Rządowy projekt ustawy o środkach ochrony roślin

stężenia były najczęściej na poziomie setnych i tysięcznych części mg/kg, co stanowi zaledwie kilka
procent wartości limitowanych dla tych związków.
W roku 2010 nie wystąpiły niezgodności dotyczące pestycydów fosforoorganicznych. Natomiast
w odniesieniu do pestycydów chloroorganicznych i PCB najwięcej wyników niezgodnych stwierdzono
u zwierząt łownych. Pojedyncze niezgodności wystąpiły w próbkach pobieranych od bydła, świń, ryb
jak również w próbce jaj. Udział próbek ze stwierdzonymi przekroczeniami wartości limitowanych
pestycydów w roku 2010 wynosił zaledwie 0,06% wszystkich przebadanych próbek.
W wyniku przeprowadzonych badań można stwierdzić, że przekroczenia wartości limitowanych
pestycydów występują sporadycznie w produktach pochodzenia zwierzęcego i nie stanowią
poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzi.

Zadanie 4. Monitoring wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi
Monitoring wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi jest wykonywany przez Państwową
Inspekcję Sanitarną. Zasady prowadzenia tego monitoringu określają przepisy ustawy
z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
(Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858, z późn. zm.9)), rozporządzenia Ministra Środowiska
z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe
wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz.
1728) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 oraz z 2010 r. Nr 72, poz. 466).
Próbki pobierane są zgodnie z harmonogramem na dany rok z określoną częstotliwością.
Minimalna częstotliwość pobierania próbek do badań zależy od objętości rozprowadzanej lub
produkowanej wody w danej strefie zaopatrzenia. Średnia liczba próbek pobieranych rocznie przez
stacje sanitarno-epidemiologiczne wynosi około 90 tys.
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonują badania środków ochrony roślin w wodzie
przeznaczonej do spożycia przez ludzi jedynie na obszarach, gdzie ich występowanie jest wysoce
prawdopodobne. Oznaczana jest obecność środków ochrony roślin, których występowania w wodzie
można oczekiwać. Zakres prowadzenia badań jakości wody ustala właściwy państwowy powiatowy
lub graniczny inspektor sanitarny po uwzględnieniu rożnych czynników jak np. jakość i rodzaj
ujmowanej wody, stosowanie metody uzdatniania wody, materiały użyte do budowy sieci
wodociągowej oraz zanieczyszczenia występujące w środowisku.
W roku 2010 organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej nie wydały żadnego odstępstwa
w odniesieniu do pestycydów w wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi.



37

Zadanie 5. Monitoring wód powierzchniowych, podziemnych i osadów dennych
Państwowy Monitoring Środowiska to system utworzony na podstawie ustawy
z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Według art. 25 ust. 2 ustawy, Państwowy
Monitoring Środowiska stanowi system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz
gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Gromadzone informacje
służą wspomaganiu działań na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie
organów administracji i społeczeństwa o:
1) jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska lub innych
poziomów określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych
standardów lub innych wymagań;
2) występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych, przyczynach tych zmian, w tym
powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem
elementów przyrodniczych.
Państwowy Monitoring Środowiska, zgodnie z ustawą z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony
Środowiska, jest realizowany przez Inspekcję Ochrony Środowiska.
W ramach tego systemu prowadzony jest monitoring wód powierzchniowych i podziemnych.
Regulacje dotyczące badań monitoringowych są zawarte w rozporządzeniu Ministra Środowiska
z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód
powierzchniowych i podziemnych, natomiast szczegółowe regulacje odnośnie oceny stanu wód
podziemnych zawarte są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie
kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896).
Monitoring jakości wód prowadzony jest z uwzględnieniem wymagań określonych dyrektywą
Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającą ramy
wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE L 327 z 22.12.2000, str. 1, z późn.
zm., Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne rozdz. 15, t. 5, str. 275, z późn. zm.) oraz w przypadku
wód podziemnych dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/118/WE z dnia 12 grudnia 2006
r. w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu (Dz. Urz.
UE L 372 z 27.12.2006, str. 19).
Monitoring wód powierzchniowych płynących jest prowadzony od 2007 roku, zgodnie z ustawą
z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne.
Program monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych realizowany jest w ramach:
1) monitoringu diagnostycznego, którym objęte są wszystkie jednolite części wód;
2) monitoringu operacyjnego, którym objęte są jednolite części wód o statusie zagrożonych
nieosiągnięciem dobrego stanu;
3) monitoringu badawczego, którego zakres i częstotliwość jest ustalana każdorazowo w zależności
od potrzeb.
38

