnych, ze względu na ważną rolę jaką pełnią w zwiększaniu plonów
i jakości wielu roślin uprawnych. W ramach zadania planowane jest także prowadzenie kampani
informacyjnej skierowanej do użytkowników profesjonalnych środków ochrony roślin obejmującej
ochronę owadów zapylających. Niezbędna będzie w tym zakresie współpraca z branżowymi
organizacjami pszczelarskimi.
Zadanie to realizowane będzie w ramach prowadzonych już kampani mających na celu
prawidłowe stosowanie środków ochrony roślin.








*
Działanie lub zadanie stanowi kontynuację działania lub zadania realizowanego przed przyjęciem krajowego
planu działania i zostało odpowiednio zmienione.
**
Działanie lub zadanie nie było realizowane przed przyjęciem krajowego planu działania.
65




















PODSUMOWANIE
66