W ramach poszczególnych rodzajów monitoringu prowadzone są badania wskaźników
biologicznych, fizykochemicznych i chemicznych wykonywane przez wojewódzkie inspektoraty
ochrony środowiska oraz hydromorfologicznych prowadzone przez służbę hydrologiczno –
meteorologiczną.
Badania osadów wodnych rzek i jezior wykonywane są w ramach monitoringu wód
powierzchniowych i są regulowane tymi samymi przepisami prawnymi. Badania są wykonywane przez
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy od 1990 roku. Bezpośredni nadzór
nad realizacją programu badań sprawuje Inspekcja Ochrony Środowiska.
W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzone są badania substancji
priorytetowych, wśród których jest 15 substancji występujących w środkach ochrony roślin.
System badań na lata 2010 – 2012 w przypadku wód powierzchniowych i osadów dennych
obejmuje 550 punktów pomiarowych (ok. 150 dla rzek – badanych corocznie i 400 dla jezior –
badanych w cyklu pięcioletnim). Dodatkowo w cyklu dwuletnim badane będą 22 jeziora reperowe.
Natomiast w przypadku wód podziemnych badania stanu chemicznego są prowadzone w 161
jednolitych częściach wód podziemnych, które obejmują ok. 800 punktów pomiarowych w pierwszym
roku badań (w ramach monitoringu diagnostycznego) oraz w kolejnych latach ok. 300 punktów
pomiarowych (w ramach monitoringu operacyjnego).
Środki ochrony roślin zostały wskazane jako czynnik wpływający na jakość wód powierzchniowych
w dorzeczu rzeki Wisły. Zarówno w częściach wód objętych monitoringiem diagnostycznym jak
i operacyjnym na negatywny wynik oceny najczęściej wpływ miały, obok wysokich stężeń kadmu,
ołowiu i rtęci także wysokie stężenia endosulfanu. Stężenia endosulfanu przekraczające dopuszczalne
wartości graniczne stwierdzono w roku 2009 także w 3 trzech stałych wieloletnich punktach
pomiarowych zamykających zlewnie rzek przymorza. Zarówno w stałych wieloletnich punktach
pomiarowych zamykających zlewnie rzek przymorza (10 punktów pomiarowo – kontrolnych), jak
i dorzecza rzeki Wisły i Odry (10 punktów pomiarowo – kontrolnych) nie stwierdzono w latach
2007 – 2009 przekroczeń dopuszczalnych wartości granicznych alachloru, atrazyny, chlorfenwinfosu,
chlorpyrifosu, 1,2-dichloroetanu (EDC), endosulfanu, heksachlorocykloheksanu (HCH), izoproturonu,
symazyny, trifluraliny, aldryny, dieldryny, endryny, izodryny oraz całkowitego DDT.
Dla jakości wód podziemnych środki ochrony roślin nie są wymieniane jako skażenia mające
znaczenie. W ramach prowadzonych badań nie stwierdzono przekroczeń stężeń I klasy jakości wód
podziemnych.
Badania osadów rzecznych w 2009 roku przeprowadzono w 301 punktach obserwacyjnych.
Obecność w osadach rzecznych, przynajmniej jednego z izomerów HCH stwierdzono w 22 próbkach
osadów. Najczęściej wykrywanymi pestycydami chloroorganicznymi w osadach rzecznych były
związki z grupy DDTs. Aldrynę, endryny, endosulfan I, endosulfan II, α- chlordanu, p,p’-metoksychlor,
dieldryny wykrywano jedynie w nielicznych próbkach. W żadnej ze zbadanych próbek osadów
pobranych z rzek nie stwierdzono obecności heptachloru, epoksydu heptachloru γ-chlordanu,
siarczanu endosulfanu, aldehydu eldryny oraz ketonu eldryny.
39

W roku 2009 pobrano i zbadano 150 próbek jeziornych osadów dennych. Spośród pestycydów,
które wykryto w osadach dennych wyróżnić można pestycydy chloroorganiczne. Obecność
przynajmniej jednego z izomerów HCH stwierdzono w osadach 66 jezior. Obecność p,p’- DDT
stwierdzono w 54 próbkach (36% zbadanych próbek). Metabolity p,p’-DDE i p,p’-DDD obecne były
prawie we wszystkich zbadanych osadach.
40

IV.
NOWE REGULACJE PRAWNE DOTYCZĄCE OGRANICZANIA RYZYKA
ZWIĄZANEGO ZE STOSOWANIEM ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN

Znaczna część obowiązków nakładanych na państwa członkowskie Unii Europejskiej
postanowieniami dyrektywy 2009/128/WE, jak wskazano powyżej, jest w Polsce realizowana
w oparciu o przyjęte wcześniej przepisy krajowe. Nie mniej jednak, w celu zapewnienia pełnej
zgodności prawa krajowego z postanowieniami tej dyrektywy, niezbędne jest uzupełnienie obecnych
ram prawnych o nowe regulacje, w celu dalszego ograniczania ryzyka związanego ze stosowaniem
środków ochrony roślin. Rozwiązania ujęte w ustawie z dnia … o środkach ochrony roślin, dotyczyć
będą:
1) ustanowienia systemu obligatoryjnych szkoleń dla doradców świadczących usługi w zakresie
ochrony roślin;
2) ograniczenia
sprzedaży środków ochrony roślin przeznaczonych dla użytkowników
profesjonalnych do osób posiadających stosowne przeszkolenie lub odpowiednie kwalifikacje;
3) rozszerzenia zakresu sprzętu do stosowania środków ochrony roślin, podlegającego
obligatoryjnym badaniom sprawności technicznej, w szczególności o sprzęt montowany na
pojazdach szynowych lub statkach powietrznych;
4) zasad wykonywania zabiegów ochrony roślin sprzętem agrolotniczym;
5) określania minimalnych odległości od określonych miejsc, obiektów lub obszarów, w jakich można
stosować środki ochrony roślin (przepisy te będą miały szczególne znaczenie dla ochrony
środowiska wodnego) – szczegółowe regulacje w tym zakresie zostaną zawarte w aktach
wykonawczych do ustawy;
6) zakazu stosowania środków ochrony roślin, które stwarzają szczególne zagrożenie dla zdrowia
człowieka na terenach placów zabaw, żłobków, przedszkoli, terenów szkolnych, szpitali oraz stref
ochronnych „A” wydzielonych na obszarach uzdrowisk lub obszarach ochrony uzdrowiskowej;
7) określania zasad postępowania przy wykonywaniu zabiegów ochrony roślin, w celu ograniczenia
ryzyka powstania zagrożeń podczas tych czynności, w szczególności podczas wykonywania
takich czynności jak:
a)
przechowywanie środków ochrony roślin,
b)
sporządzanie cieczy użytkowej,
c)
postępowanie i unieszkodliwianie opakowań i pozostałości środków ochrony roślin,
d)
unieszkodliwianie pozostałości cieczy użytkowej,
e)
czyszczenie sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin
- szczegółowe regulacje w tym zakresie zostaną zawarte w aktach wykonawczych do ustawy;
8) zakazu stosowania przez użytkowników nieprofesjonalnych środków ochrony roślin szczególnie
szkodliwych dla zdrowia;
9) ustanowienia obowiązku stosowania przez profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin
ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin;
41